Viện hàn lâm VN: Sao không có viện sỹ?

Viện sỹ của viện hàn lâm khoa học được xem là một danh hiệu rất cao quý. Tuy nhiên, cả hai viện hàn lâm của Việt Nam sẽ không có chức danh này.

Không có viện sỹ

Trao đổi với PV, GS. TS Nguyễn Xuân Thắng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và GS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đều cho biết, các viện này sẽ không thực hiện chế độ viện sỹ.

GS Châu Văn Minh nói: “Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cũng mang những đặc điểm chung như các viện trên thế giới. Tuy nhiên Viện có những đặc thù riêng do điều kiện lịch sử của đất nước và của chính Viện KH&CN Việt Nam. Chẳng hạn, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam là cơ quan trực thuộc Chính phủ, thực hiện chức năng nghiên cứu cơ bản về khoa học tự nhiên và phát triển công nghệ; Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam không thực hiện chế độ viện sỹ…

Viện hàn lâm khoa học của các nước trên thế giới đều có viện sỹ (Ảnh minh họa)

Thông tin này làm giới khoa học Việt Nam tỏ ra khá bất ngờ. Ông Đặng Ngọc Dinh ngạc nhiên: “Tôi chưa thấy viện hàn lâm khoa học nào trên thế giới mà không có viện sỹ. Nếu vậy, dễ nhầm với trung tâm sắc đẹp nào đó”. (academy – viện hàn lâm với nghĩa là tên gọi cho các mỹ viện).

GS. Phạm Tất Dong, nguyên Phó trưởng Ban Khoa Giáo Trung ương cũng thấy lạ khi viện hàn lâm của Việt Nam không có chức danh viện sỹ. GS đặt câu hỏi: “Nếu không có viện sỹ, vậy những người làm trong viện hàn lâm khoa học của nước ta được gọi là gì? Hay vẫn giữ nguyên là GS, PGS… như tất các các viện khác?”.

“Nếu đã làm viện hàn lâm thì sao phải ngại ngần nói đến chức danh viện sỹ? Có thế trước mắt chưa có nhiều, nhưng qua quá trình phát triển sẽ tăng dần lên. Một số người được các viện trên thế giới phong viện sỹ, trong số họ cũng có người xứng đáng làm viện sỹ ở nước ta”, ông Phạm Tất Dong nói.

PGS.TS Vũ Cao Đàm nguyên Viện trưởng Viện Chính sách khoa học tỏ ra nghi ngờ: “Có thể ban đầu chưa có viện sỹ, nhưng tôi tin rằng chỉ một vài năm nữa tên gọi này sẽ được bổ sung. Đã là viện hàn lâm khoa học thì không thể không có viện sỹ”.

Viện sỹ là ai?

Ông Đặng Ngọc Dinh cho rằng, viện Hàn lâm khoa học trước đây tồn tại ở nhiều nước trong hệ thống XHCN. Mỗi Viện Hàn lâm có một số lượng viện sĩ nhất định, đây là danh hiệu vô cùng cao quý, được bầu chọn trong số các nhà khoa học xuất sắc, các giáo sư đầu ngành. Viện sĩ chính thức là chức danh khoa học cao nhất. Người được bầu viện sĩ thì được mang hàm ấy suốt đời.

GS Phạm Tất Dong

PGS.TS Vũ Cao Đàm cho rằng, trong một số loại viện hàn lâm (chứ không phải tất cả) của nước ngoài, các “academic” hoặc “member of academy”, tiếng Việt gọi là “viện sỹ”, được chia thành nhiều loại. Ví dụ, có viện hàn lâm phân chia thành 3 loại: Viện sỹ chính thức, dành phong cho những người có cống hiến lớn cho khoa học, được xem là tước vị khoa học cao nhất của quốc gia. Viện sỹ thông tấn, dành phong cho những người có cống hiến, được trao đổi thông tin nhưng không được tham gia biểu quyết. Viện sỹ nước ngoài, dành phong cho người nước ngoài với nhiều ý nghĩa kể cả ý nghĩa khoa học, ý nghĩa chính trị.

Ông Đàm ví dụ: “Viện hàn lâm khoa học Nga có 440 viện sỹ chính thức, 600 viện sỹ thông tấn và 120 viện sỹ nước ngoài. Tất cả người Việt Nam được Liên Xô trước đây phong viện sỹ đều thuộc loại viện sỹ nước ngoài. Chính vì mang nhiều ý nghĩa, không chỉ ý nghĩa khoa học, mà còn cả ý nghĩa chính trị và các ý nghĩa khác, mà loại “viện sỹ nước ngoài” được một số nước phong trước đây đã dẫn đến nhiều ngộ nhận và rắm rối trong các nước lạc hậu”.

GS Phạm Tất Dong: Trước đây, Trung ương Đảng cũng đã có lần nhắc việc thành lập Viện hàn lâm, nhưng đi vào cụ thể thì thấy rằng chưa thể thành lập viện hàn lâm vì lúc đó chưa đủ một số điều kiện cần thiết. Tuy vậy, chúng tôi vẫn nhận định, hai viện KHXH Việt Nam và Viện KH&CN Việt Nam là hai viện nghiên cứu khoa học lớn nhất của chúng ta, cần đầu tư vào đây để đến một lúc nào đó, hai viện ấy trở thành viện hàn lâm.

Tuy nhiên, có viện hàn lâm nhưng vẫn trên cơ sở các viện cũ, nhà khoa học đã có, tôi e rằng chưa đủ. Viện hàn lâm của nước ta nên mời các nhà khoa học có uy tín của đất nước nhất về làm việc. Từ đó bầu ra những người có đủ điều kiện chức danh viện sỹ. Một điều cần lưu ý rằng, đã là nhà khoa học thì không cần để ý đến tuổi tác, miễn là còn sức khỏe và đầy đủ tài năng nghiên cứu và chỉ đạo nghiên cứu khoa học.

Theo 24h