Trung Quốc tham vọng bá quyền khu vực
Một chuyên gia quốc tế nhận định, tham vọng của TQ là bá quyền khu vực châu Á Thái Bình Dương, để không ai có thể đe dọa lợi ích của họ.
Chỉ ngay trong năm nay, dự báo cập nhật của nhiều tổ chức quốc tế cho thấy Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế số một thế giới. Sức mạnh về kinh tế luôn đi kèm với sức mạnh chính trị, và cái giàn khoan trên biển Đông khiến người ta phải quay trở lại câu hỏi là quốc gia này liệu sẽ “trỗi dậy” như thế nào.
Giới nghiên cứu khoa học chính trị chia thành hai quan điểm khác nhau về hướng đi của Trung Quốc. Bài viết này sẽ sơ lược cả hai quan điểm.
TQ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trái phép tại thềm lục địa VN. Ảnh: AP
“Trỗi dậy hòa bình”?
Các học giả theo phái “tự do” (liberalism), cho rằng Trung Quốc buộc phải trỗi dậy hòa bình. Quốc gia này sẽ phải hòa nhập vào trật tự thế giới hiện có, thay vì cố thiết lập một trật tự thế giới mới vốn sẽ tạo ra nhiều nguy cơ xung đột. Biện luận bảo vệ quan điểm này được đưa ra như sau:
Thứ nhất, trật tự thế giới hiện tại, thống trị bởi Mỹ và phương Tây, dễ tham gia nhưng rất khó lật đổ. Bởi nó được thể chế hóa trên tất cả các mặt: kinh tế (có các tổ chức như WTO, World Bank, IMF), chính trị (Liên Hiệp Quốc, EU), xã hội (mạng lưới NGO và tổ chức quốc tế dày đặc), và thậm chí cả thể thao – văn hóa (FIFA). Quan trọng hơn, chính sự hấp dẫn về mô hình xã hội dân chủ sẽ giúp trật tự hiện tại đứng vững trong cuộc chiến về lý tưởng.
Thứ hai, Bắc Kinh từ kẻ ngoài cuộc trở thành một người được hưởng lợi nhiều từ hệ thống hiện tại. Nhờ tham gia vào thương mại toàn cầu, Trung Quốc trở thành nhà xuất khẩu số một thế giới, đem lại thặng dư đến 4.000 tỷ đôla. Các nhà đầu tư đổ tiền của vào Trung Quốc để họ thành công xưởng của thế giới, đưa hàng trăm triệu người thoát khỏi nạn đói nghèo. Mỹ hiện là đối tác thương mại và con nợ số một của Trung Quốc.
Vậy nên, như Giáo sư Ikenberry của ĐH Princeton từng nói, “sẽ không có sự phát triển thần kỳ của Trung Quốc trong ba thập kỷ qua nếu nước này không tham gia vào hệ thống kinh tế thị trường phương Tây.”
Điều này hẳn sẽ làm cho Bắc Kinh phải nghĩ kỹ trước khi lật bàn để lập ván cờ mới.
Thứ ba, khác với Liên Xô ngày xưa, trên mặt lý thuyết, chính Trung Quốc cũng thừa nhận xã hội “công bằng – dân chủ” là mô hình lý tưởng nhất, mặc dù thực tiễn hành động thì có thể khác nhiều. Họ ủng hộ Tuyên bố Thiên niên kỷ, trong đó đề cao các giá trị phổ quát (universal values) như nhân quyền và dân chủ.
Tất cả những điều này, các học giả theo phái tự do nhận định, khiến cho Trung Quốc có “lợi ích cốt lõi” trong việc giữ ổn định một hệ thống kinh tế mở, tự do, và hòa bình như hiện tại. Họ sẽ không dám gây ra những hành động quá khích làm bất ổn khu vực và thế giới.
