Tương ớt của người Việt nổi danh ở Mỹ
Khi người Mỹ nói về tương ớt sriracha, tức là họ muốn nói đến sản phẩm của ông David Trần. Món tương ớt độc đáo đã đưa doanh nghiệp gia đình ông trở thành một trong những công ty thực phẩm có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất ở Mỹ mà không hề cần tới một dòng quảng cáo.
Mùi đầu tiên xộc vào mũi bạn khi vừa đến xưởng thực phẩm Huy Fong ở vùng ngoại ô Los Angeles là tỏi – thành phần chính trong sản phẩm của công ty: tương ớt sriracha (một dạng tương ớt có nguồn gốc Thái Lan).
Tuy nhiên, điều đầu tiên bạn nhìn thấy lại có vẻ không liên quan lắm. Trên sảnh của nhà xưởng treo bức ảnh của hai phi hành gia – một là người Nga, còn người kia là người Mỹ gốc châu Á – đang lơ lửng trong trạng thái không trọng lượng trên Trạm Vũ trụ quốc tế chật chội. Ý nghĩa của bức ảnh trở nên sáng tỏ hơn nếu quan sát kỹ. Một mũi tên chỉ vào chiếc nắp màu xanh của chai tương ớt sriracha Huy Fong trong bức ảnh.
David Trần treo bức ảnh này lên cách đây vài năm. Ông Trần, năm nay 68 tuổ.i, là người sáng lập và chủ sở hữu của Huy Fong, và cũng chính là người đã chế biến là món tương ớt độc đáo để đưa doanh nghiệp gia đình trở thành một trong những công ty thực phẩm có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất ở Mỹ. Năm ngoái, công ty này bán được 20 triệu chai tương ớt.
Bức ảnh của NASA nói lên cột mốc quan trọng của Huy Fong. Theo lý thuyết, môi trường vũ trụ làm giảm vị giác. Để giúp các phi hành gia thưởng thức bữa ăn có hương vị hơn, cơ quan phụ trách vấn đề thực phẩm cho phi hành gia của NASA bắt đầu gửi tương ớt sriracha của Huy Fong lên quỹ đạo cách đây một thập kỷ. Trong tấm poster, chiếc chai có nắp màu xanh rất khó phát hiện, nhưng chính một khách hàng đã gửi thư đến công ty để nói rằng anh ta đã phát hiện ra nó.
Lá thư như thế không phải chuyện lạ đối với Huy Fong, dù công ty này chưa bao giờ quảng cáo tại Mỹ. Công ty cũng không có trang Facebook hay tài khoản Twitter, và trang chủ của công ty cũng chỉ nói lên mỗi quan hệ thờ ơ đối với thế giới, rằng lần cuối cùng nó được cập cật là ngày 10/5/2004. Dẫu vậy, tương ớt Huy Fong chiếm được tình cảm lớn của người tiêu dùng, đến mức sản phẩm của công ty này đã trở thành biểu tượng.
Tương ớt mang biểu tượng con gà trống của Huy Fong
Giống như từ ketchup (nước sốt cà chua), sriracha là thuật ngữ chung, có xuất xứ từ một thị trấn cảng biển ở Thái Lan, nơi được cho là quê hương của tương ớt. Khi người Mỹ nói về sriracha thì ý họ muốn nói đến tương ớt của Huy Fong. Tương ớt Huy Fong đã trở thành cảm hứng cho nhiều mặt hàng bắt chước, từ đồ thủ công gia đình tới hàng hóa thương mại như ốp lưng iPhone, máy làm mát không khí, son môi, giầy cao gót lấy cảm hứng từ sriracha.
Tháng 4 năm ngoái, công ty nghiên cứu thị trường IBISWorld cho biết ngành sản xuất tương ớt xếp thứ 8 về tốc độ tăng trưởng, đứng ngay sau các trường đại học và ngành chế tạo tấm pin mặt trời. IBISWorld cho biết trong năm 2012, doanh thu của ngành công nghiệp này lần đầu vượt mức 1 tỷ USD, tăng trưởng gần 10% trong thập kỷ qua. Sự tăng trưởng đó song hành với tốc độ mở rộng của dân số châu Á ở Mỹ, với tốc độ mở rộng 45% trong những năm 2000. Nhu cầu sử dụng sriracha tăng khiến các chủ nhà hàng đặt sriracha lên bàn ăn. Khi đã ở trên bàn ăn thì lại càng có nhiều người chưa biết muốn thử.
