Vì sao miền Tây ngày càng bị xói mòn?
Không còn phù sa bồi đắp, trong khai thác cát vô tội vạ được cho là nguyên nhân chính dẫn đến sạt lở bờ sông ngày càng nghiêm trọng tại miền Tây.
Mỗi năm sạt lở cuốn trôi 500 ha đất cùng nhiều nhà cửa, tài sản của người dân miền Tây. Ảnh: Cửu Long.
Theo dõi sát diễn biến sạt lở tại miền Tây hàng chục năm qua, tiến sĩ Dương Văn Ni (Khoa Môi trường – Tài nguyên thiên nhiên, Đại học Cần Thơ) cho rằng, tình trạng sạt lở như bờ sông Vàm Nao là hậu quả tất yếu của việc khai thác cát vô tội vạ.
“Hễ thăm dò thấy chỗ nào có cát là cấp phép khai thác mà không nghiên cứu kỹ loại nào được tái tạo hàng năm và loại nào nằm vĩnh viễn dưới đáy sông? Phải chấm dứt tình trạng xin phép một và khai thác gấp mười lần”, tiến sĩ nói và cho biết hơn mười năm trước đã cùng các nhà nghiên cứu lên tiếng cảnh báo nhưng một số người có trách nhiệm nói rằng các ông “phỏng đoán”, làm “giật gân”.
Ông cho rằng, khi hiện trạng đáy sông đã ổn định vài chục đến vài trăm năm, đồng nghĩa với sự ổn định của đôi bờ. Nhưng tình trạng quản lý kém, khai thác cát bừa bãi tạo ra xáo trộn lớn. Cao trình đáy ngày càng hạ xuống làm cho lượng nước trong đất liền đổ ra sông nhiều hơn bình thường.
“Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài thì chắc chắn hai bên bờ sông sẽ sạt lở rất nghiêm trọng hơn cả vụ Vàm Nao. Nhà cửa, đất cát, công trình… bị sụp xuống để tái tạo lại độ dốc, độ nghiêng của dòng sông và bù khối lượng mất đi ở đáy”, tiến sĩ nói.
Một vấn đề khác mà tiến sĩ đề cặp, đó là hiện nay nhiều nơi hai bên bờ các sông ở miền Tây làm đê kè. Dòng sông như một cái máng, áp lực dòng chảy tăng quá lớn cũng góp phần tạo ra sạt lở những nơi chưa được kè.
Đồng thời, chuyên gia này cho rằng phải nhìn thấy nguy cơ miền Tây xói mòn rất lớn khi Trung Quốc làm các đ.ập thủy điện trên đầu nguồn sông Mekong. Bởi cát bồi đắp đồng bằng sông Cửu Long hình thành trên núi non của lãnh thổ nước này. Mỗi năm cát theo dòng nước trôi dần xuống hạ nguồn, có khi cả trăm năm mới về đến miền Tây. Nhưng gần chục năm nay, khi các đ.ập đã ngăn dòng thì gần như toàn bộ lượng cát thô gần như không còn về nữa.
“Đồng bằng này có đất để chúng ta ngồi được trên đó thì quá trình bồi vô phải lớn hơn quá trình lấy ra. Nhưng hiện nay, lượng phù sa bồi vô, trong đó có cát, sỏi, sạn… nhỏ hơn lượng mất đi”, tiến sĩ Ni nói và dẫn chứng hơn chục năm trước, khi chưa có các đ.ập trên sông Mekong, lượng phù sa đổ về miền Tây mỗi năm 170-180 triệu tấn một năm. “Giờ thì con số này giảm còn phân nửa, riêng cát thô, sỏi sạn hầu như không còn dẫn đến nguy cơ tan rã đồng bằng là thật sự”.
Đồng quan điểm, tiến sĩ Lê Anh Tuấn – Phó Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ – cho rằng, từ 5.000-6.000 năm trước, miền Tây hình thành và phát triển dần là nhờ lũ – một phần quan trọng của hệ sinh thái vùng này. Trước đây, nhờ lũ mà mỗi năm mũi Cà Mau lấn ra biển do lượng phù sa bồi đắp từ thượng nguồn sông Mekong đổ về. Nhưng nhiều năm liền lũ ít nên biển xâm thực càng mạnh. Bình quân mỗi năm biển lấn sâu vào Cà Mau khoảng 15 m, có nơi đến 50 m.
Video đang HOT
“Đã không có lũ bồi đắp mà tình trạng khai thác cát bừa bãi như hiện nay thì có thể chỉ vài trăm năm, hơn một nửa diện tích đất đai vùng châu thổ Cửu Long bị biến khỏi bản đồ Việt Nam”, tiến sĩ Tuấn lo ngại.
Các chuyên gia cho rằng cần kiểm soát chặt chẽ việc khai thác cát hiện nay. Ảnh: Cửu Long.
