Văn hóa giao thông – bức tranh bị bôi bẩn

Va quẹt và choảng nhau giữa đường là chuyện thường ngày, là văn hóa giao thông “bạo lực”! Nói đến thói xấu thị dân thì quả là vô chừng. Tuy nhiên, nhiều tham luận gửi đến Pháp Luật TP.HCM đều thống nhất rằng đáng báo động nhất hiện nay là văn hóa giao thông của người thành thị.

Leo lề, lấn tuyến, vượt đèn đỏ…

Đây là những hành vi “lệch chuẩn” thường thấy nhất trong giao thông ở TP.HCM. Dưới đường, khi xe ôtô, xe Honda, xe đạp, xe ba gác… cố gắng nhích từng centimet thì số người cho xe leo lên lề cũng nhiều không kém. “Tội gì chen lấn dưới đường, ngửi khói cực thấy mồ. Leo vỉa hè đi cho nhanh, lại đỡ chật chội” – chị Nguyễn Thị Lý, nhân viên một công ty bảo hiểm, lý giải việc chị đi xe trên vỉa hè. Thế rồi như nhiều người khác, chị tập trung vào việc điều khiển chiếc xe gắn máy tránh mấy gốc cây, mấy xe bánh mì trên vỉa hè đường Võ Thị Sáu (quận 1) để đi cho lẹ.

Thừa nhận việc đi xe máy trên vỉa hè là xấu nhưng “Đi mãi thành quen, cứ thấy đường đông đông một chút là lại phải quẹo lên lề. Có phải mình tôi đâu, nhiều người nữa cũng vậy” – chị Trần Thị Ngọc Ninh (tổ 26, đường số 3, phường Bình An, quận 2) tự bào chữa cho mình.

Lòng đường hết chỗ thì ta leo lề. Ảnh: THÁI BÌNH

Việc đi lấn tuyến tạo thành những nút thắt cổ chai trong các vụ kẹt xe cũng phổ biến không kém chuyện leo lề. Còn tại các ngã ba, ngã tư, đèn vàng bật lên là người ta lại rồ ga cho lẹ, không thì “dính” đèn đỏ. Nếu một mình dừng lại trước đèn đỏ, “Ngó quanh tôi thấy mình không giống ai. Đường vắng, lại không có công an đứng canh nên tôi… vượt đại” – anh Nguyễn Hồng Quân (đường Trần Hưng Đạo, phường 7, quận 5) nói.

Va quẹt nhẹ cũng choảng nhau

Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn dẫn lời người bạn nước ngoài nói rằng: “Lối sống của các ông qua cách đi đường có tính chất bạo lực sao ấy!”. Trong tham luận của mình, chuyên gia Diệp Văn Sơn cũng viết: văn hóa giao thông ở TP.HCM quả thật khiến nhiều người, đặc biệt là những người nước ngoài và người Việt từng ở nước ngoài đều phải rùng mình khi chứng kiến.

Rồi ông chứng minh: Ở TP.HCM, nơi mật độ người, xe dày đặc nhất nước, các tuyến đường lại đang gồng mình gánh “lô cốt”, rào chắn, ngập nước, không ít vụ việc đánh nhau giữa đường chỉ vì chút va chạm nhẹ. Kết quả những trận đánh nhau lãng xẹt ấy, ngoài đương sự bị sứt đầu mẻ trán thì người đi đường cũng phải gánh chịu cảnh kẹt xe liên hoàn.

Ông Sơn dẫn chứng thêm: Đường Quang Trung nổi tiếng với nhiều vụ ẩu đả, cãi vã nhau chỉ vì va chạm trên đường khiến UBND quận Gò Vấp phải giăng cả băng rôn ngang đường với những khẩu hiệu: “Hãy tỏ ra lịch sự khi va chạm giao thông!”, hoặc “Hãy kiềm chế khi xảy ra va chạm giao thông!”. “Nhưng khẩu hiệu nhiều vẫn không góp phần làm giảm bớt những màn ẩu đả ấy. Bởi đơn giản đường nào cũng chật, lại thêm “lô cốt”, ngập nước, kẹt xe cứ thế gia tăng, như làm tăng thêm nỗi bực tức của người tham gia giao thông” – chuyên gia này viết.

Tâm lý ức chế nên dễ bực mình

Theo ông Diệp Văn Sơn, lý giải về thực trạng giao thông, các cơ quan chức năng cho là do ba nguyên nhân chính: điều kiện hạ tầng của giao thông chưa tốt; nhiều phương tiện giao thông không đảm bảo điều kiện an toàn; và hành vi lệch chuẩn của người tham gia giao thông. Trong đó, ý thức thiếu tôn trọng Luật Giao thông đường bộ (hành vi lệch chuẩn của người tham gia giao thông hay “văn hóa giao thông chưa tốt”) là nguyên nhân chính.

“Tại sao người tham gia giao thông khi tắc đường lại không nhường nhịn, đi đúng làn đường của mình? Phần nhiều đó là do tâm lý ức chế (đường thì xấu, chật chội, người thì đông đúc, nhiều khói bụi, ô nhiễm lại cộng thêm những ứng xử khó coi của đám đông tham gia giao thông…), thử hỏi việc kiên nhẫn, nhường nhịn sẽ duy trì được bao lâu. Người ta có thể chờ đợi vài giây, vài phút để tránh đường, chứ chờ đợi hàng giờ đồng hồ thì bắt đầu thấy khó chịu, bực mình” – ông Sơn phân tích.

Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Hữu Nguyên (Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM), không phải tất cả cư dân TP thiếu ý thức mà chỉ có một tỉ lệ nhỏ hay vi phạm luật. Mặt khác, trong ba vấn nạn giao thông ở TP hiện nay (kẹt xe, tai nạn giao thông, phạm luật giao thông) thì không phải mặt nào cũng có nguyên nhân chính là thiếu ý thức.

Thái độ của cảnh sát

“Nguyên nhân vi phạm luật tập trung ở việc xử phạt không nghiêm minh. Sự không nghiêm minh này không phải do mức phạt còn nhẹ mà là thái độ và cách phạt. Trước hết là thái độ của cảnh sát đối với người vi phạm: hầu như không có sự phân biệt giữa những người vô tình, sơ ý vi phạm với người cố tình, tất cả đều được đối xử với thái độ thiếu tôn trọng nên tác dụng giáo dục rất hạn chế, chủ yếu là trừng phạt. Thứ hai là cách phạt tiền nhẹ hơn lỗi vi phạm, không giữ giấy tờ với điều kiện… không ghi biên lai diễn ra khá phổ biến. Xử lý vi phạm kiểu này thì “hai bên cùng có lợi” (lợi cá nhân của cảnh sát nhiều hơn) nhưng luật pháp lại bị vô hiệu hóa” – TS Nguyên viết.

Ngày 22-12, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM và báo Pháp Luật TP.HCM phối hợp tổ chức hội thảo “Những chuyển biến ý thức pháp luật của cư dân TP.HCM trong quá trình xây dựng TP văn minh, hiện đại”. Để hội thảo có thêm thực tế sinh động, mời bạn đọc tham gia phản ánh chuyện mắt thấy, tai nghe về những hành vi chưa văn minh của người đô thị. Tin, bài cộng tác xin gửi về tòa soạn 470 Nguyễn Tri Phương, quận 10, TP.HCM hoặc email: [e-mail]. THÙY LINH tổng hợp

Theo Pháp Luật