Tranh cãi về tính nghệ thuật trong game

Bản thân game đã và đang là một bộ môn nghệ thuật hay nó mới chỉ dừng lại ở trình độ của những trò chơi con trẻ.

Những cuộc tranh luận về tính nghệ thuật trong game đã xuất hiện từ rất lâu. Tuy nhiên, khi đứng trước những loại hình đã được coi là một bộ môn nghệ thuật như điện ảnh, văn học, hội họa… thì loại hình non trẻ này vẫn chưa được công nhận. Hơn nữa, những trường hợp ngộ nhận và cố tình nhảy vào tranh cãi cũng không phải là ít.

Việc những người trong giới muốn game được thừa nhận là một loại hình nghệ thuật vì muốn game có được chỗ đứng tốt hơn trong xã hội và để mọi người không tiếp tục coi nó là trò chơi con trẻ nữa. Việc làm này của họ không hề có ý tranh giành phần hơn với những loại hình nghệ thuật khác.

Bên cạnh đó, sau những nỗ lực và tâm huyết của rất nhiều game thì phần đông công chúng vẫn chưa thừa nhận game là một bộ môn nghệ thuật mới của thế giới hiện đại bởi một lí do đơn giản rằng nó chưa hề đạt được những thành tựu có thể so sánh với các bậc “tiền bối” trong suốt nhiều thế kỷ qua.

Starry Night của Vincent Van Gogh.

Câu trả lời nghe qua có vẻ thiếu lí lẽ này thực tế lại có một trọng lượng nhất định của nó. Không phải ai cũng có thể đưa ra một định nghĩa rõ ràng về nghệ thuật và dùng lí lẽ để giải thích tường tận về nó nhưng họ vẫn có thể cảm nhận. Chừng nào nghệ thuật còn được coi là một hình thức sắp xếp các yếu tố để tác động đến cảm xúc của con người thì người xem vẫn còn phải “cảm” về nó chứ không được phán xét.

Sau một thời gian lắng xuống, chủ đề này lại tiếp tục được thế giới chú ý đến khi một sinh viên của trường đại học USC đứng lên phát biểu tại hội thảo TED (Công nghệ, giải trí và thiết kế) rằng bản thân game đã và đang là một loại hình nghệ thuật. Trong bài nói dài 15 phút của mình, sinh viên này đã chỉ ra một số luận chứng thuyết phục.

Tuy nhiên, kiến thức hạn hẹp của người đó lại trở thành cái cớ để rất nhiều nhà phê bình trên thế giới vặn lại. Mặc dù vậy, câu trả lời để dẹp yên những cuộc tranh cãi này đang dần được hé lộ. Rất nhiều nhà báo, nhà phê bình có tiếng trên thế giới đã lên tiếng để giúp trò chơi điện tử đòi được một chỗ đứng xứng đáng của mình trong danh sách các bộ môn nghệ thuật.

Kelle Santiago, nữ sinh viên đã hùng hồn phát biểu ở hội thảo TED đã đưa dẫn chứng về những hình vẽ trên hang động ở thời tiền sử ra làm một ví dụ để so sánh. Nếu so với những tác phẩm hội họa ngày nay thì nét vẽ gà bới đó không phải là nghệ thuật. Tuy nhiên, ở thời kì mà các ngôn ngữ giao tiếp vẫn còn rất sơ khai thì những hình vẽ nguệch ngoạc này lại có giá trị lớn hơn thế nhiều.

Nó được thể hiện ở một trình độ cao của các “họa sĩ” đương thời và có khả năng tái hiện lại cuộc sống thực dưới một cách thể hiện khác. Sau hàng nghìn năm tiến hóa và trau dồi, con người đã đưa hội họa lên tới đỉnh cao vinh quang của ngày hôm nay. Với ví dụ đó, khi nhìn vào game, chúng ta cũng có thể thấy rằng nó vẫn còn đang ở trong thời kì sơ khai của mình.

Game vẫn có cơ hội để được “tiến hóa”. Nếu như hiện tại, nó vẫn chưa được coi là một loại hình nghệ thuật thì việc đó cũng không đồng nghĩa rằng nó mãi mãi không thể.

Để làm rõ hơn điều này, trước hết mọi người cần xác định những tiêu chí cơ bản để đánh giá một sản phẩm như thế nào thì được coi là nghệ thuật. Cách giải thích đơn giản, được sử dụng bởi Wikipedia cũng không thật sự rõ nghĩa. Nếu chỉ nói đơn thuần nghệ thuật là thể hiện cái đẹp của con người thì vẫn chưa đủ bởi cái đẹp không phải thứ duy nhất có thể tác động đến cảm xúc của con người.

