Vì sao ngoài phổi, virus Sars-CoV-2 tấn công cả vào tim, gan, não, thận?
Hiện dịch Covid-19 trên thế giới đang diễn biến phức tạp. Đã có gần 1,7 triệu người mắc và hơn 103.000 người đã tử vong. Không chỉ tấn công vào phổi, virus này còn tấn công vào nhiều tạng khác.
Bệnh nhân nhiễm Covid-19 đang được điều trị.
Phóng viên Vietnamnet đã có cuộc trao đổi với thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Quốc Thái – Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Bạch Mai, Hà Nội về vấn đề này.
Hiện nay dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, đã có hơn 100 nghìn người tử vong do dịch này và con số vẫn chưa dừng lại. Trước đây virus Sars-Cov-2 được xem là bệnh gây viêm phổi cấp, hiện nay có bệnh nhân đã bị virus gây viêm cơ tim cấp, virus tấn công nhiều cơ quan… Theo bác sĩ, có phải độc tính, tốc độ tấn công của virus này đã mạnh hơn trước không?
Thạc sĩ Nguyễn Quốc Thái: Bản thân virus SARS-CoV-2 là virus có vật liệu di truyền là ARN nên dễ dàng biến đổi và tiến hóa. Chiều hướng tiến hóa giúp cho virus này tồn tại lâu dài là tăng khả năng lây truyền cho người và giảm mức độ nặng của bệnh trên người.
Thời gian qua nhiều nhóm nghiên cứu trên thế giới đã tập trung phân tích sự biến đổi bộ gen của virus này và đã đưa ra một số phân nhóm virus tương ứng với khu vực địa lý và khả năng gây bệnh của virus. Tuy nhiên sự khác biệt giữa các phân nhóm virus này chưa đến mức khiến cho chúng ta phải thay đổi cách ứng phó với dịch và cách xử trí ca bệnh.
Bên cạnh biểu hiện lâm sàng viêm phổi, nhiều nơi trên thế giới còn báo cáo các trường hợp Covid-19 có biểu hiện ở các cơ quan bộ phận khác như tim, não, thận, gan… Giải thích cho biểu hiện đa dạng này có lẽ không phải do virus đã biến đổi tăng khả năng gây bệnh, mà thực ra các thể bệnh này vẫn tồn tại từ đầu, nhưng chỉ xuất hiện với xác suất rất thấp. Khi số lượng người nhiễm đủ lớn (hiện nay đã lên đến con số hàng triệu) thì những thể bệnh đặc biệt (như viêm màng não chẳng hạn) sẽ có cơ hội bộc lộ và được biết đến trên lâm sàng.
Biểu hiện bệnh ngoài phổi của virus Sars-CoV-2 có thể do virus trực tiếp tấn công các cơ quan có nhiều tế bào mang thụ thể của virus, cụ thể là enzyme chuyển angiotensin 2. Tế bào mang thụ thể này có ở tim, mạch máu, ruột, não… nên cũng dễ hiểu khi người bệnh Covid-19 có tiêu chảy và các biểu hiện tiêu hóa, nhiều trường hợp có các biến cố tim mạch trong quá trình điều trị.
Bên cạnh đó, phản ứng miễn dịch của cơ thể khi virus này xâm nhập dẫn đến tình trạng đáp ứng viêm rất mạnh, nhiều chất trung gian gây viêm được cơ thể sản xuất và giải phóng quá mức dẫn đến nhiều rối loạn bệnh lý rất khó giải quyết như tắc lấp đường thở, rối loạn đông máu, thiếu hụt miễn dịch tế bào, sốc nhiễm trùng…
Khi tấn công các cơ quan khác thì mức độ nguy hiểm như thế nào?
