Vị thế mới của châu Âu trong cuộc đối đầu với Mỹ

Vị thế mới của châu Âu trong quan hệ với Mỹ cho thấy rằng khi có cam kết cụ thể và hành động thiết thực, họ có thể có được tiếng nói quan trọng.

Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn đầy thử thách và bất ổn.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz (trái) trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 5/6/2025. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo Wall Street Journal ngày 9/6, sau những tháng căng thẳng và lo lắng, EU đang bất ngờ thấy mình được chính quyền Trump đánh giá tích cực hơn bao giờ hết. Sự thay đổi giọng điệu này không chỉ phản ánh những nỗ lực của châu Âu trong việc tăng cường chi tiêu quân sự mà còn tạo ra một động lực mới trong các cuộc đàm phán thương mại giữa hai bên Đại Tây Dương.

Từ chỉ trích đến khen ngợi

Chỉ vài tháng trước, các nhà lãnh đạo châu Âu vẫn phải đối mặt với những lời chỉ trích gay gắt từ Washington. Tổng thống Trump từng tuyên bố EU được tạo ra để “làm hỏng” nước Mỹ, trong khi Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth từng cảnh báo rõ ràng: “Tổng thống Trump sẽ không cho phép bất kỳ ai hưởng lợi từ chi tiêu quân sự của Mỹ mà không đóng góp tương xứng.

Tuy nhiên, giọng điệu đã thay đổi hoàn toàn. Chính Bộ trưởng Hegseth – người từng chỉ trích gay gắt – giờ đây khen ngợi: “Các đồng minh châu Á nên xem các quốc gia ở châu Âu như một ví dụ mới về chi tiêu quân sự”. Ông thậm chí thừa nhận sự bất ngờ trong chính lời nói của mình: “Thật khó tin… rằng tôi đang nói điều này”.

Sự thay đổi thái độ của Washington có cơ sở thực tế vững chắc. Số liệu từ NATO cho thấy tổng chi tiêu quân sự của Canada và các thành viên châu Âu đã tăng hơn 19% trong năm qua. Đức – quốc gia từng là mục tiêu chỉ trích chính của chính quyền Trump – đã điều chỉnh các quy tắc tài chính để giải phóng thêm nguồn lực cho quốc phòng.

“Rõ ràng là đã có nhiều động thái, chủ yếu là ở phía châu Âu”, Ian Lesser, người đứng đầu văn phòng Brussels của Quỹ Marshall Đức, nhận xét, đồng thời lưu ý rằng cuộc xung đột Nga – Ukraine đã trở thành động lực lớn thúc đẩy châu Âu hành động.

Thương mại: Từ đe dọa đến hợp tác

Sự thay đổi tích cực còn lan sang lĩnh vực thương mại – nơi từng có những căng thẳng gay gắt nhất. Chưa đầy hai tuần trước, Tổng thống Trump đe dọa áp thuế 50% đối với tất cả hàng hóa EU khi cho rằng các cuộc đàm phán không đi đến đâu.

Nhưng giờ đây, đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer lại đánh giá tích cực: EU đã cung cấp “một điểm khởi đầu đáng tin cậy” cho các cuộc đàm phán thương mại và ông hài lòng khi thấy tiến triển nhanh chóng.

“Chúng tôi chắc chắn đang ở trong một chế độ hòa giải hơn”, Dan Mullaney, cựu trợ lý đại diện thương mại Mỹ tại châu Âu và Trung Đông, nhận định. Tuy nhiên, ông Mullaney cũng cảnh báo về tính bất ổn: “Đây sẽ tiếp tục là một chuyến tàu lượn siêu tốc”.

Dù có những dấu hiệu tích cực, châu Âu vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các xung đột về chính sách thương mại và kỹ thuật số vẫn còn tồn tại. Chính quyền Trump vẫn coi các quy định kỹ thuật số của châu Âu là mối đe dọa đối với quyền tự do cơ bản.

Cựu Đại sứ Mỹ tại EU Gordon Sondland cho rằng chiến thắng về chi tiêu quân sự không có nghĩa EU sẽ nhượng bộ hoàn toàn trong thương mại. “Khi thực tế diễn ra, tôi không chắc họ có sẵn lòng làm điều đó hay không”, ông Sondland nói về việc nới lỏng các quy tắc để tạo thuận lợi cho hàng hóa Mỹ.

Về phần mình, nhà nghiên cứu Niclas Poitiers từ tổ chức Bruegel nhận định mối quan hệ vẫn bất ổn và châu Âu có thể đối mặt với tình hình tồi tệ hơn so với trước khi Tổng thống Trump nhậm chức.

Có thể thấy sự thay đổi thái độ của chính quyền Trump đối với châu Âu phản ánh một thực tế: khi EU thực hiện những gì Washington yêu cầu, họ có thể có được tiếng nói mạnh hơn trong quan hệ song phương. Cuộc gặp gần đây giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã cho thấy điều này rõ ràng, khi ông Trump khen ngợi nhà lãnh đạo Đức là “một người rất giỏi giao dịch”.

Tuy nhiên, bản chất bất ổn trong chính sách của chính quyền Trump vẫn là yếu tố không thể đoán trước. Chính Tổng thống Trump đã thể hiện điều này khi nói với Thủ tướng Merz: “Chúng ta sẽ có một thỏa thuận thương mại tốt, hoặc chúng tôi sẽ làm gì đó, bạn biết đấy, chúng tôi sẽ áp dụng thuế quan”.

Các quan chức châu Âu hiểu rõ tình hình này nên vẫn giữ thái độ thận trọng, chỉ đưa ra những bình luận dè dặt về những lời khen ngợi gần đây. Như người đứng đầu chính sách đối ngoại EU Kaja Kallas thừa nhận: “Chắc chắn có một chút cải thiện tình hình”, nhưng đồng thời nhấn mạnh rằng điều này có thể thay đổi nhanh chóng.