Nghệ thuật nên được hiểu là thứ được thể hiện ở một trình độ cao, đòi hỏi đam mê của người nghệ sĩ và tác phẩm làm ra phải tác động được tới cảm xúc và khơi nguồn cảm hứng cho người thưởng thức nó. Trong tiêu chí này, thứ được nhấn mạnh hàng đầu là việc cảm thụ nghệ thuật.

Nhạc sĩ thiên tài Mozart.

Bấu víu vào chi tiết, rất nhiều nhà làm phim đã không thừa nhận game là một loại hình nghệ thuật bởi tính tương tác của nó khiến cho người chơi có thể tự ý thay đổi trải nghiệm mà họ nhận được. Nếu như bạn có thể thắng hoặc thua trong một trò chơi dựa trên kĩ năng của mình thì tức là tác phẩm “lẽ ra phải được coi là nghệ thuật” đó đang bị phán xét chứ không phải cảm nhận và tôn trọng.

Điều đó biến trò chơi điện tử trở thành một loại hình và công cụ giải trí đơn thuần không hơn không kém. Tuy nhiên, là những con người mê game và hiểu game, mỗi game thủ cũng biết rằng không phải bất cứ trò chơi nào cũng đáng được coi là nghệ thuật.

Ngoài những trò chơi giải trí đơn thuần, trò chơi điện tử vẫn có thể vinh danh những tác phẩm như Metal Gear Solid – một trò chơi mà giá trị của nó không phải ai cũng có thể thấu hiểu một cách dễ dàng. Ngược lại, không phải bất kì một bộ phim nào cũng có thể được coi là nghệ thuật.

Nếu chia nhỏ từng phương diện của điện ảnh ra thì chúng ta có thể thấy giá trị của nó được kết hợp bởi các yếu tố: cách dẫn truyện, hình ảnh, âm thanh và diễn xuất. Trong khi đó, ở trường hợp của game, những yếu tố đó là cách dẫn truyện, hình ảnh, âm thanh và tương tác. Chỉ vì một sự khác biệt giữa diễn xuất và tương tác mà các nhà phê bình có thể coi game ít tính nghệ thuật hơn phim ảnh thì quả là không khách quan chút nào.

Tranh của Michael Angelo trên trần nhà nguyện Sistine.

Game có đủ tố chất để trở thành một bộ môn nghệ thuật. Tuy nhiên, hiện giờ thì nó vẫn chưa đạt được điều đó. 3 yếu tố tương đồng của game vẫn chưa đạt được tới đỉnh cao của phim. Không nhiều trò chơi có cốt truyện được đầu tư kĩ càng. Sự hạn chế về công nghệ đồ họa và cách mô phỏng cảm xúc của con người vẫn chưa đạt tới được một ngưỡng nhất định.

Trong khi đó, về mảng âm thanh bao gồm nhạc nền và lồng tiếng thì game lại không hề thua kém điện ảnh chút nào. Mặc dù vậy, ngày nay, khi điện ảnh có thể tự hào với những rạp chiếu IMAX 3D với màn chiếu khổ 22m thì thế giới của các game thủ vẫn chỉ giới hạn ở những màn hình TV trong gia đình. Bên cạnh đó, không phải ai cũng có một chiếc HDTV 50″ và một giàn âm thanh chất lượng cao để cảm game.

Kill Bill – một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Quentin Tarantino.

Đạo diễn Quentin Tarantino cũng là một trong những người chỉ trích cách thể hiện của game. Tuy nhiên, ý kiến của ông có trọng lượng hơn rất nhiều những lời phê bình của người khác. Trong mỗi tác phẩm của Quentin, hình ảnh, âm thanh, lối dẫn truyện và diễn xuất của nhân vật đều được hòa quyện đến tuyệt vời. Những tác phẩm của ông hầu như không có bất kỳ một cảnh thừa thãi nào.

Game vẫn chưa đạt tới được trình độ đó. Thế nên, nó chưa thể được những bộ môn nghệ thuật khác thừa nhận. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn có thể thay đổi. Sự phát triển thần tốc của trò chơi điện tử trong hơn 3 thập kỷ vừa qua đã cho thấy tiềm năng của loại hình này. Đến một ngày, hình ảnh của game sẽ không khác gì một bộ phim. Khi đó, mỗi game thủ sẽ không phải e ngại gì khi nói rằng họ đang tận hưởng những tác phẩm nghệ thuật.

Lost Odyssey – một tác phẩm đặc biệt của Hironobu Sakaguchi.

Theo Gamek