Thạc sĩ Nguyễn Quốc Thái: Khi các cơ quan bị virus tấn công, cho dù theo cơ chế trực tiếp, hay gián tiếp qua trung gian của hệ miễn dịch, thì các cơ quan ít nhiều cũng đều bị tổn thương. Nếu virus tồn tại dai dẳng, phản ứng của hệ miễn dịch càng ngày càng bị khuếch đại quá mức thì có thể dẫn đến rối loạn và suy giảm chức năng các cơ quan. Mỗi cơ thể có cách phản ứng khác nhau và biểu hiện bệnh lý cũng không giống nhau. Ví dụ ở hệ tim mạch có thể rối loạn hệ thống dẫn truyền tín hiệu trong tim gây loạn nhịp tim, tình trạng viêm gây tổn thương cơ tim dẫn đến suy tim cấp tính trên nền viêm cơ tim, tổn thương mạch máu dẫn đến thay đổi độ chun giãn của mạch máu dẫn đến suy giảm chức năng tưới máu, dẫn đến tình trạng sốc… Những tổn thương các cơ quan ngoài phổi sẽ góp phần làm nặng thêm tình trạng bệnh tại phổi và ngược lại.
Video đang HOT
Toàn thể giới y khoa thế giới đang chạy đua với virus Sars-CoV-2. Trong khi việc nghiên cứu sản xuất vắc xin vẫn chưa thể có kết quả, ông thấy tín hiệu khả quan nhất ở thời điểm này là điều gì?
Thạc sĩ Nguyễn Quang Thái: Qua theo dõi những trường hợp Covid-19 nặng trong và ngoài nước, tôi nhận thấy việc điều trị rất tốn kém cả nhân lực cũng như vật lực. Chính vì vậy nhiều nơi đã phải buông xuôi khi số lượng người bệnh tăng cao vượt quá khả năng đáp ứng của cơ sở y tế, của hệ thống y tế. Kể cả những nước phát triển có nền y học tiên tiến nhất trên thế giới cũng không thể cứu chữa tỉ mỉ từng ca khi dịch bệnh bùng phát và hệ thống y tế rơi vào tình trạng quá tải.
Do vậy hơn bao giờ hết, chúng ta cần nhận thức rõ phương châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Chỉ có tích cực chủ động ngăn ngừa dịch bệnh khi nó vừa xâm nhập thì mới giúp được các cơ sở điều trị hạn chế được tỷ lệ người bệnh chuyển nặng và tử vong. Thời gian vừa qua, chúng ta đã làm rất tốt việc ngăn ngừa dịch bệnh lây lan và hạn chế tử vong.
Chúng tôi hy vọng trong thời gian tới, công cuộc chống dịch của đất nước ta tiếp tục nhận được sự tham gia hỗ trợ của người dân trên mọi vùng miền, người góp công người góp của cùng nhau đoàn kết thực hiện tốt việc kiểm soát ngăn ngừa dịch bệnh, đem lại và duy trì bình yên cho cuộc sống.
Vâng xin cảm ơn bác sĩ!
Phương Thúy
Vì sao bệnh dịch COVID-19 ở trẻ em không nặng?
Từ khi bùng phát dịch đến nay, số trẻ em và người trẻ tuổi tử vong ở vài nước chỉ là một con số. Ngày 24.3, Thị trưởng TP.Los Angeles (California, Mỹ) - Eric Garcetti - xác nhận một trẻ em ở hạt Lancaster, bắc Los Angeles - trẻ đầu tiên tử vong do virus SARS-CoV-2 ở Mỹ, không có bệnh nền.
Đến nay, Y học chưa thể giải thích tại sao họ hàng nhà Corona "né" trẻ em. Họ cho rằng, đường hô hấp của trẻ trong sạch nên khỏe mạnh? Trong anh: Hinh minh hoa SARS-CoV-2 cua Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh My.
Trẻ em và người trẻ tuổi ít tử vong do virus SARS-CoV-2
Trước đó, Tạp chí y học New England thông tin, bé 10 tháng tuổi, người Trung Quốc tử vong vì virus SARS-CoV-2 sau 4 tuần nằm viện, nhưng bé này có tiền sử tắc ruột, suy đa tạng. Tạp chí Nhi khoa Pediatrics đưa tin, bé 14 tuổi ở Trung Quốc tử vong do virus SARS-CoV-2.
Ngày 28.3, TS Ngozi Ezike - Giám đốc ở Y tế công cộng bang Illinois, Mỹ thông báo: Một trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi ở Cook County, TP.Chicago - ca ít tuổi nhất ở Mỹ tử vong vì virus SARS-CoV-2 và bang này đang điều tra nhằm xác thực nguyên nhân chết.
