Venezuela đã từng giàu có đến không tưởng như thế này

Venezuela đã từ nước giàu nhất Nam Mỹ nơi có trữ lượng dầu thô lớn nhất thế giới, là một nền dân chủ tương đối ổn định với một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất của Mỹ Latinh.

Venezuela là một quốc gia tràn ngập doanh thu từ dầu mỏ đến nỗi chính phủ của cựu Tổng thống Hugo Chavez đã chi số tiền khổng lồ cho các chương trình xã hội và, có thời điểm, thậm chí còn cung cấp dầu sưởi miễn phí cho người Mỹ nghèo khó.

Nhưng từ năm 2014, quốc gia Nam Mỹ bắt đầu phải chịu một sự suy thoái đáng kinh ngạc. Với tổng sản phẩm quốc nội của Venezuela giảm mạnh hơn cả Mỹ trong cuộc Đại khủng hoảng, nhiều người trong số gần 32 triệu dân không thể mua được thức ăn và các bệnh viện thiếu tài nguyên không có đủ xà phòng và kháng sinh.

Trong khi đó, hệ thống chính trị của Venezuela lại có những sóng ngầm. Tổng thống Nicolás Maduro, người tái tranh cử năm 2018 đã bị cáo buộc gian lận trong bầu cử, đã phải đối mặt với các cuộc biểu tình lớn trên đường phố và vượt qua sau một cuộc nổi dậy quân sự mùa xuân 2019 do chính trị gia đối lập Juan Guaido, lãnh đạo Quốc hội bầu cử năm 2017 khởi xướng.

Làm thế nào mà Venezuela chìm xuống trong một thời gian ngắn như vậy? Các học giả đã nghiên cứu về đất nước này nói rằng thăng trầm của Venezuela là do sự kết hợp của các yếu tố.

Từ lâu, Venezuela đã phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu mỏ và cuộc cách mạng Bolivar của Hugo Chavez đã không làm thay đổi căn bản tình hình đó, chuyên gia Jo-Marie Burt, phó giáo sư khoa học chính trị và nghiên cứu về Mỹ Latinh tại Trường Chính sách và Chính phủ Schar tại Đại học George Mason phân tích. Sự suy giảm của giá dầu, chi tiêu xã hội lớn của chính phủ Chavez và Maduro, các biện pháp trừng phạt của Mỹ và sự kết hợp giữa quản lý sai lầm kinh tế và tham nhũng ở đỉnh cao đã góp phần vào sự sụp đổ kinh tế.

Khủng hoảng của Venezuela đã trầm trọng hơn bởi các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Venezuela. Vào tháng 3, họ cũng đã xử phạt ngành khai thác vàng của Venezuela và vào tháng 4, họ cũng áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Ngân hàng Trung ương Venezuela, cắt đứt sự tiếp cận của tổ chức này đối với tiền tệ của Mỹ và hạn chế khả năng thực hiện các giao dịch quốc tế, gây áp lực hơn nữa Chế độ của Maduro.

Dưới đây là một số khoảnh khắc quan trọng trong câu chuyện đó.

1922: Dầu được phát hiện

Một giếng dầu trong lưu vực Maracaibo ở miền tây Venezuela bắt đầu phun ra 100.000 thùng dầu mỗi ngày, cho thấy trữ lượng lớn bên dưới bề mặt quốc gia. Lãnh đạo lúc bấy giờ, Juan Vicente Gomez, cho phép hơn 100 công ty dầu khí nước ngoài vào Venezuela và đến năm 1928, Venezuela trở thành nhà xuất khẩu xăng dầu lớn thứ hai thế giới.

Dòng doanh thu từ dầu làm phong phú thêm chế độ quân sự của Venezuela, đặc biệt là sau khi ban hành luật năm 1943, yêu cầu các công ty dầu khí nước ngoài phải trả hơn một nửa lợi nhuận của họ. Nhưng tiền chỉ cung cấp cho các vấn đề cơ bản của quốc gia.

Ngay cả trước khi sự phát triển của ngành công nghiệp dầu mỏ Venezuela không có ngành nông nghiệp có năng suất cao, ông Miguel R. Tinker Salas, giáo sư nghiên cứu và lịch sử Mỹ Latinh tại Đại học Pomona ở California, và tác giả của Venezuela: Những gì mọi người cần biết và Di sản lâu dài: Dầu, Văn hóa và Xã hội ở Venezuela cho biết.

Sự giàu có ở Venezuela tập trung vào các gia đình hùng mạnh, cơ sở hạ tầng còn thiếu và đất nước thiếu nền kinh tế hội nhập quốc gia. Nhưng, Salas giải thích, dầu mỏ và sự trỗi dậy của các thành phố như Caracas cho phép người dân thoát khỏi nghèo đói ở nông thôn.

1958: Tổng thống Venezuela được bầu

Ông Rómulo Betancourt.