Video đang HOT
Thành công của Huy Fong phần lớn là nhờ hương vị thơm ngon. Tháng 5 năm ngoái, tạp chí nấu ăn nổi tiếng Cook’s Illustrated nói rằng đây là loại tương ớt ngon nhất trên thị trường, vượt xa các đối thủ như Frank’s Red Hot, Cholula Hot Sauce, và Tabasco của McIlhenny.
Ông Trần là người Việt gốc Hoa, từng là một nông dân trồng ớt và làm tương ớt bán ở Việt Nam. Trong những năm 1970, ông có một doanh nghiệp nhỏ sản xuất loại tương ớt tương tự. Ông tới Mỹ năm 1979 và trong vòng 1 năm, ông bắt đầu sản xuất sriracha tại Los Angeles.
Ông Trần khởi nghiệp Huy Fong trong một văn phòng nhỏ hẹp ở khu Chinatown tại Los Angeles và lúc đầu phải nghiền ớt bằng tay. Ông chỉ mất vài ngày để hoàn thiện công thức tương ớt làm từ jalapeos (một loại ớt rất phổ biến có nguồn gốc từ Mexico và Tây Ban Nha), dấm, đường, muối, và tỏi. Công thức này đến nay vẫn chưa thay đổi nhiều. Lúc đầu, ông xác định sẽ bán sản phẩm của mình cho những người nhập cư gốc châu Á.
“Lúc đó tôi không nghĩ rằng người Mỹ lại thích đồ ăn cay”, ông Trần nhớ lại. Ngay từ lúc đầu, ông Trần đã xác định sẽ bán sản phẩm với giá thấp, khoảng 4 USD/chai gần 800gr. Ông vẫn nói “Tôi làm tương ớt đủ ngon cho người giàu nhưng người nghèo vẫn có thể mua”.
McIlhenny, nhà sản xuất tương ớt Tabasco, mua tương ớt của hầu hết trang trại ở Mỹ Latin, khiến giá ớt biến động và để Huy Fong khó đảm bảo quy trình chế biến ớt tươi. Tuy nhiên, nhà cung cấp ớt tươi duy nhất của Huy Fong trong suốt 20 qua là nông trang gia đình Underwood, cách Los Angeles 1 giờ đồng hồ chạy xe về phía bắc. Mối quan hệ trung thành này giúp ông Tran đảm bảo việc chế biến ớt ngay trong ngày ớt được thu hái. Tuy nhiên, năng suất có hạn của Underwood cũng khiến ông Tran không thể tăng sản lượng. “Từ năm 1980, lượng người mua sản phẩm của chúng tôi luôn nhiều hơn lượng cung. Chúng tôi không thể hứa điều mà chúng tôi không có”, ông Trần nói, và rằng đây cũng là một trong những lý do mà công ty của ông không quảng cáo.
Khi sản phẩm của Huy Fong được nhiều người yêu thích, nhiều công ty cho ra những sản phẩm na ná hoặc giống hệt. Năm 2005, một số khách hàng của Huy Fong ở East Coast phàn nàn rằng tương ớt của hãng có vị buồn cười. Sau khi thuê điều tra, ông Tran phát hiện ra một cửa hàng địa phương đang bán tương ớt sriracha giả do Trung Quốc sản xuất, đóng trong chai giống hệt của Huy Fong. Ông Tran thuê luật sư chuyên về sở hữu trí tuệ Rod Berman để kiện. “Tôi từng làm rất nhiều vụ về hàng giả, hàng nhái. Nhưng đây là lần đầu tiên tôi đại diện cho chủ của một sản phẩm giá rẻ như vậy”, luật sư Berman nói.