Điều đó sẽ giúp kinh tế quốc gia này tiếp tục phát triển, củng cố sự tồn tại của chính quyền. Hơn 1,3 tỷ người Trung Quốc phải chấp nhận đánh đổi nhiều quyền tự do công dân lấy thịnh vượng về kinh tế, và Bắc Kinh biết rõ điều đó hơn ai hết.
Châu Á: Tâm bão của thế kỷ 21
Video đang HOT
Tuy thế, việc Trung Quốc liên tục gây hấn với các nước láng giềng từ bắc xuống nam trong thời gian qua khiến quan điểm thứ hai của phái “hiện thực” (realism) có lẽ là thực tế hơn: Bắc Kinh không thể trỗi dậy hòa bình.
Sự đi lên của của một siêu cường tất yếu sẽ buộc nó phải thách thức trật tự hiện tại để giành miếng bánh lớn hơn, và để bảo vệ lợi ích kinh tế ngày càng tăng.
Đế quốc Anh từng như vậy. Đế quốc Mỹ từng như vậy. Ngay cả những nước “suýt” trở thành siêu cường như Đức và Nhật cũng làm như vậy, vậy tại sao lại không phải là Trung Quốc, nước đã từng là bá chủ châu Á và luôn muốn trả mối hận “trăm năm quốc nhục” khi bị phương Tây thống trị từ cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20?
Một cường quốc đang lên không bao giờ chấp nhận bị phong tỏa. Họ chắc chắn muốn tiếng nói có nhiều trọng lượng và quyền lực hơn trên sân nhà của mình. Trung Quốc muốn là số một ở Châu Á – Thái Bình Dương.
Vì vậy, nói như một tướng quân đội Trung Quốc trên tờ Economist: “Với Bắc Kinh, sự hiện diện của Mỹ ở trong khu vực chẳng khác nào một tên du côn có nhiều tiền án lởn vởn ngoài cửa.”
Ba thập niên phát triển kinh tế vượt bậc cũng là giai đoạn mà Trung Quốc hiện đại hóa mạnh mẽ quân đội. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (Stockholm International Peace Research Institute-SIPR), Bắc Kinh đã tăng ngân sách quốc phòng lên gấp ba lần trong 10 năm (2001-2011).
Dù vẫn cách khá xa so với Mỹ, số tiền bỏ ra cho quân sự của Trung Quốc đứng thứ nhì thế giới, đạt 188 tỷ USD.
Các nhà cầm quyền Bắc Kinh có thể tuyên bố rằng họ tăng cường vũ trang chỉ để “phòng vệ” chứ không phải để “bành trướng”. Nhưng nói như GS John Mearsheimer của ĐH Chicago, lời nói chẳng mất tiền mua.
Người ta không thể biết được ý đồ của Bắc Kinh là gì, chỉ thấy thực tế là tiềm lực quân sự của quốc gia này ngày càng mạnh và nguy hiểm hơn trước. Theo Global Security, Trung Quốc có lượng quân đông nhất thế giới, hơn bảy triệu người, gấp đôi số quân của Mỹ.
Khi không thể chắc chắn về ý đồ của nước láng giềng hùng mạnh, đặc biệt là sau những hành vi khiêu khích về lãnh thổ, các quốc gia trong khu vực tất nhiên phải tự bảo vệ mình. Họ làm điều đó theo hai cách.
Thứ nhất, chạy đua vũ trang với Trung Quốc, chí ít là để tăng thêm khả năng phòng vệ. Nhật Bản tăng gấp đôi ngân sách quân sự trong 10 năm qua, và đang nỗ lực thay đổi Hiến pháp để cho phép lực lượng phòng vệ được dùng vũ lực. Ấn Độ tăng cường sức mạnh hải quân để chống lại chiến lược “chuỗi ngọc trai” (string of pearls) của Trung Quốc. Người được kỳ vọng sẽ làm thủ tướng của Ấn Độ sắp tới, Narendra Modi, là chính trị gia nổi tiếng với chính sách cứng rắn hơn về vấn đề chủ quyền.
