Vấn nạn doanh nghiệp ‘ma’: Thách thức đối với kinh tế và pháp luật

Theo chuyên gia, việc thành lập các doanh nghiệp “ma” nhằm trốn thuế và bán hóa đơn khống đang trở thành vấn đề nhức nhối và gây nhiều tổn thất nghiêm trọng…

Việc thành lập các doanh nghiệp “ma” nhằm trốn thuế và bán hóa đơn khống đang trở thành vấn đề nhức nhối, gây ra nhiều hệ lụy.

Điều này không chỉ gây tổn thất nghiêm trọng về kinh tế, gây thiệt hại cho nhà nước, tổ chức, cá nhân mà còn làm suy giảm niềm tin của người dân vào hệ thống pháp luật.

Xét xử các bị cáo thành lập công ty “ma” để mua bán trái phép hóa đơn, thu lợi bất chính. Ảnh: SONG MAI

Thủ đoạn tinh vi qua mặt cơ quan chức năng

TAND TP.HCM đã xét xử sơ thẩm 55 bị cáo có hành vì thành lập 165 doanh nghiệp “ma” để mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng với tổng giá trị ghi trên hóa đơn là hơn 13.000 tỉ đồng, thu lợi bất chính hơn 100 tỉ đồng.

Trong phần tuyên án, HĐXX kiến nghị Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các cơ quan chức năng có liên quan tăng cường hơn nữa trong công tác quản lý nhà nước về việc đăng ký thành lập và quản lý doanh nghiệp; kiểm soát chặt chẽ đầu vào và công tác hậu kiểm để tránh trường hợp các đối tượng xấu lợi dụng đăng ký thành lập công ty để phục vụ các mục đích trái pháp luật.

Theo ThS Nguyễn Đức Hiếu, Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM), căn cứ các quy định tại Luật Doanh nghiệp, các doanh nghiệp “ma” thường được lập ra dễ dàng bằng cách lợi dụng các kẽ hở trong quy định pháp luật và sự thiếu chặt chẽ trong công tác kiểm tra, giám sát. Các thủ đoạn như sử dụng giấy tờ giả, thông tin cá nhân không chính xác, khai báo vốn điều lệ không thực tế hoặc đăng ký địa chỉ kinh doanh ảo khiến việc kiểm tra và xử lý trở nên khó khăn.

Bên cạnh đó, một số đơn vị cung cấp dịch vụ thành lập doanh nghiệp trọn gói vì lợi ích kinh tế hoặc thiếu trách nhiệm đã tiếp tay cho hoạt động này làm tăng quy mô và mức độ phức tạp của vấn đề.

Trong thời gian qua, có nhiều vụ án liên quan đến việc thành lập doanh nghiệp “ma” để mua bán hóa đơn trái phép, thu lợi bất chính. Đáng chú ý, một bộ phận không nhỏ cán bộ thuế đã tiếp tay che giấu khiến vấn nạn doanh nghiệp “ma” ngày càng trầm trọng.

Có thể kể đến, vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản, vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới xảy ra tại Công ty Cổ phần Phát triển nhà Thủ Đức ( Thuduc House) có sự tham gia của các bị cáo là cán bộ thuế TP.HCM đã nhận tiền để làm trái quy định. Trong vụ 55 bị cáo có hành vì thành lập 165 công ty “ma” để mua bán trái phép hoá đơn, đã có 4 cán bộ thuế nhận tiền, quà để che đậy cho hành vi phạm tội của các bị cáo.

Vụ án Thuduc House có sự tiếp tay của các cán bộ thuế nhằm che giấu hành vi sai phạm của các bị cáo. Ảnh: NGỌC HÓA

Thất thoát ngân sách nhà nước

Các doanh nghiệp “ma” để lại hậu quả rất nghiêm trọng, khiến ngân sách nhà nước bị thất thoát một khoản tiền khổng lồ từ các hành vi trốn thuế. Những nguồn lực đáng lẽ được dùng để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế và các chương trình phúc lợi xã hội đã bị lãng phí, việc triển khai các chính sách phát triển kinh tế – xã hội gặp nhiều khó khăn.

Các doanh nghiệp chân chính cũng phải chịu áp lực lớn khi phải cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp “ma”. Những hành vi này làm méo mó môi trường kinh doanh, gây bất lợi cho các đơn vị tuân thủ pháp luật và cản trở sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Nghiêm trọng hơn, việc thành lập và hoạt động của các doanh nghiệp “ma” có thể là nguồn cơn của nhiều vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản gây thiệt hại nghiêm trọng cho các tổ chức cá nhân trong xã hội. Mặc khác, sự tồn tại kéo dài của vấn nạn này làm xói mòn niềm tin của người dân vào Nhà nước và pháp luật, dẫn đến tâm lý bất tuân pháp luật và lan rộng văn hóa lách luật trong xã hội.

Giải pháp để xử lý vấn đề doanh nghiệp “ma”

Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự nỗ lực đồng bộ từ các cơ quan chức năng, cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội. Song song với việc hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ quan thuế và các ngành liên quan phải phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý doanh nghiệp sau khi cấp phép hoạt động.

Ths Hiếu đánh giá, vấn nạn doanh nghiệp “ma” là một thách thức lớn, đòi hỏi sự quyết liệt và phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía để giải quyết. Không chỉ là vai trò của Nhà nước mà người dân cũng cần nâng cao ý thức pháp luật, trách nhiệm đối với việc đứng tên doanh nghiệp, góp vốn hay tham gia vào doanh nghiệp bằng bất kỳ hình thức nào.

Chỉ khi xây dựng được một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và bền vững, chúng ta mới có thể thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội, củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật và nhà nước, đồng thời khẳng định sự nghiêm minh và minh bạch của hệ thống pháp lý.

Sử dụng công nghệ hiện đại để theo dõi phát hiện hành vi gian lận

Để xử lý vấn đề doanh nghiệp “ma”, đầu tiên cần tăng cường cơ chế hậu kiểm là giải pháp thiết yếu. Đặc biệt, công tác hậu kiểm sau khi cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp cần được đẩy mạnh.

Thạc sĩ NGUYỄN ĐỨC HIẾU

Việc giám sát hoạt động thực tế của các doanh nghiệp, kiểm tra tính hợp pháp của hóa đơn đầu vào và đầu ra; kiểm tra thực tế tại trụ sở hoặc địa điểm kinh doanh sẽ giúp phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường.

Cần bổ sung cơ chế giám sát chặt chẽ trong các trường hợp doanh nghiệp thay đổi người đại diện, tạm ngừng hoặc giải thể kinh doanh; sử dụng công nghệ hiện đại như dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để theo dõi và phát hiện hành vi gian lận cũng là bước đi cần thiết nhằm tăng hiệu quả của các hoạt động hậu kiểm.

ThS NGUYỄN ĐỨC HIẾU , Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM)