Vì sao Triều Tiên liên tiếp phóng tên lửa bất chấp căng thẳng leo thang?

Triều Tiên đang sử dụng lại chiến thuật quen thuộc của nước này khi vừa để ngỏ khả năng đối thoại, vừa phô diễn sức mạnh quân sự thông qua các vụ phóng tên lửa.

Khoảnh khắc Triều Tiên phóng tên lửa từ tàu hỏa

Người Hàn Quốc theo dõi bản tin truyền hình về vụ phóng tên lửa của Triều Tiên vào ngày 29/9 (Ảnh: AP).

Tuần trước, Triều Tiên đã để ngỏ khả năng tổ chức các cuộc đàm phán thượng đỉnh liên Triều và tuyên bố sẽ mở lại đường dây nóng liên lạc với Hàn Quốc.

Cũng trong khoảng thời gian này, Triều Tiên phóng thử hàng loạt vũ khí, gồm tên lửa hành trình tầm xa, tên lửa siêu thanh đầu tiên và tên lửa phòng không mới.

Đầu tháng 9, Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo từ một toa tàu ở đường hầm trên núi, cùng ngày Bình Nhưỡng chỉ trích Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in.

Giới phân tích nhận định, Triều Tiên đang sử dụng lại chiến thuật “hai mũi nhọn”, cho phép nước này vừa phô diễn sức mạnh quân sự, vừa tránh nguy cơ bị trả đũa hoặc bỏ lỡ cơ hội đối thoại.

Trong bối cảnh các cuộc đàm phán với Mỹ bị đình trệ, các vụ thử tên lửa là động thái nhắc nhở thế giới rằng, Triều Tiên vẫn đang phát triển vũ khí ngày càng tinh vi với khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Tuy vậy, những tên lửa tầm ngắn hoặc vẫn đang trong quá trình phát triển này không phải là mối đe dọa trực tiếp đối với Mỹ.

Trong các vụ thử nghiệm vũ khí gần đây, Triều Tiên vẫn cẩn trọng và không đi quá xa khi hạn chế thử nghiệm vũ khí hạt nhân hoặc tên lửa đạn đạo xuyên lục địa. Nếu hành động như vậy, Triều Tiên có thể khiến Washington “nóng mặt”, dẫn tới các biện pháp trừng phạt mới hoặc các động thái mạnh tay hơn.

“Triều Tiên vẫn cẩn trọng để không vượt lằn ranh đỏ. Sau tất cả các vụ thử tên lửa như vậy, Triều Tiên đang báo hiệu rằng họ vẫn quan tâm đến đối thoại”, giáo sư Yang Moo-jin tại Đại học Nghiên cứu Triều Tiên ở Seoul, Hàn Quốc cho biết.

Chiến thuật quen thuộc

Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un năm 2018 (Ảnh: New York Times).

Triều Tiên từng nhiều lần sử dụng chiến lược “nóng – lạnh” kết hợp trong nhiều năm qua, cho phép nước này vừa duy trì hy vọng hòa bình, vừa tiếp tục thử nghiệm và phát triển các loại vũ khí mới.

Triều Tiên đang triển khai chiến lược đó vào thời điểm ngoại giao phức tạp. Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in thực sự muốn nối lại các cuộc đối thoại trên bán đảo Triều Tiên. Đây cũng là nỗ lực cuối cùng để củng cố di sản của ông trước khi rời nhiệm sở. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden dường như không muốn “chìa tay” với Bình Nhưỡng.

Theo New York Times , nhà lãnh đạo Kim Jong-un nhận ra rằng, ông có thể khai thác lỗ hổng này giữa hai đồng minh Mỹ – Hàn.

Ông Kim Jong-un đã gặp cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump 3 lần từ năm 2018 đến năm 2019, trở thành nhà lãnh đạo Triều Tiên đầu tiên tham dự hội nghị thượng đỉnh với một tổng thống Mỹ đương nhiệm. Nhưng những nỗ lực ngoại giao của ông Kim Jong-un cũng không giúp dỡ bỏ các lệnh trừng phạt mà Liên Hợp Quốc áp đặt lên Triều Tiên sau các vụ thử hạt nhân và tên lửa.

Giới chức Mỹ và Hàn Quốc từng hy vọng tình hình kinh tế ngày càng trầm trọng của Triều Tiên, do các lệnh trừng phạt và đại dịch Covid-19 gây ra, sẽ khiến nước này dễ dàng chấp nhận đối thoại hơn. Nhưng cho đến nay, ông Kim Jong-un đã chứng minh rằng, niềm tin của Mỹ và Hàn Quốc là sai lầm.

Kể từ khi các cuộc đàm phán Mỹ – Triều sụp đổ vào đầu năm 2019, ông Kim Jong-un tuyên bố sẽ vượt qua những khó khăn về kinh tế trong khi vẫn tiếp tục mở rộng kho vũ khí hạt nhân – đòn bẩy ngoại giao tốt nhất và duy nhất của Triều Tiên, đồng thời là vũ khí răn đe nhằm đối phó với mối đe dọa từ Mỹ.

Cơ sở làm giàu uranium tại tổ hợp hạt nhân Yongbyon của Triều Tiên trong ảnh vệ tinh chụp hồi tháng 9 (Ảnh: AP).

