Vết nứt khổng lồ khiến lục địa châu Phi tách ra sẽ hình thành đại dương mới?

Các nhà nghiên cứu cho rằng một đại dương mới có thể hình thành trong tương lai xa sau khi vết nứt tại châu Phi tiếp tục mở rộng.

Một đường đứt gãy ngầm gần thị trấn Mai Mahiu, Kenya tháng 3/2018. Ảnh: Fox News

“Đây là nơi duy nhất trên Trái Đất mà bạn có thể nghiên cứu cách mà một vết nứt lục địa trở thành một vết nứt đại dương. Chúng ta có thể thấy rằng lớp vỏ đại dương đang bắt đầu được hình thành vì nó khác biệt rõ rệt với lớp vỏ lục địa về thành phần và độ dày”, Christopher Moore, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Leeds, trả lời nhật báo The Economic Times.

Trước đó, một vết nứt khổng lồ dài hàng chục kilomet đã xuất hiện trên sa mạc Ethiopia và không ngừng mở rộng có thể là bằng chứng cho thấy lục địa châu Phi đang dần tách ra. Các quốc gia nội lục như Kenya và Uganda được cho là sẽ có thể sở hữu đường bờ biển một khi một đại dương mới hình thành trong vết nứt.

Các nhà nghiên cứu cho biết vết nứt dài 56 km, có tên gọi Khe nứt Đông Phi, xuất hiện vào năm 2005. Tuy nhiên, để thực sự hình thành một đại dương cần mất khoảng từ 5 đến 10 triệu năm.

“Nước từ Vịnh Aden và Biển Đỏ sẽ tràn vào khu vực Afar và Thung lũng Tách giãn Đông Phi, trở thành một đại dương mới. Khi chúng ta thu thập được nhiều chỉ số đo hơn, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về những gì đang diễn ra”, Ken Macdonald – nhà địa vật lý biển đồng thời là giáo sư danh dự tại Đại học California – nói với báo Mashable.

Đại dương mới này sẽ dẫn đến việc Đông Phi trở thành một lục địa nhỏ riêng biệt với những đặc điểm địa lý và sinh thái độc đáo riêng.

Nguyên nhân của sự phân tách hiện vẫn chưa được xác định nhưng một số người tin rằng sự hình thành vết nứt được thúc đẩy bởi các quá trình kiến tạo tương tự như quá trình xảy ra dưới đáy đại dương.

Vết nứt nằm ở ranh giới của ba mảng kiến tạo bao gồm mảng kiến tạo Somalia, mảng kiến tạo Nubian và mảng kiến tạo Arab. Mỗi năm, các mảng kiến tạo này lại ở khoảng cách xa thêm vào milimet.

Vết nứt là gì?

Thạch quyển – lớp vỏ cứng ngoài cùng của Trái Đất – được chia thành nhiều mảng kiến tạo không đứng yên mà chuyển động tương tác với nhau với vận tốc khác nhau.

Các lực kiến tạo không chỉ làm các mảng di chuyển mà còn có khả năng khiến chúng bị đứt gãy, dẫn đến hình thành vết nứt và có khả năng dẫn đến việc tạo ra các ranh giới mảng mới.

Hiện tượng nứt là quá trình địa chất trong đó một mảng kiến tạo duy nhất bị tách thành hai hoặc nhiều mảng nhỏ hơn, từ đó xuất hiện các đường ranh giới bên trong. Quá trình này dẫn đến sự xuất hiện của một vùng đất trũng gọi là thung lũng tách giãn, có thể xảy ra trên đất liền hoặc dưới đáy đại dương.

Theo một báo cáo của trang web khoa học IFLScience có trụ sở tại Anh, hiện tượng nứt có thể bắt nguồn từ ít nhất 138 triệu năm trước, khi Nam Mỹ và Châu Phi được chia thành các lục địa riêng biệt.

Theo NBC News, trong 30 triệu năm qua, mảng kiến tạo Arab dần rời xa châu Phi, dẫn đến việc hình thành Biển Đỏ và Vịnh Aden.

Dữ liệu địa chấn mà các nhà nghiên cứu thu được tiết lộ rằng các quá trình kiến tạo tương tự đã kích hoạt sự hình thành rạn nứt ở đáy đại dương.

Thách thức và hậu quả

Châu Phi là khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất khi nói đến di dời nơi sống, với số lượng quốc gia bị ảnh hưởng nhiều hơn bất kỳ lục địa hoặc khu vực nào khác trên thế giới

Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc về tình trạng di dời và môi trường, tính đến năm 2015, hơn 15 triệu người tại châu Phi đã phải dời chỗ sinh sống.

Khi các mảng tiếp tục tách ra trong tương lai, hiện tượng này sẽ dẫn đến sự dịch chuyển của các cộng đồng, khu định cư và nhiều loài động thực vật khác nhau.

Những thay đổi này cũng sẽ tác động đến môi trường sống của chúng ta do biến đổi khí hậu, dẫn đến suy thoái môi trường. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng và gia tăng các khu định cư sẽ gây áp lực lên các nguồn tài nguyên thiên nhiên, dẫn đến khan hiếm nước, năng lượng và lương thực.

Xử lý chất thải không được kiểm soát cũng sẽ là một mối quan tâm đáng kể. Hơn nữa, một số loài sẽ biến mất, trong khi những loài khác sẽ trở nên nguy cấp do thay đổi môi trường sống.