Ngay cả những quốc gia bé hơn, chẳng hạn Philippines cũng tích cực trang bị thêm vũ khí và tiềm lực quốc phòng.
Thứ hai, các nước trong khu vực đang có xu hướng liên minh với nhau và với cường quốc đang giữ vị trí thống trị ở châu Á – Thái Bình Dương là Hoa Kỳ để “kiềm chế” (contain) sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Hiện hầu như tất cả các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương có tranh chấp lãnh thổ trên biển với Bắc Kinh đều có hiệp ước quân sự với Mỹ (Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Đài Loan).
Hoa Kỳ, với tư cách siêu cường, tất nhiên không muốn từ bỏ khu vực châu Á – Thái Bình Dương chiến lược. Điều đó được thể hiện trong chính sách “xoay trục” (Asia pivot) của Tổng thống Obama với hàng loạt các cam kết đảm bảo an ninh cho các đồng minh thời gian qua.
Khi cả hai bên đều tăng cường quân sự tất yếu sẽ dẫn tới một cuộc đua vũ trang không có điểm dừng. Rủi ro khi đặt các kho thuốc nổ nằm cạnh nhau là rất lớn.
Chính vì thế, Robert Kagan, một học giả chính trị người Mỹ, cho rằng Châu Á của thế kỷ 21 không khác nào châu Âu của thế kỷ 19 với những kèn cựa của các cường quốc trỗi dậy và nguy cơ xung đột.
Bá quyền khu vực
GS Mearsheimer cho rằng, điều mà Trung Quốc muốn không hẳn là thống trị toàn cầu, mà là trở nên mạnh hơn tất cả trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương, để không ai có thể đe dọa lợi ích của họ. Nói cách khác, Trung Quốc muốn trở thành bá quyền trong khu vực (regional hegemon). Đây đơn giản là cách cư xử của mọi siêu cường đang lên.
Mỹ với học thuyết Monroe (Monroe Doctrine) đã đẩy các cường quốc châu Âu ra khỏi Tây bán cầu để thống trị châu Mỹ vào cuối thế kỷ 19. Đế quốc Nhật cũng đã nỗ lực bành trướng và xây dựng “khối thịnh vượng chung Đại Đông Á” vào những năm 20-30 của thế kỷ trước. Để bảo vệ quyền lợi của mình, Mearsheimer tin Trung Quốc cũng sẽ có một “học thuyết Monroe” của riêng mình trong kỷ nguyên mới.
Họ sẽ làm điều đó bất chấp những thiệt hại về kinh tế, bởi động cơ cho chính sách ngoại giao của Trung Quốc ngày nay mang đậm chủ nghĩa dân tộc. “Cũng như Mỹ, Trung Quốc nghĩ rằng vị trí và sự thần phục của các quốc gia khác còn quan trọng hơn của cải và an ninh,” Ông Kagan từ viện Brookings phân tích.
Những động thái tuyên bố “lợi ích cốt lõi” ở biển Hoa Đông và biển Đông, thiết lập vùng nhận diện phòng thủ trên không (ADIZ), gây sự với Nhật Bản, Việt Nam, và Philippines, đồng thời cảnh báo Mỹ không được can dự, cho thấy Bắc Kinh đang dần hiện thực hóa chính sách Monroe kiểu Trung Quốc.
Khắc Giang
(Còn nữa)
Theo Vietbao
Quan chức Ủy ban Quốc phòng: Trung Quốc đang phô trương sức mạnh
Quan chức Ủy ban Quốc phòng, An ninh Quốc hội nói rằng, Trung Quốc đang hành xử ngang ngược, uy hiếp lực lượng chấp pháp Việt Nam để phô trương sức mạnh quân sự.
Chiều 28/5, bên hành lang Quốc hội, TS Trần Đình Nhã - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh Quốc hội đã chia sẻ nhiều ý kiến quan trọng xung quanh việc Trung Quốc di chuyển giàn khoan Hải Dương 981.
