Vấn đề làm lu mờ chương trình tái thiết trị giá hàng tỷ USD của Ukraine

Chương trình tái thiết Ukraine trị giá hàng tỷ USD đang gặp thách thức lớn từ nạn tham nhũng. Mặc dù Ukraine đã triển khai các biện pháp chống tham nhũng nhằm gia nhập EU, vấn đề này vẫn diễn biến phức tạp và gây khó khăn cho các dự án tái thiết.

Cảnh tàn phá do xung đột tại Izyum thuộc vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 20/2/2023. AFP/TTXVN

Vấn đề tham nhũng đang trở thành một thách thức lớn đối với chương trình tái thiết Ukraine, như được minh họa qua câu chuyện của Bart Gruyaert và công ty Pháp Neo-Eco. Theo hãng tin AFP, khi đồng ý tham gia xây dựng lại các khu chung cư bị phá hủy ở thị trấn Gostomel ngoại ô Kiev, ông Gruyaert không ngờ rằng mình sẽ gặp phải những yêu cầu bất thường từ chính quyền địa phương.

Theo chia sẻ của ông Gruyaert, chính quyền địa phương đã yêu cầu công ty Neo-Eco chuyển toàn bộ số tiền dự án trị giá hàng triệu USD vào tài khoản của họ, với lý do sẽ trực tiếp điều hành dự án. Khi Neo-Eco từ chối yêu cầu này, họ bắt đầu gặp nhiều trở ngại: thời gian làm thủ tục kéo dài, thêm các điều khoản mới vào hợp đồng và gợi ý về việc “trao phong bì” cho những người có thẩm quyền.

Hệ quả là vào tháng 9/2023, Neo-Eco đã phải từ bỏ dự án vốn nhận được 20 triệu euro tài trợ tư nhân. Sau đó, các nhà điều tra Ukraine phát hiện một hệ thống “tham ô” trong chính quyền địa phương ở Gostomel, với cáo buộc người đứng đầu thị trấn Sergiy Borysiuk đã chiếm đoạt khoảng 21 triệu hryvnia (470.000 USD) từ quỹ tái thiết nhà ở và căn hộ.

Mặc dù Ukraine đã tích cực thúc đẩy các biện pháp chống tham nhũng trong thập kỷ qua để hướng tới mục tiêu gia nhập EU, tình trạng này vẫn còn phổ biến. Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Ukraine hiện xếp hạng 104 trong số 180 quốc gia về “ chỉ số nhận thức tham nhũng”, tuy đã cải thiện từ vị trí 144 vào năm 2013.

Cuộc xung đột với Nga dường như đã tạo ra những cơ hội mới cho một số quan chức tham nhũng. Nhiều vụ án về biển thủ quỹ tái thiết và bán giấy chứng nhận miễn trừ nghĩa vụ quân sự đã được phát hiện trong thời gian có giao tranh.

Theo nghiên cứu chung của Ngân hàng Thế giới, Liên hợp quốc, EU và Chính phủ Ukraine, tổng chi phí tái thiết Ukraine ước tính lên tới 486 tỷ USD. Con số khổng lồ này đặt ra những lo ngại về việc tham nhũng có thể cản trở các đối tác quốc tế cung cấp vốn.

Tuy nhiên, Giám đốc Tổ chức Minh bạch Quốc tế Ukraine Andriy Borovyk cho rằng việc phát hiện và xử lý các vụ tham nhũng cho thấy vấn đề này không bị “lãng quên”. Viktor Pavlushchyk, người đứng đầu Cơ quan Phòng chống Tham nhũng Quốc gia Ukraine, cho biết năm nay đã có khoảng 500 vụ án tham nhũng được khởi tố và 60 bản án đã được kết án.

Ukraine cũng đang nỗ lực cải thiện tình hình bằng cách triển khai nền tảng “DREAM”, liệt kê tất cả các dự án đang mở để tăng tính minh bạch. Theo Viktor Nestulia, người đứng đầu dự án triển khai “DREAM”, nền tảng này cho phép các nhà đầu tư, nhà báo và người dân Ukraine theo dõi tiến độ của các dự án xây dựng.

Mustafa Nayyem, cựu lãnh đạo cơ quan tái thiết Ukraine, nhấn mạnh rằng cam kết về sự minh bạch sẽ là chìa khóa để trấn an các nhà đầu tư nước ngoài. Ông khẳng định “xung đột không thể là cái cớ để không chống tham nhũng, và tham nhũng không phải là điều cố hữu trong DNA của người Ukraine, mà chỉ đơn giản là vấn đề ý chí”.