Văn hóa Sherpa: Di sản văn hóa của thế giới (Phần 3)

Trong trái tim của dãy núi Himalaya hùng vĩ, người Sherpa không chỉ được biết đến là những người dẫn đường dũng cảm trên hành trình chinh phục đỉnh Everest, mà còn sở hữu một nền văn hóa độc đáo, phong phú, cùng đời sống tâm linh sâu sắc.

Tín ngưỡng và tâm linh trong cuộc sống người Sherpa

Tôn giáo đóng vai trò không thể thiếu trong đời sống của người Sherpa. Là những tín đồ Phật giáo, phần lớn người Sherpa theo Phật giáo Tây Tạng (Kim Cương thừa – Vajrayana), với nhiều yếu tố tín ngưỡng cổ Bon, một tôn giáo bản địa Tây Tạng cổ đại có trước Phật giáo.

Phật giáo không chỉ là niềm tin tôn giáo, mà còn là nền tảng cho các nghi lễ, lối sống và sự gắn kết cộng đồng của người Sherpa.

Tháp Thupa, hay còn gọi là Tháp Stupa, là một cấu trúc kiến trúc mang ý nghĩa tâm linh quan trọng trong Phật giáo, thường được xây dựng để lưu giữ xã lợi của Đức Phật hoặc các vị Thánh Tăng.

Dọc theo các con đường dẫn vào làng mạc và tu viện, du khách sẽ thấy những chorten (bảo tháp) – biểu tượng của sự giác ngộ và lòng từ bi. Người Sherpa coi trọng chorten không chỉ như là những nơi cầu nguyện, mà còn là nơi để gửi gắm những lời nguyện cầu tốt lành đến muôn loài.

Một nét đặc trưng khác của văn hóa Sherpa là những lá cờ cầu nguyện với năm màu sắc rực rỡ: Xanh, trắng, đỏ, xanh lá và vàng – tượng trưng cho năm yếu tố tự nhiên (bầu trời, nước, lửa, gió, đất). Những lá cờ được treo trên cao để gió mang theo lời nguyện cầu lan tỏa đi khắp nơi, cầu mong sự bình yên và hạnh phúc.

Lễ hội Mani Rimdu là một dịp quan trọng trong đời sống tinh thần của người Sherpa, thường được tổ chức vào mùa thu tại tu viện Tengboche – trung tâm tôn giáo của người Sherpa. Trong lễ hội, các nhà sư biểu diễn những điệu múa tôn giáo và thực hiện các nghi thức cổ xưa để cầu mong hòa bình và thịnh vượng. Những lễ hội như Mani Rimdu không chỉ là dịp để người Sherpa gắn kết, mà còn là cơ hội để bảo tồn và truyền lại các giá trị văn hóa cho thế hệ sau.

Trang phục truyền thống: Sự kết hợp giữa bản sắc văn hóa và điều kiện thiên nhiên

Trang phục truyền thống của người Sherpa được thiết kế không chỉ để thể hiện bản sắc văn hóa mà còn nhằm đáp ứng nhu cầu giữ ấm trong khí hậu lạnh giá của Himalaya. Với những lớp vải len dày và kiểu dáng kín đáo, trang phục truyền thống Sherpa trở thành lớp bảo vệ tự nhiên, giúp họ chống chọi với gió lạnh và thời tiết khắc nghiệt.

Nguồn: Nhà chinh phục đỉnh Manaslu Đỗ Hữu Nam

- Trang phục phụ nữ: Phụ nữ Sherpa mặc chuba (còn gọi là chupa) – một chiếc váy dài, được làm từ len dày, có thể chống chọi với giá lạnh. Một điểm nhấn nổi bật là chiếc pangden – tấm tạp dề dài sọc ngang mà phụ nữ đã lập gia đình thường buộc quanh eo. Pangden không chỉ là dấu hiệu của hôn nhân mà còn biểu hiện trách nhiệm và vị trí của người phụ nữ trong gia đình và cộng đồng.

