Vì sao nhiều người mắc hội chứng sợ lỗ tròn?

Khoảng 15 -17% người có thể cảm thấy sợ hãi với những lỗ tròn dày đặc hay còn được gọi là chứng sợ trypophobia.

Trypophobia không được coi là một chứng sợ thực sự, nguồn gốc của nó chưa được hiểu rõ.

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng chứng sợ trypophobia có nguồn gốc bản năng trong não người, nhưng không đồng ý về mối liên hệ có thể có của nó với nỗi sợ hãi từ quá khứ tiến hóa của chúng ta.

Một nghiên cứu trước đây cho thấy có tới 18% phụ nữ và 11% nam giới hoặc 15% dân số nói chung trở nên khó chịu về mặt nội tạng sau khi nhìn vào hình ảnh các lỗ hoặc vết sưng thành cụm.

Những cụm lỗ này phổ biến trong tự nhiên giống như lưng của một con cóc surinam cái, đến những thứ như tổ ong hoặc các cụm bong bóng xà phòng.

Một nghiên cứu năm 2013 trên tạp chí Khoa học Tâm lý đã trích dẫn cảm giác của một người sợ hãi khi đối mặt với một hình ảnh nhiều lỗ: “Tôi thực sự không thể đối mặt với những cái lỗ nhỏ, không đều hoặc không đối xứng, chúng khiến tôi buồn nôn và kinh hãi”.

Sự ám ảnh không được công nhận bởi cộng đồng nghiên cứu tâm lý. Điều này là do nó không thực sự có dấu hiệu của một chứng ám ảnh thực sự, ít nhất là theo nghĩa có thể chẩn đoán được.

Arnold Wilkins, một nhà tâm lý học tại Đại học Essex, cho biết: “Chứng sợ trypophobia giống với sự ghê tởm hơn là sợ hãi. Sự ghê tởm có lẽ là sự phát triển quá mức của phản ứng đối với các chất gây ô nhiễm có thể xảy ra. Sự ghê tởm phát sinh từ các cụm vật thể. Những vật thể này không nhất thiết phải là lỗ, mặc dù có tên là trypophobia”.

Đó là một vấn đề phức tạp và các nhà khoa học như Wilkins tiếp tục nghiên cứu, định lượng và cố gắng giải thích chứng sợ trypophobia và nguồn gốc của nó trong tâm trí con người.

Wilkins và đồng nhà nghiên cứu Geoff Cole cũng cho rằng sự quay cuồng kỳ lạ này có thể bắt nguồn từ vấn đề sinh học. Chúng ta đã tiến hóa để sợ những hình thành này bởi vì khi được tìm thấy trong tự nhiên, chúng nguy hiểm bằng cách nào đó.

Để xác định hiệu ứng này, các nhà nghiên cứu đã phân tích hình ảnh về các lỗ không gây ra chứng trypophobia để tìm kiếm sự khác biệt.

Sau đó, khi một trong những người thử nghiệm tự báo cáo đề cập đến nỗi sợ hãi về mô hình trên bạch tuộc vòng xanh, họ đã có cái mà Cole gọi là “khoảnh khắc Eureka”, trong đó anh ta nhận ra một lý do tiến hóa tiềm năng cho điều này đó là nỗi sợ những cái lỗ được tổ chức kỳ lạ – mối liên hệ với một loài động vật nguy hiểm hoặc độc hại tiềm tàng.

Để kiểm tra giả thuyết cho rằng những hình thành đáng sợ đó có liên quan đến nguy hiểm, các nhà nghiên cứu đã thu thập 10 hình ảnh về 10 loài độc hàng đầu để phân tích.

Các loài được chọn bao gồm sứa hộp, nhện lang thang Brazil, bọ cạp tử thần, rắn taipan nội địa, rắn hổ mang chúa, cá đá và một số loài khác. Sau khi nghiên cứu, các nhà nghiên cứu cho rằng sự chọn lọc cổ xưa gây áp lực lên con người để tránh những kiểu mẫu được tìm thấy trên một số loài động vật và thực vật độc hại có thể đã tiến hóa thành chứng sợ trypophobia.