Theo thống kê của cơ quan chức năng, miền Tây hiện có 265 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển với tổng chiều dài hơn 450 km. Sạt lở thường diễn ra vào đầu và cuối mùa lũ, khi dòng chảy chưa tràn bờ, đặc biệt khi lũ xuống, quy mô sạt lở thường lớn với chiều dài từ vài trăm mét đến vài km.
Gần đây, sạt lở bờ sông xảy ra trong mùa khô ở các con sông chính lẫn kênh rạch, điển hình là bờ sông Vàm Nao vừa qua. Mỗi năm sạt lở cuốn trôi 500 ha đất, hiện có hàng chục nghìn hộ dân sống trong vùng bị sạt lở đe doạ, cần sớm được di dời.
Tuy nhiên, chính quyền các địa phương găp khó khó khăn về kinh phí, quỹ đất nên tập trung ưu tiên cho di dời dân ở những vùng sạt lở khẩn cấp, nguy hiểm nhất… Dự báo đến năm 2050 sẽ có khoảng một triệu người bị tác động trực tiếp bởi xói lở ven bờ và mất đất tại đồng bằng sông Cửu Long.
Cửu Long – Phúc Hưng
Theo VNE
Sạt lở bủa vây người dân sống dọc sông miền Tây
Người dân sống ven sông miền Tây đang lo âu sau khi "thủy thần" liên tục nuốt chửng nhà, rừng phòng hộ, kè đê biển, đường sá... trong phút chốc.
Hai ngày trôi qua sau sự cố bờ sông Vàm Nao - đoạn qua xã Mỹ Hội Đông, Chợ Mới, An Giang - sạt lở trên 160 m, ăn sâu vào đất liền hơn 50 m, làm 16 căn bị sụp xuống sông, người dân ở đây bao trùm nỗi lo âu. Nhiều gia đình phải sống tạm bợ vật vờ.
Hiện "hố xoáy" tiếp tục lấn đất liền, khiến giao thông liên xã Mỹ Hội Đông đi Nhơn Mỹ, huyện Chợ Mới bị chia cắt. Để đảm bảo an toàn cho người dân, chính quyền đã bố trí các hộ có nhà bị sạt lở ở tạm tại Trường tiểu học A Vĩnh Hội Đông. Riêng học sinh của trường này được cho nghỉ trong hai ngày 24 và 25/4.
Địa phương cũng tính đến phương án đề xuất với Sở Giáo dục và Đào tạo chuyển các học sinh đến cơ sở khác học tạm, nếu sạt lở tiếp tục xảy ra trong vài ngày tới. Ngoài ra, tỉnh cũng gấp rút triển khai xây dựng khu dân cư vượt lũ nhằm bố trí khoảng 200 nền cho bà con vùng bị ảnh hưởng sạt lở.
Khu vực sạt lở ven sông Vàm Nao (An Giang) vẫn chưa cho thấy có dấu hiệu dừng lại. Ảnh: AX.
Ông Trần Văn Bi - một trong 16 hộ dân có nhà bị nhấn chìm ba hôm trước - chưa hết thất thần, nói: "Gia đình tôi và các hộ xung quanh đã chuyển đồ đạc trước khi sạt lở hai ngày vì cảm thấy nhà rung lắc. Tuy nhiên, những ngày qua và sắp tới chúng tôi không biết nương tựa ở đâu vì nhà mình không còn", ông lo lắng.
Đã mấy ngày trôi qua nhưng chị Lê Thị Chính khi nhắm mắt lại vẫn thấy giây phút những căn nhà rung chuyển rồi chìm dần xuống lòng sông. "Cảnh tượng hôm đó rất hoảng loạn, mạnh ai nấy chạy, có người té ngã sưng cả đầu", chị kể.
Còn bà Trần Thị Hiệp cho biết mấy hôm nay người dân kế bên khu sạt lở luôn nơm nớp lo sợ. "Những hộ dân có nhà phía trên như gia đình tôi cũng ăn ngủ không yên", bà Hiệp nói và cho biết nhiều gia đình đã sơ tán đồ đạc, con cái đi nơi khác.
Riêng các hộ cùng dãy với 16 căn nhà bị nuốt chửng dù đã di chuyển đồ đạc lên bờ, song họ vẫn chần chừ chưa muốn đi vì còn luyến tiếc căn nhà. Một số người cứ vào ra xem nhà của mình có bị "thủy thần" ngoạm chưa.
Ông Võ Minh Thao - Phó chủ tịch UBND huyện Chợ Mới - cho biết hiện khu vực sạt lở được chốt chặn hai đầu, lực lượng chức năng luôn túc trực sẵn sàng ứng phó, và hỗ trợ người dân khi có sự cố. "Chúng tôi còn thường xuyên tuyên truyền trên loa phát thanh để người dân ý thức không vào vùng nguy hiểm", ông Thao nói.