Biểu tượng thành công của Huy Fong ngày nay là trụ sở và xưởng rộng gần 61.000 m2 tại Irwindale, một trong những tổ hợp lớn nhất tại Los Angeles. Ông Trần không nói trước sản lượng trong tương lai của Huy Fong là bao nhiêu, mà mà chỉ cho biết họ sẽ tăng năng suất. “Tôi luôn nói tôi không muốn phát triển quá lớn”, ông Tran nói. Tuy nhiên, Huy Fong trong năm nay sẽ chuyển tới trụ sở mới rộng hơn. Khách tham quan sẽ vẫn được ngắm bức ảnh hai phi hành gia thích tương ớt sriracha lơ lửng trong không trung.
Theo 24h
Những tiết lộ bất ngờ về bom thiên thạch
Điện ảnh từng tung ra không ít phim nói về sự tấ.n côn.g của sinh vật ngoài hành tinh hay vật thể lạ đến từ vũ trụ, như Deep Impact (đạo diễn Mimi Leder) hay Armageddon (đạo diễn Micheal Bay). Tuy nội dung các bộ phim trên hoàn toàn hư cấu nhưng chủ đề lại được xây dựng trên các nghiên cứu khoa học không gian nghiêm túc. Liệu trái đất có thể bị tấ.n côn.g theo cách tương tự?
Bom thiên thạch là gì?
Thứ sáu ngày 13/4/2029, lúc 4h36 (giờ GMT, 11h36 giờ VN), một thiên thạch khổng lồ bề ngang 250m tên "99942 Apophis" (đặt tên theo Thần bóng tối và hủy diệt của Ai Cập) sẽ trượt qua quỹ đạo Mặt trăng và phóng thẳng về Trái đất với vận tốc hơn 45.061km/giờ, tung ra năng lượng kinh khủng bằng 65.000 quả bom nguyên tử thả xuống Hiroshima, đủ để xóa sạch một quốc gia hoặc tạo ra trận sóng thần cao 243m! Các nhà khoa học cho biết khả năng Apophis sượt cách Trái đất ở khoảng cách 28.968km-33.474km là 99,7%. Theo đơn vị thiên văn, khoảng cách 32.186km rất gần, nằm trong quỹ đạo của hệ thống vệ tinh liên lạc toàn cầu...
Vài giờ sau khi sống trong bóng tối, cư dân châu Âu, châu Phi và Tây Á sẽ thấy một vật thể như ngôi sao sáng trung bình lướt từ phía tây qua chòm sao Cancer, khiến nó (Apophis) trở thành thiên thạch đầu tiên có thể nhìn thấy bằng mắt thường trong lịch sử thiên văn. Theo tính toán, khả năng Apophis đậ.p vào Trái đất cao hơn nếu nó bay cách Trái đất 30.405km và đi xuyên qua "lỗ khóa lực hấp dẫn" - vùng không gian nhỏ (đường kính khoảng 609m), nơi lực hút Trái đất có thể khiến làm chệc đường đi thiên thạch (và làm nó va vào hành tinh chúng ta). Nếu rớt trúng Trái đất, chẳng hạn ngoài đại dương, Apophis có thể tạo một hố rộng 8km, sâu 2.743m trong lòng biển, hình thành trận sóng thần kinh hoàng đậ.p tan nát California!
Những vệt sáng kỳ quái trên bầu trời ở Urals (Nga). Ảnh: RT
Năm 1998, nhà địa vật lý Dallas Abbott thuộc Đại học Columbia có một suy luận đột phá. Từng quan sát các hố thiên thạch trên Trái đất cũng như dưới lòng biển, Abbott phát hiện nhiều bằng chứng cho thấy vô số thiên thạch hoặc sao chổi từng hạ cánh xuống Trái đất một cách "nhẹ nhàng" gần đây - xét theo thời gian tính của địa chất học. Nếu Abbott đúng, có khả năng khi độc giả đang xem bài báo này thì vài thiên thạch nào đó đang lẳng lặng rơi xuống đại dương. Abbott tin rằng một thiên thạch đường kính khoảng 300m đã rơi tõm xuống vịnh Carpentaria (bắc nước Úc) vào năm 536. Một thiên thạch to chừng đó rơi với vận tốc hơn 80.000km/ giờ có thể sinh ra năng lượng tương đương 1.000 quả bom nguyên tử. Mảnh vụn, khí và bụi sinh ra từ vụ va chạm kinh thiên động địa có thể đã "bít" ánh sáng Mặt trời, tạm thời làm lạnh Trái đất và khiến vụ mùa thất bát trong năm 536 và 537.