- Trang phục nam giới: Đàn ông Sherpa cũng mặc chuba, tuy nhiên kiểu dáng có phần đơn giản hơn và thường được mặc cùng quần len bên trong để giữ ấm. Trong các dịp lễ, chiếc khăn kata – biểu tượng của sự chào đón và may mắn – thường được đàn ông Sherpa đeo như một dấu hiệu tôn kính và lời chúc phúc trong những sự kiện quan trọng.

Trang sức của người Sherpa cũng có giá trị đặc biệt. Phụ nữ thường đeo trang sức bằng bạc và đá quý như turquoise (ngọc lam) với niềm tin rằng chúng có thể mang lại may mắn và bảo vệ họ khỏi các thế lực tiêu cực.

Ẩm thực Sherpa: Hương vị đặc trưng của vùng núi cao

Ẩm thực Sherpa chịu ảnh hưởng từ ẩm thực Tây Tạng nhưng đã được biến tấu để phù hợp với lối sống của người dân trên dãy Himalaya, nơi khí hậu khắc nghiệt và điều kiện tự nhiên đòi hỏi sức khỏe, sự dẻo dai. Các món ăn của người Sherpa chủ yếu tập trung vào việc cung cấp năng lượng và giữ ấm cơ thể.

Thukpa: Đây là món canh mì nổi tiếng của người Sherpa, được nấu từ nước xương, thịt, rau củ, mang hương vị đậm đà, thơm ngon. Thukpa thường được ăn vào mùa đông để giúp cơ thể giữ ấm và tăng cường sức đề kháng.

- Tsampa: Là món ăn biểu tượng trong văn hóa Sherpa, tsampa được làm từ bột lúa mạch rang trộn với trà bơ để tạo thành hỗn hợp đặc, dễ bảo quản và giàu dinh dưỡng. Tsampa là nguồn năng lượng quan trọng, tiện lợi cho các chuyến đi xa hoặc các cuộc leo núi dài ngày.

Momo: Món bánh bao nhân thịt (thường là thịt yak, thịt bò hoặc rau củ) được hấp hoặc chiên. Momo không chỉ phổ biến với người Sherpa mà còn là món ăn yêu thích của nhiều dân tộc trong khu vực Himalaya. Món này thường được chấm với nước sốt làm từ ớt và cà chua để thêm phần hấp dẫn.

- Trà bơ: Là thức uống đặc trưng của người Sherpa, được làm từ trà, bơ yak và một chút muối. Vị béo, mặn của trà bơ giúp giữ ấm và cung cấp năng lượng, giúp người Sherpa chống chọi với khí hậu lạnh giá của dãy núi cao. Mặc dù có vị không quen thuộc đối với người ngoài, nhưng trà bơ là phần không thể thiếu trong các bữa ăn hàng ngày của người Sherpa.

- Raksi: Đây là loại rượu truyền thống được chưng cất từ ngô hoặc lúa mạch, có vị nhẹ, được dùng trong các dịp lễ hội để kết nối tinh thần và tăng cường sự đoàn kết của cộng đồng.

Lối sống gắn kết với thiên nhiên và cộng đồng

Văn hóa của người Sherpa là một sự hòa quyện giữa tín ngưỡng, phong tục và cách sống được định hình bởi thiên nhiên. Đối mặt với những thử thách khắc nghiệt của núi cao, người Sherpa đã phát triển một bản sắc văn hóa bền bỉ, gắn kết chặt chẽ với thiên nhiên và cộng đồng. Tín ngưỡng Phật giáo Tây Tạng, các lễ hội, trang phục và ẩm thực truyền thống không chỉ là những khía cạnh độc đáo mà còn là phương tiện giúp người Sherpa duy trì giá trị cộng đồng và niềm tin tinh thần.

Trong thời đại hiện đại, mặc dù chịu nhiều thay đổi và giao thoa văn hóa, người Sherpa vẫn giữ vững bản sắc truyền thống và tinh thần đoàn kết, kiên cường. Những yếu tố văn hóa này giúp người Sherpa trở thành một cộng đồng độc đáo, không chỉ trên đỉnh núi Everest mà còn trong lòng người dân toàn thế giới.