Ngày 24.3, vì ho và tức ngực trước đó mấy ngày nên Julie.A (16 tuổi, người CH Pháp) được đưa tới Bệnh viện (BV) Longjumeau, khu Essonne, phía nam Paris và thêm hai lần xét nghiệm âm tính với virus SARS-CoV-2. Bà Sabine - mẹ Julie - cho biết, BV nói rằng trên film chụp phổi thấy một số tắc nghẽn, nhưng "không có gì nghiêm trọng".
Ngày 25.3, Julie xuất hiện khó thở và kêu đau ngực, xét nghiệm dương tính với virus SARS-CoV-2. Từ đó, bệnh diễn biến xấu rất nhanh, phải đặt nội khí quản và chăm sóc đặt biệt. Ngày 26.3, Julie tử vong - người ít tuổi nhất CH Pháp.
Ngày 4.4, bé 5 tuổi - bệnh nhi nhỏ tuổi nhất ở Anh và trước mấy ngày, cậu bé I. M.Abdulwahab (13 tuổi, ở London) không có bệnh lý nền đã qua đời vì virus SARS-CoV-2. Tháng 3, có 3 tử vong vì virus SARS-CoV-2: Chloe Middleton (21 tuổi) không có bệnh nền và một nam cũng là người Anh, 18 tuổi, ở Conventry và Cơ quan Y tế Anh cho biết anh có bệnh lý nền trầm trọng tuy không nói rõ bệnh gì; bé gái 12 tuổi, ít tuổi nhất Bỉ.
Trước đó, một nữ 27 tuổi, người Ba Lan, không có bệnh lý nền, lây nhiễm virus SARS-CoV-2 từ mẹ mình về từ Italia, tử vong sau khi sinh con được vài ngày. Francisco Garcia - huấn luyện viên bóng đá, người trẻ nhất ở Tây Ban Nha - tử vong vì virus SARS-CoV-2 ở tuổi 21. Khi thấy khó thở, anh đến BV xét nghiệm và được chẩn đoán mắc bệnh bạch cầu, hệ miễn dịch suy giảm nghiêm trọng.
Đến nay, tỉ lệ tử vong do virus SARS-CoV-2 chung được WHO ước tính 5,38% (ngày 6.4), tuy nhiên con số này ở mỗi nước rất khác nhau. Theo Đại học (ĐH) Johns Hopkins, Mỹ, căn cứ dân số năm 2018, tỉ lệ tử vong do virus SARS-CoV-2 trung bình/1 triệu dân thấp dần hiện là (28,3) Italia, Tây Ban Nha, Iran, Hà Lan, Pháp, Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Đức với thứ tự là: 124,16; 78,05; 25,39; 20,72; 19,90; 7,02; 3,21; 2,54; 2,48... cho thấy có 1 hay 2 trẻ em hay người trẻ tuổi tử vong ở một nước là tỉ lệ rất thấp.
Nếu nhiễm virus SARS-CoV-2 cũng ít biểu hiện bệnh nặng
Trung Quốc thống kê khi có 44.000 ca bệnh COVID-19, thấy chỉ có 416 (chưa đến 1%) trẻ em từ 9 tuổi trở xuống. Theo BS Frank Esper (BV Cleveland Clinic Children, Mỹ), đến ngày 11.3, với trên 120.000 ca bệnh, hơn 4.300 tử vong, có 2,4% ca dương tính là trẻ em và chỉ 2,5% trong số này biểu hiện nặng, 0,2% nguy kịch.
Theo nhiều báo cáo của Trung Quốc, trẻ em phát bệnh do virus SARS-CoV-2 thường có triệu chứng nhẹ như ho, nghẹt và chảy nước mũi, khò khè; khoảng nửa số trẻ không sốt, nếu sốt không quá 38,90C; không buồn nôn, đau đầu, đau nhức cơ, khó thở.
Trẻ nhỏ và sơ sinh với hệ miễn dịch yếu, dễ mắc các bệnh đường hô hấp nặng, cũng biểu hiện bệnh tương đối nhẹ (dù chính virus SARS-CoV-2 gây tổn thương phổi), thường có triệu chứng không điển hình như nôn, tiêu chảy.
Tạp chí Pediatrics nghiên cứu 731 trẻ dương tính ở Trung Quốc cũng cho thấy, khoảng 13% không biểu hiện triệu chứng. Tỉ lệ lớn trẻ biểu hiện nhiễm trùng nhẹ và hồi phục trong vòng 1-2 tuần.
Trên film CT.Scanner của những trẻ này thấy phổi bình thường hoặc có đám mờ (tổn thương viêm) nhưng không trầm trọng như người lớn; khoảng 6% diễn biến suy hô hấp cấp, sốc nhiễm trùng và gần 11% số này là trẻ dưới 12 tháng tuổi. Một bệnh nhi được giới nghiên cứu rất quan tâm là bé 10 tuổi ở Trung Quốc.
Bé cùng gia đình đến Vũ Hán, khi trở về Thâm Quyến, Quảng Đông, cả nhà tuổi từ 36 - 66 đều sốt, đau họng, tiêu chảy và viêm phổi; trên film CT.Scanner có những đám mờ. Bé cũng có hình ảnh viêm phổi trên film, nhưng lạ là các triệu chứng lâm sàng hầu như không có. Các BS thấy lúng túng và cuối cùng nhận xét, đây có thể là trường hợp điển hình mắc virus SARS-CoV-2 ở trẻ em.
Ở Việt Nam, bé N.G.L (3 tháng tuổi, ở Vĩnh Phúc) nhiễm virus SARS-CoV-2 từ bà ngoại. Tháng 2.2020, 5 ngày trước khi vào BV Nhi, bé quấy khóc, chảy nước mũi, ho húng hắng, thở khò khè nhẹ, thân nhiệt 37,40C, vẫn bú tốt, không khó thở. Film CT.Scanner chỉ thấy tăng đậm các nhánh phế quản sau trái (hình ảnh viêm nhiễm nhẹ). Ngày 13.2, trẻ hết sốt, còn ho, có đờm, không khó thở, film phổi bình thường, mọi sinh hoạt bình thường.
Không hiếm những bệnh nhi hoặc các triệu chứng biểu hiện thoáng qua hoặc không có triệu chứng và đều nhanh qua khỏi cùng xét nghiệm SARS-CoV-2 âm tính: Ở tỉnh Quý Châu, Trung Quốc, bệnh nhi mới 1 tháng tuổi, ít tuổi nhất nước dương tính với virus SARS-CoV-2 và một trẻ (không rõ tuổi) ở Đức nhiễm virus từ bố đều qua khỏi nhanh.
Bé gái 9 tháng tuổi, ở Vũ Hán, phát hiện nhiễm virus SARS-CoV-2 cùng cả nhà tại Bắc Kinh, bé nhanh chóng ổn định ở BV Ditan, Bắc Kinh. Bé trai 11 tuổi, ở Hải Dương, cùng gia đình từ London, Anh, về Việt Nam trên chuyến bay VN0054 ngày 9.3, dương tính với virus SARS-CoV-2 (bệnh nhân 73), thậm chí không có triệu chứng gì cho đến khi kết quả xét nghiệm âm tính lần 3 vào ngày 24.3.
Ở Mỹ, 4 trẻ từ 3 tuổi và học sinh tiểu, trung học ở Washington, Georgia, California và Texas; bé nam 11 tuổi ở bắc Đài Loan và 1 trẻ ở Australia, nhiễm virus SARS-CoV-2 cũng được ghi nhận triệu chứng như cúm nhẹ, đã khỏi rất nhanh. Ngày 27.3, Việt Nam có thêm bệnh nhi 10 tuổi dương tính với virus SARS-CoV-2, từ Praha, CH Czech về TPHCM, chỉ hắt hơi, không sốt.
Không ro vi sao họ hàng nhà Corona "né" trẻ em
Dịch SARS 2002 ở Trung Quốc và MERS 2012 ở Saudi Arabia, Hàn Quốc 2015, cũng có hiện tượng tương tự. Với SARS, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ xác định 8.422 ca bệnh, chỉ có 135 bệnh nhi được xác nhận bằng xét nghiệm. Trẻ dưới 12 tuổi ít nguy cơ phải nhập viện, thở oxy hoặc cần trợ giúp.
