Vì sao cựu Tổng thống Duterte bị bắt?

Cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã bị bắt ngày 11.3 giữa lúc ông chạy đua để giành lại chức thị trưởng thành phố Davao trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 5.

Hôm (11.3), cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã bị cảnh sát bắt giữ tại sân bay quốc tế ở thủ đô Manila sau khi trở về từ Hồng Kông, theo lệnh của Tòa án Hình sự quốc tế (ICC) liên quan đến cuộc chiến chống ma túy đẫm máu trước đó của ông. Văn phòng Truyền thông tổng thống Philippines xác nhận Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) đã nhận lệnh bắt giữ chính thức từ ICC. Trong khi đó, ông Salvador Panelo, cựu trưởng cố vấn pháp lý của ông Duterte, gọi vụ bắt giữ này là “phi pháp”, theo AFP.

Cáo buộc chống ông Duterte

Cựu Tổng thống Duterte bị bắt trong lúc đối diện một vụ án tại ICC liên quan cáo buộc phạm tội ác chống lại nhân loại trong chiến dịch chống ma túy dưới thời chính quyền của ông, khi ông còn làm Thị trưởng Davao và sau đó là Tổng thống Philippines (2016 – 2022). Tờ Philippine Daily Inquirer dẫn một số báo cáo cho thấy chiến dịch chống ma túy đó đã làm ít nhất 6.000 người thiệt mạng, nhưng các tổ chức nhân quyền cho rằng con số có thể lên đến 20.000 người.

Cựu Tổng thống Philippines Duterte lên tiếng khi bị giam giữ tại căn cứ không quân

Philippines không tham gia ICC vào năm 2019 theo chỉ thị của ông Duterte, nhưng tòa án vẫn duy trì thẩm quyền đối với các vụ giết người trước khi rút lui. Cuộc điều tra của ICC bị đình chỉ gần 2 năm trước khi được tiếp tục vào tháng 7.2023 sau khi một hội đồng gồm 5 thẩm phán bác bỏ phản đối của Philippines rằng ICC không có thẩm quyền

Trong chiến dịch chống ma túy, ông Duterte đã chỉ thị cho cảnh sát bắn chết những nghi phạm buôn ma túy nếu tính mạng của họ bị đe dọa. Khi Thượng viện Philippines mở cuộc điều tra về cuộc chiến chống ma túy vào tháng 10.2024, ông Duterte tuyên bố “không xin lỗi, không bào chữa” cho hành động của mình.

Ông Rodrigo Duterte khi còn làm Tổng thống Philippines vào năm 2021 . ẢNH: REUTERS

Cựu Tổng thống Duterte vẫn rất được lòng nhiều người dân Philippines, những người ủng hộ các giải pháp giải quyết nhanh chóng tội phạm của ông, và ông vẫn là một thế lực chính trị mạnh, theo AFP. Ông Duterte đang chạy đua để giành lại chức thị trưởng Davao trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 5.

Cuộc đối đầu giữa hai gia tộc Duterte – Marcos

Cuộc điều tra của ICC về chiến dịch chống ma túy ở Philippines đang được sử dụng như một quả bóng chính trị giữa hai gia tộc Marcos và Duterte, theo một bài bình luận được đăng trên trang Justice Info .

Tổng thống Philippines đương nhiệm Ferdinand Marcos Jr (con trai của cố Tổng thống Ferdinand Marcos Sr.) và Phó tổng thống Sara Duterte (con gái của cựu Tổng thống Duterte) từng liên minh và giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2022. Tuy nhiên, “sự đoàn kết” khi đó của hai nhân vật này chỉ là thỏa hiệp chính trị mà không có nền tảng chung.

Cựu Tổng thống Duterte (giữa) bị giữ bên trong Căn cứ không quân Villamor ở Manila ngày 11.3 . ẢNH: AFP

Rạn nứt bắt đầu khi ông Marcos bổ nhiệm bà Duterte kiêm nhiệm đứng đầu Bộ Giáo dục, dù bà thích đứng đầu Bộ Quốc phòng. Bà Duterte cũng phải đối mặt với một số cáo buộc về việc văn phòng của bà sử dụng sai mục đích các quỹ tình báo và bí mật. Đáp lại, bà Duterte công khai dọa ám sát ông Marcos, và cha bà cũng cáo buộc ông Marcos là người nghiện ma túy.

Trong khi đó, Tổng thống Marcos và các đồng minh của ông đang tiếp tục điều tra về việc xử lý sai ngân sách của văn phòng bà Duterte. Họ cũng đang xem xét kỹ lưỡng cuộc chiến chống ma túy đẫm máu dưới thời chính quyền của cựu Tổng thống Duterte.

Từ đó, trong bài bình luận được đăng trên trang The Interpreter gần đây, Viện Nghiên cứu Lowy (Úc) cho rằng cuộc bầu cử giữa kỳ ở Philippines vào tháng 5 không chỉ đánh giá chính quyền của Tổng thống Marcos mà còn quyết định sự sống còn về mặt chính trị của Phó tổng thống Duterte. “Đây sẽ là một ví dụ về sự thù địch đang diễn ra giữa hai gia đình chính trị nổi bật nhất ở Philippines”, Viện Nghiên cứu Lowy bình luận.

Phó tổng thống Sara Duterte đối mặt phiên tòa luận tội

Tờ The Philippine Star ngày 10.3 đưa tin các công tố viên dự kiến sẽ trình bày các điều khoản luận tội Phó tổng thống Sara Duterte vào ngày 2.6. Trước đó, Hạ viện Philippines ngày 5.2 đã thông qua kiến nghị luận tội bà Duterte với các cáo buộc liên quan ngân sách, tích lũy của cải bất thường và dọa giết Tổng thống Marcos, Đệ nhất phu nhân Liza Araneta-Marcos và Chủ tịch Hạ viện Martin Romualdez.

Hôm 19.2, bà Duterte đã yêu cầu Tòa án Tối cao hủy bỏ đơn đề nghị luận tội và ngăn chặn Thượng viện tiến hành phiên tòa luận tội bà, có thể diễn ra vào đầu tháng 6, theo Reuters.