Vai trò của Qatar trong thoả thuận con tin giữa Israel Hamas

Qatar đã đóng vai trò trung gian hoà giải cho thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas liên quan đến việc trả tự do cho các con tin ở Dải Gaza.

Nhân tố hoà giải trong nhiều cuộc xung đột

Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian (trái) và Thủ lĩnh chính trị của Hamas, Ismail Haniyeh, tại Doha, Qatar, vào cuối tháng 10. Ảnh: AP

Nhiều quốc gia ở Trung Đông mong muốn đóng vai trò hòa giải trong cuộc xung đột ở Dải Gaza – trong số đó có Ai Cập, Oman và Kuwait. Tuy nhiên, Qatar nổi bật là nhân tố nắm giữ “chìa khoá” của cuộc khủng hoảng con tin ở Trung Đông và ủng hộ đối thoại ở khu vực này. Doha cũng từng đảm nhiệm vai trò tích cực trong các cuộc xung đột ở Ukraine, Liban, Sudan, Iran, Afghanistan và Gaza, trong quá trình tiếp đón các nhà lãnh đạo Taliban và cánh chính trị của Hamas cùng những tổ chức khác.

Các nhà quan sát cho rằng quốc gia nhỏ bé Qatar có thể đảm nhận vai trò trung gian trong xung đột được coi là khó giải quyết nhất thế giới bởi đây là đất nước vô cùng giàu có, với nguồn cung khí đốt khổng lồ. Doha đang định vị mình trở thành một phần không thể thiếu trong cộng đồng quốc tế và được bảo vệ khỏi sự can thiệp không mong muốn của các nước láng giềng lớn hơn – như Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất.

Dù vậy, ban đầu cũng có nhiều ý kiến phản đối vai trò của Qatar. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Bắc Carolina Ted Budd cho biết phe cánh hữu ở Mỹ và một số vùng của Israel đã phản đối vai trò hoà giải của Qatar trong cuộc xung đột Israel – Hamas.

Người dân đứng trước bảng điện tử hiển thị ảnh các con tin ở Dải Gaza, được đặt ở Tel Aviv, Israel, ngày 21/11. Ảnh: Reuters

Trong cuộc hội thảo gần đây của Viện Trung Đông, ông Gershon Baskin, nhà đàm phán con tin Israel, người trực tiếp làm việc với Hamas, cũng đã thách thức vai trò của Qatar. Ông cũng cho rằng tình báo Ai Cập có đường dây liên lạc với Hamas tốt hơn Qatar và Qatar không có đường dây tương tự với tình báo Israel.

Làn sóng phản ứng này đã gây áp lực lớn buộc Qatar phải thực hiện nhiệm vụ và thể hiện độc lập với Hamas. Qatar cũng lập luận rằng một số nhà phê bình hiểu sai lý do tại sao Doha tiếp đón các nhà lãnh đạo chính trị của Hamas. Điều này không phải vì thiện cảm về mặt ý thức hệ, mà vì Mỹ đã đề nghị Qatar làm điều này.

Quan điểm của Qatar trong xung đột ở Gaza

Qatar không ủng hộ cuộc tấn công của Hamas vào Israel ngày 7/10, song nước này nói rằng trách nhiệm thuộc về Israel vì hành động chiếm đóng ở Gaza. Tại hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Hồi giáo gần đây, Doha chủ yếu tranh luận về những thông điệp cứng rắn hơn là chỉ trích Israel.

Ngoài ra, Qatar cũng cố gắng tạo ảnh hưởng để Iran không leo thang xung đột. Giới phân tích cho rằng “mẫu số chung” trong lập trường của Qatar ở cuộc xung đột hiện nay chính là kiềm chế xung đột leo thang.

Ở một mức độ nào đó, đây là một cuộc trao đổi kỹ thuật giữa các tù nhân chính trị và là biện pháp xây dựng lòng tin trong một cuộc xung đột. Danh tính của những con tin được trả tự do, tiêu chí, địa điểm và phương thức trao đổi cần phải được thống nhất. Trong trường hợp này, sau hơn 2 tuần đàm phán, giới chức đã thống nhất phụ nữ và trẻ em sẽ là những người đầu tiên được trả tự do. Danh sách này do Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế đề xuất.

Nhưng việc trả tự do cho các con tin phức tạp hơn nhiều, bởi vấn đề này liên quan đến lệnh ngừng bắn nhân đạo. Điều này yêu cầu giới chức các bên phải thảo luận về số lượng cửa khẩu biên giới được mở, viện trợ được phép vào, triển khai các trạm kiểm soát của Israel, điều phối viện trợ và mức độ giảm xung đột quân sự. Như nhà phân tích Baskin đã chỉ ra, đối với Israel đây là một kiểu đàm phán bất thường, vì Tel Aviv đang đàm phán gián tiếp với đối phương mà họ có ý định tiếp tục chiến đấu. Vì kết quả của cuộc xung đột này có thể quyết định tương lai của Trung Đông cho các thế hệ mai sau, nên không bên nào muốn đưa ra lập trường sớm.

Ngay cả khi thỏa thuận con tin được thực hiện, Hamas vẫn giữ lại tới 150 con tin và họ sẽ muốn một nhóm tù nhân khác đang bị giam trong các nhà tù của Israel được trả tự do. Khoảng 7.000 người Palestine đang bị giam giữ, 559 người trong số này phải chịu án chung thân vì tội giết người Israel. Ngoài ra, có khoảng 130 người đã bị bắt ở Israel hôm 7/10. Trong đó, 1/3 tù nhân là thành viên của phong trào Hamas, và chỉ có khoảng 400 trong số 7.000 người đến từ Gaza, phần lớn đến từ Bờ Tây. Phần lớn những tù nhân này đang thụ án vì những tội danh như là thành viên tổ chức khủng bố, ném đá hoặc ném bom xăng. Họ cũng là tù nhân bị giam giữ hành chính – những người bị Israel bắt giữ mà không buộc tội, bị bỏ tù mà không cần xét xử.

Giới quan sát nhận định việc đảm bảo trả tự do cho những tù nhân và con tin còn lại sẽ khó khăn hơn nhiều.