Vi phạm quảng cáo thuốc lá tràn lan trên mạng xã hội

Các công ty sản xuất thuốc lá đang hướng tới sử dụng những người nổi tiếng (KOLs) như ca sĩ, diễn viên… để quảng cáo. Giới trẻ có thể dễ dàng tiếp cận với các thông tin quảng cáo trá hình này.

Nghiên cứu cho thấy dễ dàng tiếp cận thông tin quảng cáo thuốc lá một cách tràn lan là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc thử hút thuốc lá, đặc biệt ở giới trẻ, làm giảm nỗ lực bỏ thuốc ở những người đang muốn bỏ thuốc và làm cho những người đã bỏ thuốc có xu hướng hút thuốc trở lại. Do đó, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam có quy định cấm hoàn toàn quảng cáo và khuyến mại thuốc lá.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, thông tin tài trợ của các tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá vẫn xuất hiện trên mạng. Giới trẻ và cộng đồng có thể dễ dàng tiếp cận với thông tin quảng cáo trá hình này thông qua các trang mạng xã hội (như Youtube, Facebook, Twitter, Facebook).

Một quảng cáo thuốc lá điện tử trên Facebook.

Trường Đại học Y tế công cộng phối hợp với Tổ chức Chiến dịch Vì trẻ em không thuốc lá, Hoa Kỳ thực hiện nghiên cứu nhằm theo dõi các hình thức vi phạm quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá trên internet và mạng xã hội.

Theo đó, số lượng tin tức/bài viết liên quan tới thuốc lá trong 6 tháng đầu năm là 212. 192 bài, tăng đáng kể so với cùng kỳ năm ngoái (71,881 bài). Các bài đăng chủ yếu tập trung trên Facebook, Youtube, Blog, diễn đàn dưới dạng bài đăng cá nhân về các điểm bán lẻ thuốc lá điện tử, shisha, xì gà và thuốc lá hay video và các bài đăng của người sử dụng thuốc lá. Trong đó, lượng tin tức về quảng cáo thuốc lá điện tử chiếm 53%; thuốc lá truyền thống chiếm 47%.

Thống kê của Trường Đại học Y tế công cộng cũng cho thấy các công ty sản xuất thuốc lá đang hướng tới sử dụng những người nổi tiếng có nhiều người theo dõi trên mạng xã hội trẻ như ca sĩ, nhóm nhạc, diễn viên… để quảng cáo trên các trang mạng xã hội. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm, có 72 bài đăng quảng cáo thuốc lá trên Facebook là từ những tài khoản có hơn 100.000 người theo dõi, tất cả đều là quảng cáo thuốc lá điện tử.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương, Trường Đại học Y tế công cộng cho biết hiện Việt Nam đã xuất hiện các loại hình thuốc lá thế hệ mới, trong đó thuốc lá điện tử với nhiều mức giá thành khác nhau, kiểu dáng đa dạng, bắt mắt. Vì thế, nếu không có các biện pháp quản lý và kiểm soát kịp thời và phù hợp, nguy cơ tiếp xúc của giới trẻ với các hình thức quảng cáo, bán sản phẩm thuốc lá qua mạng xã hội sẽ ngày một gia tăng, đặc biệt là với các loại hình thuốc lá thế hệ mới.

Theo bà Đoàn Thu Huyền, Giám đốc quốc gia của Tổ chức Chiến dịch Vì Trẻ em không thuốc lá tại Việt Nam hiện nay chiến lược của ngành công nghiệp thuốc lá hướng tới khách hàng vô cùng đa dạng. Chẳng hạn thiết kế các sản phẩm hiện đại, hấp dẫn về kiểu dáng và kích thước, nhiều hương vị và giá rẻ, thiết lập đa dạng các kênh bán hàng để dễ mua, dễ tiếp cận thông tin về sản phẩm. Ngoài ra, việc tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm của là một chiến lược chính, thu hút các đối tượng mới, đặc biệt là giới trẻ.

“Bằng các chiến thuật quảng cáo thuốc lá tinh vi, đặc biệt là phương tiện truyền thông mạng xã hội, thông tin về sản phẩm thuốc lá đang ngày một gần hơn và thường xuyên hơn với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ”, bà Huyền nhấn mạnh.

Các nhà khoa học đã chứng minh thuốc lá điện tử có tác hại rất lớn tới sức khỏe con người. Hầu hết các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều chứa nhiều chất độc hại như nicotine, kim loại, formaldehyde… Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, trong thuốc lá điện tử chứa formaldehyde, benzene, nitrosamines (chất gây ung thư), acetaldehyde, các chất gây ung thư khác. Người hút trực tiếp có nguy cơ mắc hơn 25 loại bệnh tật như ung thư phổi, thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày… hay các vấn đề sẽ ảnh đến chất lượng cuộc sống như vô sinh, liệt dương, dạ dày.

Thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất mà thế giới đang phải đối mặt với hơn 8 triệu trường hợp tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Trong đó, 7 triệu người tử vong do sử dụng thuốc lá và khoảng 1,2 triệu người tử vong do tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

80% trong số 1,3 tỷ người hút thuốc lá sống ở những nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình. Đây cũng là nơi gánh chịu gánh nặng bệnh tật nặng nề nhất do thuốc lá gây ra.

Luật phòng chống tác hại thuốc lá chưa có quy định về thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Tại điều 9 khoản 1 Luật phòng chống tác hại thuốc lá cấm: “Sản xuất mua bán, nhập khẩu, tàng trữ vận chuyển thuốc lá giả, sản phẩm được thiết kế có hình thức hoặc kiểu dáng như bao gói hoặc điếu thuốc lá”.

Khảo sát cho thấy các điểm bán thuốc lá điện tử được đặt công khai với mật độ khá dày ở khắp các tỉnh thành trên cả nước. Các điểm bán thuốc lá điện tử được để dưới các tên như: Vape Music store, The Vape club, The Vapist Vapor Boutique… trong đó Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng là những địa phương có mật độ các điểm bán thuốc lá thế hệ mới nhiều nhất cả nước.

Điểm đáng chú ý là, hầu hết các cửa hàng bán thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đều được thiết kế rất hiện đại, bắt mắt nhằm thu hút giới trẻ.