Cùng nhiều nhà khoa học, Abbott tin rằng khả năng thiên thạch tấ.n côn.g Trái đất đang ở tình trạng báo động. Năm 1992, nhà thiên văn David Jewitt thuộc Đại học Hawaii và Jane Luu thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã làm choáng váng thế giới khi công bố phát hiện vành đai Kuiper gần quỹ đạo sao Hải Vương với vô số thiên thạch và sao chổi đang bay hướng ra ngoài. Từ Trái đất có thể nhìn thấy ít nhất 1.000 vật thể khổng lồ bu quanh Kuiper, với đường kính 100km hoặc hơn, lớn hơn nhiều so với thiên thạch từng khiến diệt chủng khủng long. Được gọi là "sát thủ hành tinh", chúng có thể xóa sổ hành tinh chúng ta trong chớp mắt nếu rơi trúng.
Ngoài vành đai Kuiper còn có một vùng giả định gọi là đám mây Oort, được tin đang chứa chấp hàng tỉ tỉ sao chổi. Vài thập niên gần đây, một số nhà thiên văn đưa ra giả thuyết rằng sự dịch chuyển của Thái Dương hệ trong Ngân hà đã làm biến đổi lực hút đối với Mặt trời và những gì quay quanh nó. Thái Dương hệ, theo chu kỳ, có thể đi ngang gần các ngôi sao hoặc nhóm ngôi sao mà lực hút của chúng ảnh hưởng lên đám mây Oort, khiến đám sao chổi và thiên thạch trong đó bị mất "neo" và cuối cùng "rơi" ra khỏi khu vực rồi lao tứ tán khắp vũ trụ như bầy ong vỡ tổ và vài trong số đó sẽ trực chỉ về hướng Trái đất!
Trời sập!
Nguyên cớ gì khiến thiên thạch (có thể) lao về Trái đất mà không phải hành tinh nào khác và hiện tượng bom vũ trụ khởi nguồn từ đâu? Thiên thạch và cả sao chổi được tin là những mảnh vụn còn sót lại vào buổi bình minh của quá trình hình thành Thái Dương hệ cách đây hơn 4 tỉ năm. Từ những ngày đầu của sự sống trên Trái đất cho đến cú va chạm kinh khủng của sao chổi Shoemaker-Levy 9 với sao Mộc năm 1994, các "mảnh vụn" đó luôn đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình cơ bản góp phần định dạng cấu trúc hành tinh mà chúng ta đang sống. Sao chổi là các vật thể bằng băng, đá và cả những khối hữu cơ, có đường kính vài kilômet. Sao chổi được sinh ra từ một khu vực nằm ngoài các quỹ đạo của những hành tinh xa xôi nhất.
Khi sao chổi lạc lối vào khu vực nóng của Thái Dương hệ, băng trong nhân sao chổi bắt đầu bốc hơi rồi bắ.n tung tóe. Chất khí thoát ra từ quá trình vừa nói lại tạo ra một bầu khí quyển bao bọc quanh nhân sao chổi mà người ta gọi là đầu sao chổi, đồng thời đám bụi trước đó nằm trong nhân bây giờ hình thành nên cái đuôi, có thể dài hàng ngàn kilômet và to đến độ đôi khi có thể thấy từ Trái đất. Nhưng chuyện sao chổi thì có liên quan gì đến bom vũ trụ? Chính sao chổi đã đụng vào Trái đất nhiều lần, tạo ra những đại dương, bầu khí quyển và khí hậu thuở hồng hoàng. Thậm chí, có thể sao chổi đã gieo các phân tử chứa carbon đầu tiên, kích hoạt quá trình hình thành sự sống trên địa cầu.
