Trở ngại lớn trong quan hệ giữa chính phủ mới của Ba Lan và Ukraine

Tờ Politico (Mỹ) ngày 12/12 cho biết tân Thủ tướng Donald Tusk đã cam kết sẽ đưa Ba Lan trở lại khu vực châu Âu sau khi ông nhậm chức, nhưng có ít nhất một trở ngại mà ông chưa thể vượt qua.

Tân Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk phát biểu tại phiên họp Hạ viện ở Warsaw ngày 12/12/2023. Ảnh: PAP/TTXVN

Theo một thành viên cấp cao của chính quyền sắp tới, chính phủ mới do ông Tusk lãnh đạo, dự kiến nhậm chức vào ngày 13/12, sẽ tiếp tục cấm nhập khẩu nông sản của Ukraine.

Lệnh cấm do chính phủ sắp mãn nhiệm dưới sự lãnh đạo của đảng Luật pháp và Công lý Ba Lan (PiS) áp đặt vào tháng 4 vừa qua. Lệnh này đã làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu lúa mì và ngô của Ukraine – nguồn thu xuất khẩu chính của quốc gia bị xung đột tàn phá này. Lệnh cấm cũng làm căng thẳng mối quan hệ giữa Warsaw và Kiev, vốn là đồng minh mạnh mẽ kể từ khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, đồng thời đẩy Ba Lan vào tình thế căng thẳng với phần còn lại của EU.

Động thái này chỉ là một trong vô số ví dụ về việc chính phủ do PiS lãnh đạo đã không tuân theo quy tắc đã được thiết lập của EU. Vì vậy, sự trở lại của ông Tusk, cựu Thủ tướng Ba Lan và Chủ tịch Hội đồng châu Âu, người đã lãnh đạo một liên minh giành chiến thắng vào tháng 10 vừa qua, đã làm dấy lên hy vọng rằng ông sẽ đảo ngược những quyết định gây tranh cãi nhất của chính phủ tiền nhiệm.

Rõ ràng, chính quyền mới ở Ba Lan dự kiến ​​sẽ là một đối tác đàm phán minh bạch hơn và dễ dự đoán hơn, nhưng đó sẽ không phải là điều dễ dàng. Trong một phép thử đầu tiên, đảng Nhân dân Ba Lan (PSL), đảng sẽ nắm giữ Bộ Nông nghiệp trong liên minh của tân Thủ tướng Tusk, đã báo hiệu ý định duy trì lệnh cấm nhập khẩu và mở rộng danh sách các sản phẩm Ukraine bị cấm.

Bộ này sẽ do ông Czesław Siekierski đứng đầu, một nhà lập pháp giàu kinh nghiệm, từng phục vụ trong Nghị viện châu Âu từ năm 2004 đến năm 2019 và là Chủ tịch Ủy ban nông nghiệp có ảnh hưởng của cơ quan này. Khi được Potilico hỏi về vấn đề trên, ông Siekierski từ chối cung cấp thông tin về những gì chính phủ tiếp theo sẽ làm, nhưng cấp phó của ông và là thành viên PSL, Stefan Krajewski thì tỏ ra thẳng thắn hơn.

Ông Krajewski nói trong một cuộc phỏng vấn: “Tất nhiên, hiện tại cần phải duy trì lệnh cấm vận này”, đồng thời giải thích rằng nông dân và doanh nhân Ba Lan không nên chịu gánh nặng trong việc giúp đỡ Ukraine, những bình luận gợi nhớ đến chính phủ trước đó.

Ông Krajewski nêu rõ: “Chúng ta phải giúp đỡ Ukraine, nhưng không phải gây thiệt hại cho nông dân Ba Lan, doanh nhân Ba Lan. Mặt khác, chúng ta phải tìm kiếm các giải pháp toàn diện, bởi vì chúng ta, với tư cách là những quốc gia có biên giới chung, phải chịu phần lớn gánh nặng. Vấn đề này phải được giải quyết cùng nhau vì đây không chỉ là vấn đề của chúng tôi mà dường như là vấn đề của toàn EU”.

Lệnh cấm đã hứng chỉ trích từ các quan chức Ukraine và các tổ chức EU. Thứ trưởng Kinh tế Ukraine Taras Kachka đã gọi lệnh cấm là “bất hợp pháp” và “phản tác dụng” đối với lợi ích của chính Ba Lan. Ủy ban châu Âu cũng đưa ra quan ngại, cho rằng lệnh cấm có thể vi phạm luật pháp EU.

Trong số 5 nước EU áp đặt hạn chế nhập khẩu nông sản Ukraine hồi tháng 4, chỉ có Ba Lan, Slovakia và Hungary tiếp tục thực thi chúng. Điều này đặt ông Tusk, người đã cam kết sẽ hàn gắn mối quan hệ của Warsaw với Brussels và Kiev sau chiến thắng bầu cử của ông, vào một tình thế lưỡng nan.

Chính phủ sắp mãn nhiệm do PiS lãnh đạo đã cảnh báo tình trạng hỗn loạn về nhập khẩu nông sản của Ukraine nếu quốc gia này – và ngành nông nghiệp khổng lồ của Kiev – gia nhập EU.

Jadwiga Emilewicz, Quốc vụ khanh Ba Lan về hợp tác phát triển với Ukraine, nói với Politico vào tháng 9: “Ngày nay không ai hiểu Ukraine nhiều và rõ hơn Ba Lan. Tôi thường dùng phép ẩn dụ về một chiếc máy bay. Khi có điều gì đó tồi tệ xảy ra trên máy bay, người mẹ được yêu cầu đeo mặt nạ cho mình trước khi đeo mặt nạ cho con mình. Và quan điểm của Ba Lan hiện nay đối với vấn đề ngũ cốc cũng tương tự như vậy”.

Ông Tusk, người dự kiến ​​​​sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo EU tại Brussels vào ngày 14/12, cũng không hề dè dặt trong tuyên bố của mình. Vào tháng 4, trước khi lệnh cấm được ban hành, ông đã đăng một video lên TikTok cáo buộc chính phủ do PiS lãnh đạo đã cho phép ngũ cốc Ukraine vào nước này mà không bị hạn chế. Ông cũng dẫn lời nông dân và đại diện ngành công nghiệp Ba Lan gọi ngũ cốc của Ukraine là “thứ tồi tệ nhất” và cho rằng ngũ cốc này “đang hủy hoại nông dân Ba Lan”.