Không có trẻ em hoặc vị thành niên nào chết vì virus này trong 916 ca tử vong. Tỉ lệ tử vong trong dịch SARS là: Dưới 25 tuổi là dưới 1%; 25 - 44 tuổi: 6%; 45 - 64: 15%; 65 tuổi trở lên: 50% hoặc hơn. Trong số 1.218 ca nhiễm MERS-CoV với 450 tử vong không có trẻ em; trẻ nhiễm bệnh không biểu hiện triệu chứng hoặc biểu hiện nhẹ.
Chỉ 3 - 4% ca mắc MERS ở Saudi Arabia là trẻ em và dưới 19 tuổi khoảng 15%. Đến nay, y học chưa thể giải thích tại sao họ hàng nhà Corona "né" trẻ em. Họ cho rằng, đường hô hấp của trẻ trong sạch nên khỏe mạnh?
Phỏng đoán tuyến ức - sản sinh tế bào bạch cầu T, có vai trò trọng yếu trong hệ miễn dịch - hoạt động mạnh mẽ nhất ở trẻ, tiêu biến ở người trưởng thành, vì thế hệ miễn dịch của trẻ mạnh hơn người lớn, lại ngược với khoảng trống miễn dịch ở trẻ: 6 tháng đầu trẻ phải nhờ vào kháng thể từ sữa mẹ và phải 3, 4 tuổi hệ miễn dịch mới hoàn thiện?
Mặt khác, tuyến ức to nhất, hoạt động mạnh nhất ở tuổi sơ sinh và trước vị thành niên, đến tuổi thiếu niên, đã bắt đầu giảm kích thước, hoạt động? Đổ lỗi cho stress ở người lớn càng không có căn cứ... Tương tự, bệnh thủy đậu, sởi, cúm mùa (do những virus khác họ Corona) thường nhẹ ở trẻ nhỏ (trừ biến chứng ít) nhưng lại nặng ở người lớn.
Ví dụ, virus cúm mùa cũng gây tử vong trẻ em ít hơn nhiều so với người lớn. Vụ cúm 2018 - 2019, khoảng 7,6 triệu trẻ 5 - 17 tuổi mắc bệnh, chỉ có 211 tử vong (khoảng 0,0027%), trong khi khoảng 11,9 triệu người 18 - 49 tuổi bị cúm, có tới 2.450 tử vong (khoảng 0,02%). BS Mark Denison - chuyên gia truyền nhiễm nhi, ĐH Y Vanderbilt, Mỹ - cho rằng, các tế bào trẻ em tỏ ra ít "thân thiện" với virus, có thể hiểu là virus không có thụ thể thích hợp để xâm nhập tế bào người, vì thế không nhân lên được?
Nếu trẻ "ít nhiễm" virus SARS-CoV-2 là may mắn bởi đặc điểm hoạt động, giao tiếp làm phát tán virus mạnh nhất. Nhưng nếu trẻ nhiễm virus nhưng không biểu hiện triệu chứng hoặc xét nghiệm âm tính do lượng virus thấp lại là nguồn lây nhiễm nguy hiểm.
Theo ĐH Johns Hopkins, nghiên cứu 391 bệnh nhân và 1.286 người tiếp xúc gần ở Thâm Quyến, Trung Quốcnhận thấy 7,4% trẻ dưới 10 tuổi dương tính với virus SARS-CoV-2, trong khi các nhóm tuổi khác có 7,9% dương tính - nghĩa là số trẻ dương tính không biểu hiện bệnh rất cao.
BS BÌNH NGUYÊN
Quần áo và giày dép có thể mang COVID-19 từ ngoài vào nhà hay không? Đến nay, chưa có trường hợp nào được ghi nhận về việc lây truyền dịch COVID-19 thông qua quần áo. Các chuyên gia y tế cho biết hầu hết các chất tẩy rửa gia dụng đều có thể diệt virus khi giặt. Tuy nhiên, dù chưa có bằng chứng nhưng giày dép vẫn tiềm ẩn nguy cơ. Đến nay chưa ghi nhận trường...