Bây giờ thử quan sát thiên thạch. Hầu hết thiên thạch đều bằng đá nhưng cũng có vài "viên" chứa kim loại như nickel và sắt. Kích cỡ thiên thạch đủ loại, nhỏ bằng nắm tay hay to bằng cả quả núi với đường kính hàng trăm kilômét. Một nhóm nhỏ trong cộng đồng thiên thạch có lẽ hình thành từ các sao chổi bị cháy và băng của chúng đã bốc hơi rồi bị tống vào không gian. Hầu hết thiên thạch thuộc về Vùng đai thiên thạch chính (Main Asteroid Belt) với các quỹ đạo nằm trong lãnh thổ cực rộng giữa sao Hỏa và sao Mộc. Trong quá khứ, nhiều lần thiên thạch đã rơi xuống Trái đất. Thông thường các thiên thạch nhỏ hiếm khi đâ.m xuống được mặt đất của hành tinh chúng ta vì đã bị cháy tan tành trên đường đi, tạo ra một vết sáng lộng lẫy mà người ta gọi là "sao băng". Tuy nhiên, thiên thạch to có thể dễ dàng lọt xuống Trái đất, tạo ra "hố bom vũ trụ" như hố Thiên thạch ở bang Arizona (Mỹ) rộng hàng dặm.
Mảnh thiên thạch rơi xuống đất gây nổ lớn (Nguồn: RT)
Thiên thạch cũng được tin là tác nhân đầu tiên phá hủy môi trường sống trên Trái đất, làm tuyệt chủng loài khủng long cách đây khoảng 65 triệu năm. Cách đây hơn 100 năm, ngày 30/6/1908, một thiên thạch nhỏ đã rơi xuống vùng Tunguska thuộc Siberia, hạ gục vô số cây cối trong diện tích rộng hàng trăm kilômet vuông. Không chỉ tấ.n côn.g Trái đất, thiên thạch có thể rơi xuống bất cứ đâu chúng thích. Các nhà khoa học tin rằng những hố sâu khổng lồ trên Mặt trăng là do đá vũ trụ gây ra. Tuy nhiên, nhân loại vẫn sẽ tồn tại rất lâu bởi vì trung bình mỗi 100.000 năm mới có một vụ thiên thạch đâ.m xuống Trái đất và mỗi 500.0000 năm mới có một vụ sao chổi nhúng đuôi vào hành tinh chúng ta (theo dõi đường đi Apophis bằng radar suốt hè năm 2006 cho thấy khả năng Apophis đi xuyên "lỗ khóa" là 1/45.000 - theo Michael Dekay thuộc Trung tâm liên lạc và nhận biết hiểm họa, Đại học Carnegie Mellon).
Các dự án phòng bị
Nghiên cứu cho thấy số thiên thạch và sao chổi xuất hiện cận Trái đất ngày càng nhiều. Năm 1980 chỉ có 86 "tên" được ghi nhận, năm 1990 có 170 "tên", rồi năm 2000 là 921. Tính đến tháng 5-2008, lực lượng "thạch tặc" đã tập hợp được 5.388 "tên"! Năm 1998, người ta ước phỏng có 244 cục đá trời lởn vởn khu vực cận Trái đất, với đường kính 1km hoặc hơn (đủ để gây trời long đất lở trên hành tinh chúng ta). Số lượng được ghi nhận thời điểm hiện nay là 741! NASA cho rằng có thể có 20.000 thiên thạch và sao chổi với nguy cơ tiềm tàng hiện đ.e dọ.a sự sống Trái đất.
Làm gì để đề phòng bom vũ trụ nếu chẳng may hiện tượng này xảy ra? NASA đã tung ra hơn 1 tỉ USD để nghiên cứu tường tận hơn về sao chổi và thiên thạch. Theo NASA, một viên "đại bác" 1 tấn bắ.n vào Apophis với vận tốc 8.000km/giờ có thể là một trong những giải pháp. Trong thực tế, kỹ thuật này không là giả tưởng.