Sau khi lật đổ ông Marcos Pérez Jiménez, ba đảng chính trị của quốc gia đã đồng ý với Hiệp ước Punto Fijo Pact chấp nhận kết quả bầu cử phổ biến, và nhà lãnh đạo phe đối lập Rómulo Betancourt đã trở thành tổng thống được bầu của Venezuela. Nhưng, như nhà nhân chủng học Iselin sedotter Strnen đã viết, thỏa thuận chia sẻ quyền lực cũng giúp thiết lập một hệ thống trong đó mỗi bên được đảm bảo các bộ, công việc và hợp đồng của chính phủ, và giữ nguồn thu từ dầu mỏ trong tay chính phủ.

1973: Lệnh cấm vận của OPEC mang lại tiền tỷ

Lệnh cấm vận của OPEC đối với Mỹ và các quốc gia khác khiến giá dầu tăng gấp 4 lần và Venezuela trở thành người hưởng lợi. Khi hàng tỷ tiền chảy vào kho bạc nhà nước, GDP bình quân đầu người của nó tăng vọt trong suốt phần còn lại của thập kỷ. Hai năm sau, Tổng thống Venezuela Carlos Andrés Pérez ký một đạo luật quốc hữu hóa ngành công nghiệp dầu mỏ, tạo ra một công ty dầu khí quốc doanh có tên Petroleos de Venezuela, SA (PDVSA) và buộc các công ty nước ngoài phải chia sẻ quyền sở hữu 60% trong các dự án dầu khí .

1989: Giải cứu IMF

Sau khi giá dầu giảm mạnh do một cú hích vào cuối những năm 1980, chính phủ của Tổng thống Perez, đã phải vật lộn dưới sức nặng của 33 tỷ đô la nợ nước ngoài. Cuối cùng, Venezuela buộc phải chấp nhận một gói cứu trợ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

1998: Hugo Chávez được bầu

Ông Hugo Chavez.

Lãnh đạo dân túy Firebrand Hugo Chávez, cựu trung tá trong quân đội Venezuela, người sáu năm trước đã dẫn đầu một nỗ lực đảo chính thất bại, được bầu làm tổng thống, lên ngôi một cơ sở chính trị kiểm soát quốc gia trong nhiều thập kỷ. Trong thập kỷ rưỡi tiếp theo, Chavez bắt tay vào một cuộc đua chi tiêu xã hội lớn. Để tài trợ cho các chương trình giáo dục, y tế, thực phẩm và nhà ở cho dân số hơn 30 triệu người, chính phủ đã chuyển hướng lợi nhuận từ dầu mỏ để giải quyết vấn đề bất bình đẳng xã hội. Các chương trình xã hội thời Chávez, giúp giảm nghèo đáng kể, dù sao cũng phụ thuộc vào dầu mỏ.

Mặc dù Chavez muốn đa dạng hóa nền kinh tế Venezuela, chiến lược đắt giá của ông chỉ làm tăng sự phụ thuộc vào dầu xuất khẩu. Chavez cũng cố gắng xây dựng ảnh hưởng của Venezuela, cung cấp dầu được trợ cấp cho Cuba để đổi lấy dịch vụ của các bác sĩ và giáo viên Cuba. Ông bán dầu cho các nước Nam Mỹ và Trung Quốc khác với giá thấp hơn thị trường. Tuy nhiên, đồng thời, Chavez bỏ bê việc chi tiền để duy trì các cơ sở dầu mỏ và sản xuất sụt giảm.

2013: Maduro bị lãnh đạo phe đối lập thách thức

Tổng thống Maduro.

Sau khi Hugo Chávez qua đời vì bệnh ung thư, người kế nhiệm ông là Nicolás Maduro, người đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử chỉ với 1,6 điểm phần trăm so với đối thủ Henrique Capriles. Ông Muduro sớm bắt đầu củng cố quyền lực của mình, sử dụng thẩm quyền do Quốc hội trao cho ông để cai trị bằng sắc lệnh. Nhưng ông không thể ngăn chặn sự sụt giảm của giá dầu kéo nền kinh tế Venezuela đi cùng với nó.

Khi tình hình Venezuela trở nên tồi tệ hơn, chế độ Maduro bắt giữ các nhà lãnh đạo chính trị đối lập và đóng cửa các trang web tin tức và giam giữ các nhà báo, dẫn đến sự chỉ trích từ Mỹ và Ủy ban Nhân quyền Liên Mỹ. Vào năm 2017, Tòa án tối cao Venezuela, với đầy những người trung thành với Maduro, lấy đi quyền lực của Quốc hội, tăng quyền kiểm soát Maduro. Năm sau, ông được tái đắc cử một cách áp đảo trong một cuộc bầu cử, từ đó những cáo buộc rằng ông gian lận bầu cử bắt đầu xuất hiện.

Vào tháng 1/2019, lãnh đạo phe đối lập Guaido, người đứng đầu Quốc hội, viện dẫn hiến pháp Venezuela tuyên bố mình là tổng thống lâm thời, thiết lập một cuộc đấu tranh quyền lực vẫn chưa được giải quyết.

Theo Danviet