Vị… bếp Tết!

“Mùa xuân ơi… Ta nghe mùa xuân hát bên kia trời….”. Vâng, có người sẽ thấy xuân về bên hiên nhà, đầu ngõ. Cũng có người thấy mùa xuân là “ánh mắt ai vừa trao”. Nhưng ai đó lại thấy “kìa trông vạt nắng, mạch xuân tràn dâng”…

Thế rồi, người khác lại cho rằng, xuân về bên gian bếp Tết của mẹ với đầy ắp “thịt, mỡ, dưa, hành”. Ngẫm cũng không sai. Bởi, ở góc bếp ấy, không chỉ thoảng mùi thơm lừng của nồi thịt kho nước dừa, vị chua của dưa kiệu, hương ngọt ngào của bánh mứt mẹ làm, mà còn có cả vị của tình yêu thương, của gia đình quây quần những ngày xuân về!

Bếp Tết

Nói đến trang hoàng, dọn dẹp nhà cửa đón Tết, ngoài bàn thờ gia tiên, phòng khách, hiên nhà… thì góc bếp là một trong những nơi được chị em ưu tiên nhất. Bởi, ông bà ta đã nói: “Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm” đó sao! Với tôi, ngày bé, mỗi lần thấy bà với mẹ dọn dẹp gian bếp nhỏ trong nhà chuẩn bị đưa “ông Công ông Táo” về trời là lòng lại nôn nao đến lạ. Tâm hồn trẻ thơ lúc ấy như hiểu rằng, Tết đang về! Với tôi, thích nhất là được cùng bà đi chợ Tết. Từ nhà lội ra đến chợ chừng hơn 1km, vậy mà thích lắm, ba mẹ bảo ở nhà là nhất quyết không chịu. Chợ Tết của bà ngày ấy có gì xa lạ đâu. Nào là thịt ba rọi, hột vịt, vài ba ký rau, củ, quả, mớ tôm khô, ớt, hành cùng đủ loại gia vị. Hai bà cháu đến đâu là lỉnh kỉnh thức ăn chuẩn bị Tết đến đó. Lúc đi nhẹ tênh, lúc về tay xách không xuể là cảnh quen thuộc khi tôi đi chợ Tết cùng bà. “Í ới” gọi được chiếc xe xích lô giữa chợ, bà tôi vẫn không quên mua thêm 5-7 trái dưa hấu to chất lên. Bà nói: “Để các cậu, các cô, mấy đứa cháu về chơi, mua nhiều chút có dư cũng không sao!”. Ngày xưa, chợ chỉ họp vào khoảng mùng 3 Tết, nên các bà, các cụ mua rất nhiều thức ăn để… dự trữ trong 3 ngày Tết. Vậy đó, gian bếp ngày Tết của nội tôi như cái chợ thu nhỏ, đủ loại rau xanh. Liệt kê thì nghe có vẻ rối lắm nhưng gian bếp ấy là khoảng trời riêng của bà, tuy đồ đạc nhiều vậy chứ nói đến thứ nào là bà lấy rất nhanh. Ngày Tết, gian bếp nhỏ của bà àng ấm cúng hơn vì từ sáng đến chiều luôn nghi ngút khói.

Nói đến bếp Tết, hẳn những ai từng có khoảng trời tuổi thơ ở các vùng quê sẽ không thể nào quên chái bếp của gia đình. Không khí Tết dường như bao giờ cũng “gõ cửa” rất sớm ở các vùng nông thôn. Chẳng thế mà trước đó cả tháng, các bà, các mẹ đã bắt đầu dọn dẹp nhà cửa. Và, nơi dọn dẹp tươm tất nhất, ngoài khu vực thờ cúng thì đó là chái bếp. Thường, chái bếp được cất liền kề với gian nhà chính ở quê. Tùy vào diện tích, chủ nhà có thể làm chái bếp với không gian rộng, hẹp khác nhau. Bếp được đặt cao hơn mặt đất một chút, phía dưới là nơi để gia vị, như: mắm, muối, đường… “Mẹ tôi nói, những cụ ngày xưa đi coi dâu sẽ xuống xem chái bếp trước nhất. Nó chính là nơi cho con dâu lấy điểm đầu tiên trong mắt mẹ chồng tương lai. Nếu bếp gọn gàng, sạch sẽ, chứng minh người con gái trong nhà rất đảm đang. Bởi vậy, người xưa hay nói, chái bếp chính là “giang sơn” riêng của phụ nữ. Ở sảnh chính, cánh đàn ông có thể uống trà, đối ẩm chuyện đồng áng, chuyện làm ăn, chia sẻ kinh nghiệm hay cho nhau thì dưới bếp, đó là không gian của những người phụ nữ đảm đang. Ở đó, trẻ con ngồi quây quần, giúp mẹ thổi bếp, thái thịt, lặt rau. Phụ nữ thì có thể vô tư hàn huyên chuyện gia đình, chồng con, tiếng cười hòa lẫn tiếng tí tách của bếp củi đang bùng cháy, càng làm ấm thêm gian bếp nhỏ của gia đình” – cô Võ Thị Phỉ (55 tuổi, ngụ xã Định Mỹ, Thoại Sơn) chia sẻ.