- Việc Trung Quốc dịch chuyển giàn khoan Hải Dương 981 hàng chục hải lý về phía đảo Tri Tôn, phải chăng là bước đi tiếp theo trong chiến lược bành trướng của nước này?
TS Trần Đình Nhã - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh Quốc hội (Ảnh: Phạm Thịnh)
Có nhiều khả năng xảy ra, họ vẫn có thể lùi chiến lược. Mọi hành động của Trung Quốc đều có tính toán.
Phía Việt Nam rất nhất quán trong đường lối đấu tránh với Trung Quốc. Còn việc Trung Quốc dịch chuyển giàn khoan chỗ này hay chỗ kia cũng đều vẫn nằm trong vùng thềm lục địa của Việt Nam, vẫn gây khó khăn và căng thẳng cho chúng ta.
- Trước động thái di chuyển giàn khoan của Trung Quốc thì biện pháp của Việt Nam có gì thay đổi không, thưa ông?
Không có gì thay đổi cả.
Việt Nam vẫn yêu cầu Trung Quốc phải rút giàn khoan khỏi vùng lãnh hải của Việt Nam. Còn có rất nhiều phương án đã được lên kế hoạch rồi, nhưng vẫn tùy vào thái độ và sự hành xử của Trung Quốc.
- Chúng ta sẽ phải làm gì nếu Trung Quốc vẫn cứ khăng khăng giữ nguyên những hành động sai trái trên vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam?
Việt Nam vẫn thực hiện theo đúng luật pháp Quốc tế và luật Biển. Chúng ta có những cấp độ xử lý, dần dần từng trường hợp.
Nếu Trung quốc vẫn khăng khăng giữ lập trường thì phải đưa ra tòa án Quốc tế để phân xử.
- Việc Trung Quốc đưa tàu chiến, tàu rà soát bom mìn vào vùng thềm lục địa Việt Nam thể hiện mức độ nguy hiểm như thế nào, thưa ông?
Đó là hành vi uy hiếp đối với lực lượng chấp pháp của Việt Nam, phô trương sức mạnh quân sự của họ.
Theo luật pháp quốc tế, tàu thuyền quân sự cũng có thể đi qua vùng lãnh hải của nước khác, nhưng trong trường hợp Trung Quốc là sự phô trương sức mạnh và đe dọa tàu bè của Việt Nam.
Theo luật pháp quốc tế vũ khí trên tàu phải được che hết, nhưng Trung Quốc không những không che mà còn chĩa súng về phía ngư dân Việt Nam. Đó là sự vi phạm trắng trợn luật Biển của phía Trung Quốc.
- Việc tàu cá Trung Quốc đâm chìm tàu cá của Việt Nam là hành vi hết sức ngang ngược và thô bạo. Qua đây, ông đánh giá thế nào về công tác hỗ trợ ngư dân trên biển của Việt Nam?
Đúng là từ trước tới nay, việc hỗ trợ ngư dân Việt Nam là có, nhưng chưa đủ. Sắp tới đây, chúng ta sẽ có đề án để hỗ trợ mạnh hơn, nhiều hơn cho ngư dân, từ việc củng cố lại tàu thuyền cho tới những vấn đề khác...
Còn hành vi đâm tàu cá của Việt Nam ngang nhiên giữa ban ngày thì việc lên án của ta là rõ ràng. Hành vi đó, có vị đại biểu cho rằng là khủng bố chứ hành xử văn minh không ai làm như thế cả.
Theo Vietbao
Việt Nam có quyền bắt giữ tàu Trung Quốc đâm chìm tàu ngư dân Lực lượng chấp pháp Việt Nam hoàn toàn có quyền bắt giữ, khởi tố tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá của ngư dân Quảng Nam hôm 26/5. Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP HCM) cho hay, trên vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa...