Tránh thai khẩn cấp! Uống càng sớm càng tốt
Dạo quanh một vòng các nhà thuốc đô thị và một số quầy thuốc ven thành phố ghi nhận số lượng thuốc tránh thai khẩn cấp (TTKC) đang được tiêu thụ khá phổ biến.
Đối tượng sử dụng thường là những thanh thiếu nữ tuổi đời còn trẻ, chưa lập gia đình; thậm chí có những người đã lập gia đình nhưng có cuộc sống tự do, buông thả và muốn tránh thai sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ. Vậy thuốc TTKC sử dụng như thế nào để có hiệu quả?
Viên thuốc TTKC sử dụng trong trường hợp nào?
Viên thuốc TTKC là một biện pháp tránh thai cho phụ nữ, nó có thể sử dụng để ngừa thai sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Thuốc được chỉ định dùng khi hai người nam nữ mới có quan hệ tình dục với nhau không sử dụng biện pháp tránh thai hoặc có sử dụng bao cao su nhưng bao cao su bị thủng hay bị rách.
Một số trường hợp khác cũng có thể sử dụng khi người phụ nữ đang sử dụng thuốc uống ngừa thai mà quên uống từ 2 ngày trở lên, đang sử dụng thuốc tiêm tránh thai mà thời gian tiêm bị chậm kỳ quy định. Ngoài ra, viên thuốc TTKC cũng được dùng khi đối tượng nữ bị cưỡng bức quan hệ tình dục.
Loại viên thuốc thường dùng để TTKC
Loại viên thuốc chuyên dụng cho TTKC là loại thuốc có progestine liều cao, nó có tác dụng ngăn cản hoặc làm chậm quá trình rụng trứng, có thể ngăn chặn việc làm tổ của trứng, làm biến đổi lớp nội mạc tử cung và có khả năng ngăn ngừa sự thụ thai. Tác dụng của thuốc cũng làm cho dịch nhầy ở cổ tử cung bị đặc lại và dày lên để ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung hoặc gây cản trở cho đường đi của tinh trùng hoặc trứng trong vòi trứng của tử cung.
Viên thuốc TTKC được uống càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Đến ngày thứ 5 sau khi có quan hệ tình dục vẫn có thể sử dụng viên thuốc TTKC nhưng theo nguyên tắc nếu uống càng sớm thì hiệu lực tác dụng của thuốc sẽ càng cao và có thể làm giảm nguy cơ mang thai đến 85%.
Trên thị trường hiện nay, có hai loại viên thuốc TTKC thường được sử dụng là loại 2 viên và loại 1 viên. Loại 2 viên có chứa Levonorgestrel 0,75mg, có thể uống cùng một lúc 2 viên hoặc uống viên thứ hai sau viên thứ nhất 12 giờ. Loại 1 viên có chứa Levonorgestrel 1,5mg uống một lần.
Video đang HOT
Sử dụng viên thuốc TTKC đôi khi có một số phản ứng phụ xảy ra như: gây buồn nôn, nôn mửa; một vài trường hợp bị đau đầu, chóng mặt, đau bụng, mệt mỏi, căng vú… Các tác dụng phụ này sẽ tự biến mất đi sau một vài ngày mà không cần can thiệp biện pháp y tế. Ngoài ra, viên thuốc TTKC cũng có thể gây ra chảy máu bất thường cho tới tận chu kỳ kinh nguyệt sau và kinh nguyệt có thể có sớm hoặc chậm.
Mặc dù viên thuốc TTKC có cơ chế tác dụng như viên thuốc tránh thai thông thường nhưng không nên sử dụng viên thuốc TTKC như biện pháp tránh thai thông thường mà chỉ sử dụng khi khẩn cấp. Một điều cũng cần chú ý là trong một số trường hợp nếu không có kinh nguyệt trở lại trong vòng 4 tuần sau khi sử dụng viên thuốc TTKC thì có khả năng đã mang thai, vì vậy phải đến ngay cơ sở y tế thuận tiện nhất để được sự hỗ trợ, giúp đỡ. Viên thuốc TTKC không giúp phòng tránh các bệnh viêm nhiễm lây truyền qua đường tình dục nên cũng cần được sự giúp đỡ, tư vấn của cơ sở y tế; nhất là các trường hợp bị cưỡng hiếp.
Còn có biện pháp nào khác để TTKC?
Ngoài viên thuốc TTKC chuyên dụng có chứa progestine liều cao đã nói ở trên, để TTKC còn có thể sử dụng viên thuốc tránh thai thông thường kết hợp, thuốc có chứa hợp chất kháng progestine liều thấp và đặt dụng cụ tử cung.
Viên thuốc tránh thai thông thường kết hợp có thể sử dụng để TTKC bằng cách uống thuốc 2 lần cách nhau 12 giờ, mỗi lần uống Levonorgestrel 0,5mg và Ethinyllestradiol 100g; tương đương với 4 viên thuốc tránh thai kết hợp như: Ideal, New choice, Rigevidon mỗi lần. Thuốc không thể uống chung một lần. Hiệu quả TTKC của loại thuốc này chiếm khoảng 74%.
Khi sử dụng viên thuốc tránh thai thông thường để TTKC cần xác định rõ loại sản phẩm và chú ý cẩn thận về số lượng, màu viên thuốc nên uống cho mỗi liều. Khi bác sĩ kê đơn và nhân viên nhà thuốc, quầy thuốc bán viên thuốc tránh thai thông thường để sử dụng TTKC cần hướng dẫn và viết rõ ràng trên giấy, vì các nhà sản xuất viên thuốc tránh thai thông thường không cung cấp các thông tin về TTKC.
Để tránh nhầm lẫn khi sử dụng thuốc, nên dùng loại thuốc đóng vỉ 21 viên, không dùng loại thuốc đóng vỉ 28 viên vì trong đó có những viên thuốc chỉ có tác dụng chống quên; nếu uống nhầm những viên thuốc này thì sẽ không có tác dụng mong muốn. Trước khi sử dụng thuốc, nên nắm vững chắc chắn liều lượng thuốc cần sử dụng.
Việc sử dụng hợp chất kháng progestine liều thấp như viên thuốc Mifespristone 10mg đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo sử dụng như là một biện pháp TTKC, nhưng cho đến nay Bộ Y tế vẫn chưa chỉ định dùng loại thuốc này và đưa vào danh mục các biện pháp TTKC trong hướng dẫn chuẩn quốc gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản.
Dùng dụng cụ tử cung đặt vào tử cung trong vòng 5 ngày sau khi có quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai hoặc 5 ngày sau ngày trứng rụng, tùy thời gian nào lâu hơn cũng là một biện pháp TTKC có hiệu quả, do chất đồng (Cu) trong dụng cụ tử cung có thể ngăn việc thụ thai hoặc ngăn trứng làm tổ. Ngoài ra, còn có một lợi ích và ý nghĩa là cung cấp luôn cho người phụ nữ một biện pháp tránh thai sử dụng lâu dài. Thủ thuật đặt dụng cụ tử cung chỉ được thực hiện tại các cơ sở y tế.
Tất cả các đối tượng sử dụng viên thuốc TTKC cần có sự hiểu biết và chú ý rằng TTKC là biện pháp giúp ngừa thai sau khi có quan hệ quan hệ tình dục không được bảo vệ. Nên uống thuốc càng sớm càng tốt, trong vòng 5 ngày kể từ khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ.
Không được sử dụng viên thuốc TTKC như một biện pháp tránh thai thông thường và chỉ nên sử dụng khi khẩn cấp, mặc dù cơ chế tác dụng của viên thuốc TTKC giống như viên thuốc tránh thai thông thường. Điều quan trọng mà những người sử dụng thuốc cũng cần quan tâm là viên thuốc TTKC không giúp phòng tránh được các bệnh viêm nhiễm lây truyền qua đường tình dục như: bệnh lậu, giang mai, HIV/AIDS, ký sinh trùng, nấm sinh dục…
Theo BS. Nguyễn Võ Hinh
SKDS
Thận trọng khi tránh thai khẩn cấp
Những phụ nữ có chống chỉ định tuyệt đối với estrogen nên thận trọng khi uống thuốc ngừa thai khẩn cấp
Tránh thai khẩn cấp bao gồm tất cả các phương pháp sử dụng sau giao hợp để tránh thai, không kể các phương pháp phá thai. Nếu đã lỡ giao hợp không bảo vệ hoặc bảo vệ không đầy đủ mà không muốn có thai thì vẫn còn có 120 giờ để tìm ra giải pháp nhằm tránh mang thai ngoài ý muốn. Do đó, giải pháp tránh thai khẩn cấp được sử dụng trong những trường hợp này.
Nguy cơ có thai lên 3,2%
Hiện tại, có 3 phương pháp tránh thai khẩn cấp được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Cơ chế hoạt động là thuốc có tác dụng ức chế hoặc trì hoãn rụng trứng hoặc ngăn cản sự di chuyển của tinh trùng, thụ tinh hoặc làm tổ của trứng hay ảnh hưởng giới hạn trên sự trưởng thành nội mạc tử cung...
Phương pháp progestin liều cao có thể được uống một lần hoặc chia làm hai lần, uống liều đầu tiên càng sớm càng tốt sau giao hợp không bảo vệ, uống liều hai cách liều đầu sau 12 giờ. Tỉ lệ có thai sau khi dùng khoảng 1,1%. Phương pháp này hiệu quả cao hơn và ít tác dụng phụ hơn thuốc phối hợp, tuy nhiên không sẵn có như thuốc phối hợp. Còn sử dụng thuốc ngừa thai phối hợp phải uống hai liều, liều đầu tiên uống càng sớm càng tốt trong vòng 5 ngày sau giao hợp không bảo vệ, uống liều thứ hai cách liều đầu 12 giờ.
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc tránh thai phối hợp, cần uống đủ số lượng viên thuốc theo liều hướng dẫn trên để đạt hiệu quả. Phương pháp này có tác dụng phụ nhiều hơn thuốc chỉ có progestin. Tỉ lệ có thai sau khi dùng khoảng 2% - 3,2%. Phương pháp cuối cùng là đặt dụng cụ tử cung có đồng trong vòng 5 ngày sau giao hợp không bảo vệ.
Đây là phương pháp hiệu quả nhất, nguy cơ có thai sau khi dùng 0,1%. Phương pháp này còn giúp tránh thai lâu dài, tuy nhiên cần phải có nhân viên y tế khám và đặt. Những chống chỉ định và theo dõi giống như đặt dụng cụ tử cung để tránh thai lâu dài và rất thận trọng trên các đối tượng chưa sinh.
Nhiều phản ứng phụ
Ngừa thai khẩn cấp là phương pháp tối ưu trong trường hợp thất bại qua những phương pháp tránh thai như vỡ hoặc tuột bao cao su, sai vị trí màng ngăn, quên uống 3 viên thuốc hoặc hơn, bắt đầu vỉ thuốc mới trễ 3 ngày hoặc hơn, tiêm thuốc tránh thai trễ hơn 2 tuần (3 tháng) hoặc hơn 7 ngày (1 tháng) hoặc tính sai ngày trong phương pháp tránh thai tự nhiên, giao hợp gián đoạn thất bại...
Không cần thiết phải khám hoặc làm xét nghiệm khi dùng tránh thai khẩn cấp. Tất cả phụ nữ có thể dùng an toàn và hiệu quả, kể cả những phụ nữ không thể dùng biện pháp tránh thai bằng nội tiết lâu dài vì tránh thai khẩn cấp chỉ dùng trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, những trường hợp nhiễm trùng đường sinh dục không nên đặt dụng cụ tử cung. Những phụ nữ có chống chỉ định tuyệt đối với estrogen (cơn nhức nửa đầu cấp tại thời điểm dùng thuốc, tiền sử bị thuyên tắc tĩnh mạch sâu hoặc thuyên tắc phổi) nên dùng tránh thai khẩn cấp chỉ có progestin. Tránh thai khẩn cấp cũng không có tác dụng bảo vệ kéo dài đáng tin cậy ngay cả vào ngày kế tiếp.
Phụ nữ dùng biện pháp tránh thai khẩn cấp có thể bị buồn nôn, nôn, vô kinh... Nếu phụ nữ nôn trong vòng 2 giờ sau khi uống nên lặp lại liều khác mà không khuyến cáo dùng thường quy thuốc chống nôn.
Xuất huyết bất thường xảy ra do thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ tự ngưng mà không cần điều trị. Chu kỳ kinh kế tiếp có thể bắt đầu sớm hơn hoặc trễ hơn dự kiến. Phụ nữ không nên xem phương pháp này như là phương pháp tránh thai lâu dài vì hiệu quả không cao và không bảo vệ được tránh thai ngay cả lần giao hợp tiếp theo.
Theo Thạc sĩ - bác sĩ Nguyễn Thị Bích Ty - Bệnh viện Từ Dũ TPHCM
NLD