Giá trị của sự xum vầy!

Trở lại với gian bếp ngày Tết, không ít những nàng dâu hiện đại ngày nay cho rằng, quanh năm tất bật với công việc, chuyện bánh mứt Tết đơn giản và nhanh nhất chính là mua ở siêu thị hay mua bánh mứt “nhà làm” cho tiện lợi. Nhịp sống hiện đại ngày nay, việc ấy trở nên rất bình thường. Thế nhưng, với các cụ ngày xưa, bánh, mứt Tết phải tự tay các cụ làm mới được. Tất nhiên, không phải để ghi điểm với ai nhưng theo chia sẻ của các cụ thì 3 ngày Tết, con cháu về đông, làm thêm mớ bánh, mứt để mấy đứa nhỏ ăn vừa ngon, vừa tiết kiệm. “Còn nhớ, góc bếp Tết nhỏ của gia đình tôi bắt đầu nhộn nhịp là ngày 30 Tết. Từ sáng sớm, chị em tôi cùng mẹ đi chợ sớm, mua mớ thịt ngon về kho. Chiều, mấy chị em túm tụm bên mẹ, thổi lửa nồi bánh tét to đùng. Trước đó, mẹ đã một mình chuẩn bị tất cả nguyên vật liệu từ nếp, thịt, dừa, lá chuối, dây cột… để gọn ở góc bếp. Công đoạn gói bánh, mẹ thường bắt chị em tôi ngồi cạnh, xem bà gói chiếc bánh tròn đều, chắc nịch để sau này về nhà chồng còn… “biết đường mà mần”. Có lẽ nhờ vậy mà 7 chị em gái của tôi, ai cũng có tay nghề gói bánh tét cả. Đâu dừng lại ở nấu bánh tét, mẹ tôi còn làm thêm rất nhiều bánh, mứt, như: bánh bông lan, bánh kẹp, mứt dừa, mứt bí, mứt me… trước là biếu bà con, đãi khách đến nhà, sau là cho đám con ăn chơi. Mẹ tôi vẫn thường bảo, chịu cực chút mà cả nhà có bánh, mứt ngon ăn ngày Tết là bà vui lắm!” – cô Nguyễn Thị Thanh (57 tuổi, ngụ xã Hòa Bình Thạnh, Châu Thành) vẹn nguyên cảm xúc khi nhớ về gian bếp Tết của mẹ mình.

Giá trị của Tết chính là sự đoàn viên. Còn gì bằng sau những tháng ngày bôn ba, ngược xuôi nơi đất khách, ta lại ngồi quây quần bên người thân, được nhìn thấy màu tóc xế chiều của ba, rồi nhói lòng khi thấy nếp nhăn nơi khóe mắt mẹ nhiều hơn, thấy đứa em nhỏ nay đã trưởng thành hơn… Khoảnh khắc đẹp đó, nhờ có Tết ta mới thấy trọn. Rồi, sau bao bộn bề của công việc, người thân chính là chỗ dựa cho ta những khi cô quạnh, là niềm tin để ta vững bước hơn vào ngày mai. Gác lại bao lo toan, khó nhọc của năm cũ, bếp Tết của mẹ lại bùng lên ngọn lửa ấm nồng, những món ăn của ngày Tết đoàn viên lần lượt bày biện trên bàn. Không cầu kỳ nhưng thơm ngon làm người ta cứ nhớ quay quắt. Khi ấy mới thấy “thịt mỡ, dưa hành” tuy mộc mạc nhưng khó đâu sánh bằng nhà mình. Bởi, ẩn trong vị mặn của chén nước chấm, vị thanh của nồi canh mẹ nấu, vị ngọt của miếng bánh mứt… là vị của quê nhà, vị của tình thân.

Bếp Tết vì thế trở nên ý nghĩa và thiêng liêng biết bao!