Vì sao cấm thuốc lá mới mà không cấm sản phẩm thuốc lá điếu truyền thống?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn cho sức khỏe. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, vẫn là sản phẩm gây nghiện.

Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế thì lệ thuộc nicotine được phân loại mã bệnh 6C4A.2 là một bệnh thuộc loại rối loạn do sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi gây nghiện. Nicotine còn là chất độc hại, gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa…

Thuốc lá điện tử đang ngày càng trở nên phổ biến trong giới trẻ.

Trong báo cáo tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung lần thứ 6 và 7 (COP7) đã nêu tất cả các sản phẩm thuốc lá đều gây hại đối với sức khỏe. Việc tuyên truyền thuốc lá nung nóng ít hóa chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống sẽ gây hiểu nhầm cho người sử dụng về tác hại của thuốc lá nung nóng”.

WHO kêu gọi các quốc gia cần ngăn ngừa việc đưa ra các kết luận thiếu căn cứ về tính an toàn của các sản phẩm này, đồng thời thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả được quy định trong Công ước khung thay vì sử dụng các sản phẩm mới được quảng cáo là ít có hại.

Tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Tổ chức Y tế Thế giới về kiểm soát thuốc lá (COP 8), WHO đã khuyến cáo, việc cho phép các sản phẩm mới sẽ làm tăng nhanh tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này, dẫn tới nghiện nicotine và sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở giới trẻ.

Các bên tham gia cần cân nhắc ưu tiên áp dụng các biện pháp để ngăn chặn sự bắt đầu sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm ở cấp độ cao nhất là ban hành quy định cấm.

Bộ Y tế là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về y tế và chịu trách nhiệm trước Chính phủ về việc thực hiện quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá, với những hậu quả to lớn của việc sửa dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng như trên, trong khi chúng ta đang còn gặp rất nhiều khó khăn trong công tác phòng chống tác thuốc lá và cần phải tập trung, nỗ lực để làm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường, vì vậy Bộ Y tế nhất quán quan điểm cấm cấp phép đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Với câu hỏi vì sao lại cấm thuốc lá mới mà không cấm thuốc lá truyền thống theo đại diện Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá của Bộ Y tế, thì thuốc lá thông thường ra đời từ hàng trăm năm trước do nhiều nguyên nhân. Và lúc bắt đầu sử dụng nhân loại chưa nhận thức được các tác hại to lớn đối với sức khỏe do việc sử dụng thuốc lá điếu thông thường gây ra.

Cho đến khi nhìn nhận được các tác hại do việc sử dụng thuốc lá gây ra là quá nghiêm trọng, 184 nước trên toàn thế giới đã ký Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá, với một mục tiêu chung đó là giảm nhu cầu sử dụng, giảm cung cấp các sản phẩm thuốc lá qua đó giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá gây ra. Hút thuốc lá thông thường đã và đang gây ra gánh nặng lớn về sức khỏe và kinh tế.

Hiện nay, rất nhiều nước trong đó có Việt Nam chúng ta đang phải rất khó khăn trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá do đây là một sản phẩm gây nghiện đối với người sử dụng.

Trong khi đó, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là các sản phẩm độc hại mới có trong những năm gần đây. Thuốc lá điện tử có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử (còn gọi là tinh dầu) và nhiều hợp chất khác có trong sol khí/khói tạo ra từ thuốc lá điện tử.

Thuốc lá nung nóng (HTPs): là sản phẩm sử dụng thiết bị điện tử để nung nóng điếu thuốc (hoặc viên nén thuốc lá) đến nhiệt độ đủ để tạo ra “sol khí” (khói) có thể hít vào, có chứa nicotin – chất gây nghiện cao và các hóa chất khác, các chất phụ gia không phải thuốc lá và thường có nhiều hương vị.

Đặc biệt, hiện nay các sản phẩm thuốc lá nung nóng rất đa dạng, trong đó có nhiều sản phẩm kết hợp (lai) giữa thuốc lá nung nóng với thuốc lá điện tử, pha trộn, tẩm ướp dung dịch điện tử khiến cho việc kiểm tra và nhận biết khó khăn như sản phẩm thuốc lá mới sử dụng công nghệ hybrid, không đốt nóng trực tiếp sản phẩm thuốc lá mà kết hợp giữa dung dịch thuốc lá điện tử và nguyên liệu thuốc lá.

Thuốc lá mới là sản phẩm hướng mục tiêu đến giới trẻ, khiến trẻ em bắt đầu nghiện nicotine sớm hơn và tác hại sức khỏe sẽ nghiêm trọng hơn cả trước mắt và về lâu dài.

