Việt Nam được đánh giá ‘duy trì sức sống’ ASEAN giữa đại dịch

Chuyên gia nhận định Việt Nam đã hoàn thành tốt vai trò chủ tịch ASEAN, đồng thời tạo cầu nối giữa khối và các nước đối tác trên thế giới.

Tại lễ bế bạc Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 chiều 15/11, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã trao búa gỗ đại diện chức chủ tịch ASEAN cho Đại sứ Brunei tại Việt Nam, đánh dấu chuyển giao chức chủ tịch ASEAN năm 2021 cho nước này. 2020 là một năm nhiều khó khăn, thách thức đối với thế giới nói chung và ASEAN nói riêng, khi Covid-19 gây khủng hoảng “tứ bề”.

“Chưa bao giờ ASEAN gặp thách thức như vậy, khi phải đối mặt với cuộc khủng hoảng song trùng cả về y tế, kinh tế và xã hội”, cựu đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh chia sẻ với VnExpress. Điều này đã khiến Việt Nam phải đối mặt với rất nhiều khó khăn để thực hiện vai trò chủ tịch của ASEAN.

Tuy nhiên, ông Vinh cho rằng Việt Nam vẫn hoàn thành tốt vai trò của mình khi “duy trì hoạt động của ASEAN, không chỉ ứng phó với những chuyện cấp bách như dịch bệnh, y tế, mà vẫn bảo đảm được ưu tiên của 2020 đã đề ra như về liên kết, vai trò trung tâm của ASEAN, quan hệ đối tác hay xử lý đa thách thức”.

Đại sứ Brunei (trái) tiếp nhận búa Chủ tịch ASEAN từ Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Ảnh: Giang Huy .

Các chuyên gia cho rằng Việt Nam đã điều phối ASEAN ứng phó tốt với Covid-19 . Ngay từ giai đoạn đầu của đại dịch, Việt Nam đã tích cực, chủ động tổ chức các phiên thảo luận, trao đổi, tham vấn về Covid-19 với các nước thành viên và đối tác quốc tế.

Dưới sự dẫn dắt của Việt Nam, ASEAN đã ra tuyên bố ứng phó Covid-19, cam kết dành ưu tiên cao trong ứng phó, cùng nhau kiểm soát và ngăn sự lây lan của dịch. ASEAN nhanh chóng kích hoạt Hệ thống ứng phó y tế khẩn cấp của hiệp hội. Thành lập Quỹ ứng phó với Covid-19 ASEAN và Kho dự phòng vật tư y tế ASEAN là hai đề xuất được đánh giá cao trong nỗ lực ngăn chặn đại dịch.

Không chỉ đề xuất, điều phối, Việt Nam cũng cam kết đóng góp 100.000 USD vào Quỹ ứng phó Covid-19 cùng số thiết bị vật tư y tế trị giá 5 triệu USD vào Kho dự phòng vật tư y tế. Nhiều nước đối tác như Mỹ, Nhật, Hàn Quốc và Trung Quốc cũng cam kết đóng góp hàng chục triệu USD cho nỗ lực phòng chống dịch bệnh ở khu vực.

Ngoài y tế, giảm thiểu tác động của Covid-19 tới nền kinh tế khu vực và khôi phục các hoạt động thương mại cũng là vấn đề trọng tâm mà Việt Nam hướng tới. Tuyên bố chung của ASEAN 3 ( Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc) về “Giảm nhẹ các tác động tiêu cực của Covid-19 thông qua hồi tháng 6 là một minh chứng cho những đóng góp của Việt Nam trên cương vị chủ tịch.

Chia sẻ bên lề Hội thảo khoa học quốc tế Biển Đông hôm 16/11, cựu đại sứ Vinh cũng đánh giá cao sự nhanh nhạy của Việt Nam khi chuyển đổi các cuộc họp, tham vấn, thảo luận sang hình thức trực tuyến, trong bối cảnh các nước trong khu vực và thế giới đối mặt với đại dịch và các biện pháp phong tỏa, hạn chế để ngăn dịch. Nhờ vậy, các hoạt động và mạch kết nối của khối không bị gián đoạn.

“Việt Nam đã giúp duy trì sức sống cho ASEAN giữa đại dịch”, ông Vinh nói.

Tiến sĩ Phạm Cao Cường, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu châu Mỹ, cũng cho rằng giữa bối cảnh đại dịch đầy thách thức như năm nay, những gì Việt Nam làm được trên cương vị chủ tịch ASEAN là điều “không phải quốc gia thành viên nào cũng có thể làm được”.

Việt Nam đã dẫn dắt ASEAN bám sát và thực hiện 5 mục tiêu ưu tiên đặt ra cho năm 2020, theo cựu đại sứ Phạm Quang Vinh.

“ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng”,là chủ đề xuyên suốt của khối trong năm 2020, trong đó có 5 ưu tiên gồm đóng góp tích cực cho môi trường hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực; thúc đẩy phát triển thịnh vượng trên cơ sở liên kết và kết nối khu vực, tận dụng cơ hội của Cách mạng công nghiệp 4.0; thúc đẩy ý thức cộng đồng và bản sắc ASEAN; đẩy mạnh quan hệ đối tác vì hoà bình và phát triển bền vững, phát huy vai trò, đóng góp của ASEAN trong cộng đồng quốc tế; và nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của ASEAN.

Về nội khối, Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến, đề xuất để thực hiện các ưu tiên đặt ra, theo ông Vinh. Kết nối phát triển và liên kết tiểu vùng để tạo ra sự phát triển mạnh mẽ hơn cộng đồng ASEAN là vấn đề được các thành viên ASEAN quan tâm. ASEAN đã đưa ra được kế hoạch phát triển tiểu vùng sông Mekong và đảm bảo an ninh nguồn nước ở Mekong, một trong những vấn đề cấp bách của khu vực. Tại Hội nghị Cấp cao ASEN lần thứ 37, hội nghị cuối cùng trong năm Việt Nam làm chủ tịch, kỷ lục hơn 80 văn kiện được thông qua và ký kết.

Cựu đại sứ Phạm Quang Vinh thêm rằng với vai trò chủ tịch ASEAN, Việt Nam cũng đã dẫn dắt khối ứng phó với các thách thức trong khu vực, trong đó có tình hình biến động ở Biển Đông. Ông khẳng định ASEAN đã kịp thời bàn bạc và ứng phó với các vấn đề xảy ra ở khu vực này, đồng thời nhấn mạnh nguyên tắc của khối về Biển Đông, cũng như tôn trọng luật pháp quốc tế và công ước luật biển.

“Chúng ta thấy trong năm qua các nước ngày càng ủng hộ mạnh mẽ câu chuyện của ASEAN dựa trên luật pháp quốc tế và công ước luật biển”, ông Vinh nói.

Về đối ngoại, Tiến sĩ Phạm Cao Cường cho rằng Việt Nam đã tạo ra cầu nối hợp tác giữa khối và các nước đối tác trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc. Việc Mỹ viện trợ cho ASEAN chống Covid-19, hay các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc muốn hợp tác cùng ASEAN và các nước thành viên không chỉ cho thấy vị thế của khối được nâng tầm, mà còn chứng minh được “uy tín và tiếng nói của Việt Nam” trong khu vực.

Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh ký kết RCEP trước sự chứng kiến của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sáng 15/11. Ảnh: Giang Huy.

Việt Nam đã giúp định hướng tầm nhìn chiến lược cho ASEAN và “định vị ASEAN trong một thế giới chuyển đổi”, theo cựu đại sứ Vinh.

Việt Nam cùng các thành viên ASEAN xây dựng tầm nhìn chiến lược cho khối sau năm 2025 và định hướng cho ASEAN phát triển trên cả ba trụ cột chính trị – an ninh, kinh tế và văn hóa – xã hội.

Việt Nam cũng đã phối hợp với các nước trong khối ra Tuyên bố chung về Tầm quan trọng của việc Duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Đông Nam Á, nhân kỷ niệm 53 thành lập ASEAN hôm 8/8. Ông Vinh đánh giá đây là một tuyên bố “giá trị, có tầm nhìn dài hơn và đúc kết các nguyên tắc của ASEAN”.

Thành công của việc ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) sau 8 năm đàm phán có thể được xem là thành công nổi bật cho năm chủ tịch của Việt Nam. RCEP là một hiệp định thương mại tự do (FTA) với sự tham gia của 10 quốc gia thành viên của ASEAN và 5 đối tác của khối gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Khi được thực thi RCEP sẽ là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, tác động tới 1/3 dân số thế giới và giúp đóng góp 30% GDP toàn cầu.

Cựu đại sứ Vinh nhận định ASEAN đang ngày càng lớn mạnh và đóng vai trò “không thể thiếu” đối với hòa bình, ổn định, an ninh, kinh tế của khu vực, đồng thời góp phần vào sự phát triển chung của thế giới.

2020 là năm đánh dấu chặng đường 25 năm Việt Nam gia nhập ASEAN, khu vực hợp tác mà Việt Nam luôn rất coi trọng và gắn liền với quá trình hợp tác, phát triển, hội nhập của đất nước.

“Trong nhiều năm qua, Việt Nam ngày càng đóng góp một cách chủ động, tích cực hơn cho đoàn kết, phát triển hợp tác, liên kết nội khối của ASEAN, cũng như quan hệ với các đối tác bên ngoài, thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN”, cựu đại sứ Phạm Quang Vinh nói.