“Có thể có một phần tiến hóa cổ đại của não với mọi người rằng họ đang nhìn một con vật có độc. Nói một cách khác sự ghê tởm mà một số người cảm thấy có thể cung cấp một lợi thế tiến hóa, ngay cả khi vô thức, bởi vì nó khiến những người mắc chứng sợ trypophobia muốn chạy càng xa càng tốt khỏi thứ trông giống như lỗ. Chúng tôi nghĩ rằng mọi người đều có xu hướng mắc hội chứng trypophobia mặc dù họ có thể không nhận thức được điều đó”, Cole giải thích.

Tuy nhiên, một nghiên cứu vào tháng 4 năm 2017 trên tạp chí Psychological Reports đặt câu hỏi về sự khẳng định rằng các mẫu động vật có nọc độc và chứng sợ trypophobia có mối liên hệ với nhau.

Các nhà nghiên cứu có trụ sở tại Trung Quốc, đã cho 94 trẻ mẫu giáo xem những bức ảnh chụp động vật có nọc độc cũng như những bức ảnh về người ăn thử, và mối tương quan đã không còn.

“Cảm thấy khó chịu với những hình ảnh kỵ khí có thể là phản ứng bản năng đối với các đặc điểm thị giác của chúng chứ không phải là kết quả của một mối liên hệ vô thức với các loài động vật có nọc độc”, nghiên cứu cho biết.

Thay vào đó, đó có thể là một đặc điểm nguyên thủy hơn của tâm trí mà không có lời giải thích rõ ràng, giống như âm thanh của móng tay cào bảng đen.

Nhóm nghiên cứu đã xuất bản một bài báo tiếp theo vào năm 2014 trên Tạp chí Tâm lý Thực nghiệm, trong đó họ đã phát triển một thang đo để đo lường phản ứng của mọi người tốt hơn đối với những hình ảnh trypophobia này. Các nhà nghiên cứu cũng phân tích các hình ảnh gây ra chứng sợ trypophobia để hiểu chính xác nguyên nhân gây ra phản ứng khó chịu là gì.

Kết quả họ phát hiện ra rằng hình ảnh gây ra chứng sợ trypophobia chứa một số đặc điểm khác với các hình ảnh tự nhiên khác, thường có độ tương phản cao (chênh lệch nhiều độ sáng giữa các đối tượng địa lý lớn) với các chi tiết có độ tương phản thấp (không có sự khác biệt lớn về độ sáng giữa các đối tượng địa lý nhỏ). Khi hình ảnh không có những đặc điểm tự nhiên này, chúng thường khó xem hơn.

Tuy nhiên, có những hình ảnh có các đặc điểm hình ảnh tương tự có liên quan đến chứng sợ trypophobia, nhưng bằng cách nào đó không gây ra chứng trypophobia.

“Với số lượng lớn các hình ảnh liên quan đến chứng sợ trypophobia, một số hình ảnh không chứa các cụm lỗ mà là các cụm của các vật thể khác, những kết quả này cho thấy rằng chỉ riêng lỗ không chắc là nguyên nhân duy nhất gây ra tình trạng này. Chúng tôi cho rằng nỗi sợ về các lỗ hổng không phản ánh chính xác tình trạng bệnh”, các nhà nghiên cứu cho biết.

Một nhóm nghiên cứu khác ở Colorado cũng đã cố gắng định lượng tốt hơn phản ứng trypophobia bằng cách đưa ra một thang đo để theo dõi các phản ứng tự động của cơ thể.

Theo một nghiên cứu vào tháng 4 năm 2017 trên tạp chí Personality and Individual Differences, khi ai đó mắc chứng sợ trypophobia, nhịp tim của họ tăng lên và ngón tay của họ bắt đầu đổ mồ hôi.

Trong khi điều đó chỉ sử dụng 37 sinh viên chưa tốt nghiệp đại học, khoảng 17% trong số họ (gần bằng một phần những người trong nghiên cứu năm 2013 của Wilkins) cho thấy nỗi sợ hãi giống như trypophobia.

“Mặc dù thoạt nhìn trypophobia có vẻ phi lý, nhưng những hình ảnh này có thể đang kích hoạt một hệ thống phát hiện mối đe dọa sơ khai”, các tác giả viết.

Nhưng điều gì trong quá khứ sâu xa của chúng ta với tư cách là con người có thể dẫn đến sự phát triển của một hệ thống kích hoạt trypophobia? Hiện tại các nhà khoa học vẫn đang cố gắng xem xét bao gồm cả việc hệ thống như vậy có tồn tại hay không, và nếu nó có vai trò như thế nào?