Theo Kim Dong-yub, chuyên gia về vũ khí Triều Tiên tại Đại học Nghiên cứu Triều Tiên, vụ thử tên lửa phòng không mới hôm 30/9 cho thấy Triều Tiên đang chế tạo một loại vũ khí tương tự S-400 của Nga – một trong những hệ thống phòng không mạnh nhất thế giới.

Chính quyền Biden đã nhiều lần thúc giục Triều Tiên quay lại đàm phán mà không cần điều kiện tiên quyết. Nhưng nhà lãnh đạo Kim Jong-un cho biết ông sẽ không khởi động lại các cuộc đàm phán cho đến khi ông tin rằng, Washington đã sẵn sàng nới lỏng các biện pháp trừng phạt và “chính sách thù địch” với Bình Nhưỡng, bao gồm cả các cuộc tập trận quân sự chung hàng năm với Hàn Quốc.

Trong các cuộc thảo luận với ông Trump trước đây, nhà lãnh đạo Kim Jong-un cũng nói rõ rằng ông quan tâm đến các cuộc đàm phán cắt giảm vũ khí hạt nhân hơn là phi hạt nhân hóa hoàn toàn. Ông Kim Jong-un đề xuất dỡ bỏ một phần các cơ sở hạt nhân của Triều Tiên nếu Washington chấp nhận dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, ông Trump đã từ chối đề nghị này.

“Mỹ đang chào mời “hợp tác ngoại giao” và “đối thoại không cần điều kiện tiên quyết”. Nhưng điều đó cũng không hơn gì một thủ thuật để đánh lừa cộng đồng quốc tế và che giấu các hành vi thù địch của họ”, ông Kim Jong-un phát biểu hôm 29/9.

Thế khó của Mỹ – Hàn

Tên lửa được phóng từ tàu hỏa của Triều Tiên hồi tháng 9 (Ảnh: Reuters).

Theo Leif-Eric Easley, giáo sư nghiên cứu quốc tế tại Đại học Ewha Womans ở Seoul, “Triều Tiên không quan tâm đến các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa để nhận được lợi ích khi tuân thủ các nghị quyết của Liên Hợp Quốc”.

Tất cả những điều này khiến chính quyền Biden rơi vào tình thế khó thương lượng. Washington miễn cưỡng “chìa tay” với Triều Tiên khi nước này chỉ muốn đối thoại để giảm bớt các lệnh trừng phạt mà không chấp nhận từ bỏ vũ khí hạt nhân.

Nhưng nếu không hợp tác cũng đồng nghĩa với việc bỏ phí cơ hội “hãm đà” phát triển kho vũ khí của Triều Tiên. Điều này cũng có nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.

Giới quan sát cho rằng, Bình Nhưỡng hiện tại có lẽ sẽ không thực hiện các hành động khiêu khích như hồi năm 2017 – thời điểm Triều Tiên tiến hành 3 vụ thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và một vụ thử hạt nhân – buộc chính quyền Trump phải bước vào bàn đàm phán.

Các cuộc thử nghiệm như vậy sẽ làm leo thang căng thẳng mạnh mẽ, gây ra thêm các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc và có khả năng châm ngòi cho cơn giận của Trung Quốc khi phá hỏng bầu không khí của Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh sắp tới.

Vì vậy, các nhà phân tích cho rằng câu hỏi đặt ra cho ông Kim Jong-un là làm thế nào để buộc Washington quay trở lại đối thoại theo các điều kiện của Triều Tiên mà không khiến các đồng minh truyền thống của Triều Tiên, gồm Trung Quốc và Nga, tức giận. Bình Nhưỡng vẫn cần sự giúp đỡ của 2 nước này để vượt qua các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc và vực dậy nền kinh tế.

Rốt cuộc, chính phủ của Tổng thống Moon Jae-in có thể đưa ra câu trả lời khả thi nhất cho ông Kim Jong-un. Ông Moon đang nỗ lực đưa tiến trình hòa bình trên bán đảo Triều Tiên, chính sách đối ngoại mang đậm dấu ấn cá nhân của ông, trở lại đúng quỹ đạo trước khi nhiệm kỳ 5 năm của ông kết thúc vào năm sau.

Tuần này, ông Kim Jong-un cũng đưa ra những tuyên bố hòa giải với Hàn Quốc. Ông nói Triều Tiên “không có mục đích cũng như lý do để khiêu khích Hàn Quốc và không có ý định làm tổn hại đến nước này”.

Cheong Seong-chang, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Triều Tiên tại Viện Sejong, Hàn Quốc, cho biết Triều Tiên đang lôi kéo Hàn Quốc trong khi né tránh các cuộc đàm phán với Washington. Các nhà phân tích khác cho rằng Bình Nhưỡng đang dựa vào Hàn Quốc để giúp đưa Washington đến bàn đối thoại.

Sung Kim, đặc phái viên của Mỹ về Triều Tiên, ngày 30/9 đã gặp những người đồng cấp từ Nhật Bản và Hàn Quốc và tuyên bố rằng, Washington sẽ hỗ trợ viện trợ nhân đạo cho Triều Tiên như một động lực cho đối thoại.

Tuy vậy, giới phân tích cho rằng viện trợ nhân đạo vẫn chưa đủ đối với Triều Tiên. Bình Nhưỡng muốn Washington giải quyết các vấn đề cơ bản hơn liên quan đến sự sống còn của Triều Tiên, bao gồm nới lỏng các biện pháp trừng phạt và đảm bảo an ninh cho Triều Tiên.