Không chỉ riêng An Giang, nhiều địa phương khác ở đồng bằng sông Cửu Long cũng đang canh cánh nỗi lo sạt lở. Tại cửa biển Vàm Xoáy, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển (Cà Mau), hàng nghìn hộ dân sống trong tâm trạng thấp thỏm từng ngày.
Dọc theo cửa biển Vàm Xoáy, những vạt rừng mênh mông ngày trước như "lá chắn" bảo vệ người dân xứ Mũi đã không còn. Thay vào đó là những dãy đất nhô lên, lõm xuống nằm trơ trọi cách xa bờ hàng chục mét, bị sóng đ.ánh liên hồi.
Hàng nghìn ngôi nhà ven sông chợ Vàm Đầm (Cà Mau) đang đối mặt sạt lở cao. Ảnh: Phúc Hưng.
Anh Nguyễn Công Tuấn than rằng sạt lở như là "hung thần" rình rập, có thể cuốn trôi nhà cửa, tài sản, thậm chí là tính mạng của người dân vùng này bất cứ lúc nào. "Người dân vùng sông nước thích cất nhà theo các tuyến sông, nhưng giờ họ phải 'chạy làng' lên bờ", anh Tuấn nói.
Sạt lở không chỉ có ở ven cửa biển, mà nó còn xuất hiện theo các tuyến sông. Người dân ở chợ Vàm Đầm (xã Nguyễn Huân, huyện Đầm Dơi) vẫn chưa quên được đợt sạt lở làm 16 căn nhà bị nhấn chìm 9 năm trước. Hai năm sau, 16 căn khác và một cây xăng cũng bị "hà bá" nuốt chửng trong đêm.
Đau lòng nhất là vụ sạt lở ở ven sông Cửa Lớn (xã Hàng Vịnh, huyện Năm Căn) vào đêm 15/7/2007 làm bốn người cùng ngôi nhà bị cuốn xuống lòng sông, hai ngày sau các t.hi t.hể mới được tìm thấy.
Ông Tô Quốc Nam - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cà Mau - cho biết sạt lở đang diễn ra ở ven biển Đông và biển Tây, bình quân ăn vào đất liền từ 20 đến 25 m mỗi năm, cá biệt có nơi lên đến 50 m. Mỗi năm bờ biển Cà Mau mất hơn 450 ha đất.
Tại tỉnh Bạc Liêu cũng có hàng chục km đất nằm chạy dài theo các cửa sông, cửa biển thuộc huyện Đông Hải, Phước Long và Giá Rai. Những năm gần đây sạt lở diễn ra gay gắt, có đến hàng nghìn hộ dân cần được di dời khẩn cấp.
Điểm nóng của sạt lở đang diễn ra tại cửa biển Gành Hào (huyện Đông Hải). Tuyến kè ở đây đã bị sóng đ.ánh vỡ toác, nhiều nhà dân gần bờ biển phải di dời. "Những đêm nước lên sóng biển đ.ánh mạnh vào thân kè cao 3-4 m, làm đất phía trong rung bần bật, trẻ con được gửi ngủ nhờ tại nhà người quen sâu bên trong", bà Hồ Thị Dân cho biết.
Hàng chục mét kè bêtông kiên cố ở đê biển Gành Hào, Bạc Liêu bị sóng đ.ánh hư hỏng trong một đêm. Ảnh: Phúc Hưng.
Riêng ở Trà Vinh, Đồng Tháp, Cần Thơ... nhiều diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị cuốn trôi xuống sông. Năm 2014, bờ sông T.iền (Cao Lãnh) xảy ra sạt lở với chiều dài 100 m, ăn vào đất liền hơn 25 m, xoáy sâu xuống lòng sông 20 m. Tỉnh Đồng Tháp khi đó đã khắc phục hậu quả 9 tỷ đồng nhưng sau đó tình trạng này tiếp tục tái diễn.
Trước tình trạng sạt lở xảy ra cho thấy chưa có dấu hiệu dừng lại, Bạc Liêu và An Giang, Đồng Tháp đã quyết định bân bố tình trạng khẩn cấp về thiên tai gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân và phát triển kinh tế địa phương.
Phúc Hưng - Cửu Long
Theo VNE
An Giang kiến nghị dời 20.000 hộ dân khỏi vùng sạt lở 120 km cảnh báo sạt lở bờ sông ở An Giang có 15 đoạn dài 30 km nằm trong tình trạng nguy hiểm, uy h.iếp hơn 20.000 hộ dân. An Giang đang là điểm nóng tại miền Tậy về nạn sạt lở. Ảnh: P.A Tối 25/4, Bộ Tài nguyên - Môi trường đến làm việc với tỉnh An Giang vấn đề tài nguyên...