Bằng chứng từ các nước cho phép sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy thuốc lá điện tử là nguyên nhân cho việc bắt đầu sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên bởi bản chất vẫn là nghiện chất nicotin.

Thanh thiếu niên chưa bao giờ hút thuốc nhưng sử dụng thuốc lá điện tử thì tỷ lệ chuyển sang hút thuốc lá điếu thông thường cao hơn 2-3,5 lần so với những thanh thiếu niên chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử

Việt Nam vốn là quốc gia có tỷ lệ nữ giới là người trưởng thành hút thuốc lá rất thấp so với nam giới. Tuy nhiên với sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá điện tử hướng đến người tiêu dùng là phụ nữ và trẻ em, tỷ lệ nữ giới trẻ hút thuốc lá sẽ tiếp tục gia tăng nhanh chóng. Kèm theo đó sẽ là các hệ lụy về chất lượng giống nòi do việc người trong độ tuổi sinh sản hút thuốc lá.

Thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới dang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotin, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác của con người, không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về chăm sóc sức khỏe, chi phí y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và phát sinh nhiều vấn đề xã hội khác.

Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và lan nhanh trong cộng đồng, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các hình thức thuốc lá mới sẽ nhanh chóng tạo ra “sự đã rồi”, hoặc “vấn đề lịch sử”, sẽ không thể giải quyết do đó sẽ ngày càng trầm trọng hơn.

Cũng theo đại diện Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá thì thuốc lá truyền thống chưa bị cấm nhưng đã được điều chỉnh và quản lý theo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá. Đồng thời, những giải pháp phòng chống tác hại thuốc lá nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu vẫn đang được các Bộ, ngành, các tỉnh/TP và các tổ chức nỗ lực triển khai trên toàn quốc.

Tuy nhiên, nếu chúng ta không có biện pháp kịp thời ngăn chặn việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì trong thời gian tới chắc chắn sẽ rất khó kiểm soát tác hại của các sản phẩm này gây ra, mục tiêu giảm sử dụng thuốc lá chắc chắn sẽ không đạt được và người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên sẽ phải gánh chịu hậu quả khôn lường về sức khỏe, kinh tế, an ninh trật tự, an toàn xã hội và môi trường.

Được biết, thời gian qua Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế đã thực hiện nhiều nghiên cứu, đánh giá về thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng kết quả cho thấy tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tăng nhanh trong thời gian qua.

Cụ thể, theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 (PGATS): tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong đó tỷ lệ sử dụng cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 với tỉ lệ là 7,3% sau đó là các nhóm tuổi 25 – 44 tuổi (3,2%), 45 – 64 tuổi (1,4%).

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022, lên 8% năm 2023. Ở nữ giới tuổi 11-18, cũng theo kết quả sơ bộ của điều tra 11 tỉnh thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4.3% năm 2023.

Đây là các số liệu Bộ Y tế có được từ các cuộc điều tra, khảo sát khá lớn mang tính đại diện và với sự phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu có kinh nghiệm.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã đã phê chuẩn Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới vào ngày 11/11/2004. Công ước đã có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 17/3/2005.

Tại điểm a và điểm b khoản 2 Điều 4 Công ước khung quy định sự cần thiết tiến hành các biện pháp để bảo vệ tất cả mọi người khỏi việc phơi nhiễm đối với khói thuốc lá; sự cần thiết tiến hành các biện pháp để ngăn ngừa sự bắt đầu sử dụng thuốc lá, khuyến khích và ủng hộ việc cai nghiện và giảm việc tiêu thụ các sản phẩm thuốc lá dưới mọi hình thức.

Việc cho phép các sản phẩm thuốc lá mới là đi ngược lại các nguyên tắc giảm cung cấp sản phẩm thuốc lá và giảm cầu nhu cầu của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, mà Việt Nam chúng ta là một thành viên của Công ước. Việc cho phép các sản phẩm thuốc lá mới này cũng đi ngược lại với mục tiêu giảm cung cấp và giảm sử dụng các sản phẩm thuốc lá quy định tại Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 và Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.

“Việc cho phép các sản phẩm thuốc lá mới sẽ làm tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá trở lại, gây khó khăn cho công tác phòng chống tác hại của thuốc lá và nỗ lực của công tác cai nghiện thuốc lá. Chúng ta sẽ phải nỗ lực hơn, tốn kém nhân lực và tài chính hơn nữa trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc lá, giải quyết những gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá cũng như các hệ lụy về xã hội, môi trường, kinh tế, ảnh hưởng đến phát triển bền vững đất nước”, đại diện Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá một lần nữa nhấn mạnh quan điểm.