Năm 2005, NASA đã bắ.n thành công ngoạn mục "viên đại bác" Deep Impact vào sao chổi Tempel 1. Một trong những kỹ thuật nữa là dùng thiết bị lực hút bay trên Apophis để lôi thiên thạch đi chệch hướng. Năm 2005, cựu phi hành gia Rusty Schweickart (từng du hành Mặt trăng năm 1969 bằng tàu Apollo 9) đã yêu cầu (nguyên) giám đốc NASA Michael Griffin tiến hành sứ mạng đặt một hệ thống nhận - phát tín hiệu vô tuyến trên bề mặt Apophis để theo dõi chính xác đường đi và hướng dịch chuyển của thiên thạch. Năm 1998, Quốc hội Mỹ từng yêu cầu NASA theo dõi tất cả thiên thạch có đường kính ít nhất 1km. Kết quả, theo Spaceguard Survey, hiện có khoảng 75% trong 1.100 thiên thạch đường kính ít nhất 1km hiện diện trong vũ trụ. Hiện thời, kế hoạch của NASA là theo dõi các thiên thạch có đường kính 140m (nhỏ hơn so với Apophis nhưng đủ để làm Trái đất chấn động dữ dội). Hơn 4.000 thiên thạch loại này được "đán.h dấu" và NASA dự đoán có thể có đến 100.000 thiên thạch mini đang tồn tại.
Nhận biết thiên thạch là vấn đề tương đối đơn giản. Xác định quỹ đạo của chúng mới thật sự phức tạp. Các nhà thiên văn tại Trạm quan sát quốc gia Kitt (Arizona) phát hiện thiên thạch Apophis không đụng vào Trái đất, bài toán đặt ra là không để nó chui ngang "lỗ khóa lực hấp dẫn". Tính toán cho biết nếu người ta có thể thay đổi vận tốc Apophis chỉ khoảng 78m/ngày trong liên tục ba năm, quỹ đạo của nó sẽ bị ảnh hưởng khoảng gần 2km, đủ để thiên thạch không lọt vào cái "lỗ kim" trong vũ trụ và đâ.m vào Trái đất. Hiện thời, các nhà khoa học quan sát thiên thạch bằng: (1) hệ thống dò tim thiên thạch cân Trái Đất (Near Earth Asteroid Tracking - NEAT) đặt tại núi Haleakala ở Hawaii, do NASA và không quân Mỹ quản lý; (2) hệ thống quan sát không gian (Spacewatch) đặt tại đỉnh Kitt do Đại học Arizona quản lý; (3) chương trình quan sát Lowell (LONEOS) ở Flagstaff tại bang Arizona. Ngoài ra, NASA còn hợp tác với các nhà khoa học khác trên thế giới với liên lạc và trao đổi thông tin tiến hành 24/24.
Sự kiện chỉ trong một ngày (15/2/2013) lại có hai thiên thạch xuất hiện - một (DA14) bay sượt Trái đất ở khoảng cách cực gần, cách bề mặt hình tinh chúng ta chỉ 27.700km (gần hơn cả các vệ tinh địa tĩnh); và một bay xuống thành phố Chelyabinsk trong vùng Urals thuộc nước Nga (phá hủy hơn 4.000 tòa nhà, khiến cửa kính trong một khu vực rộng 200.000km bị vỡ nát) - đã một lần nữa nhắc rằng vấn đề bom thiên thạch chẳng phải là chuyện viển vông.
Theo 24h
NASA phóng đại sức công phá của thiên thạch? Viện Hàn lâm Khoa học Liên bang Nga khẳng định, công suất của vụ nổ thiên thạch ngày 15/2 tại Chelyabinsk do NASA đán.h giá thực tế đã bị phóng đại lên nhiều lần. Các nhà khoa học Nga tính toán lại công suất của vụ nổ thiên thạch và kết luận: con số 500 kiloton theo ước tính của NASA đã tăng...