Trang sức… bọ cánh cứng
Cách đây 2 nghìn năm, bọ cánh cứng có thể giá trị hơn… kim cương.
Dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng dài 1m được tìm thấy ở hang Atlatl, Mỹ. Ảnh: Michael Terlep, Atlasobscura.com
Ít nhất thì tại Tây Nam châu Mỹ, trong Kỷ nguyên Sơ khai II của người Pueblo Cổ đại, nó được dùng như trang sức, thể hiện cái đẹp và phô trương địa vị.
Di vật thú vị
Kỷ nguyên Sơ khai II bắt đầu từ năm 1500 trước Công nguyên và kết thúc vào năm 50. Người Pueblo Cổ đại theo lối sống du canh du cư, di chuyển và trồng ngô lấy lương thực khắp Tây Nam châu Mỹ, bước đầu giao lưu và trao đổi hàng hóa với các bộ lạc khác.
“Nông nghiệp và trao đổi hàng hóa dần dà dẫn đến sự phân cấp trong xã hội. Một số cá nhân trở nên giàu có, quyền lực hơn và muốn thể hiện vị thế của họ”, nhà khảo cổ Michael Terlep (Mỹ) giải thích.
Cách đây 2 nghìn năm, trang sức kim loại và đá quý là mặt hàng không thiếu. Các thương gia cổ đại cũng đã hình thành các tuyến đường thương mại từ Trung Đông qua châu Á, tiến cả sang phía Đông của Bắc Mỹ và vượt dãy Andes. Không rõ là do họ bỏ lỡ khu vực Tây Nam châu Mỹ hay người Pueblo Cổ đại thờ ơ với đá quý, mà khai quật các di tích ở đây không tìm thấy hiện vật nào.
Thay vì kim loại quý và đá quý, các nhà khảo cổ phát hiện một số món trang sức được làm bằng vỏ ống chân bọ cánh cứng Cotinis mutabilis, loài côn trùng có màu xanh óng ánh rất đẹp. Chúng thường là dạng dây chuyền, có lẽ đã được dùng để làm lắc tay hoặc vòng cổ.
Chế tác… tốn thời gian
Video đang HOT
Bọ cánh cứng Cotinis mutabilis, nguyên liệu chính của trang sức bọ cánh cứng. Ảnh: Tom Xay, Atlasobscura.com
Bọ cánh cứng Cotinis mutabilis là loài kiếm ăn vào ban ngày, có 3 cặp chân, con trưởng thành kích thước cơ thể dài khoảng 3,2 cm. Đây là loài chủ yếu sinh trưởng ở khu vực Tây Nam nước Mỹ, vùng đất từng tập trung nhiều nhóm người Pueblo Cổ đại sinh sống.
Chân bọ cánh cứng Cotinis mutabilis nhỏ, vỏ cũng màu xanh nhưng còn xen thêm một số màu sắc khác như tím than, nâu đỏ… “Làm trang sức với nguyên liệu vỏ chân bọ cánh cứng là công việc rất tỉ mẩn”, ông Terlep nói.
Ngoài bắt đủ số lượng bọ cánh cứng cần thiết, người Pueblo Cổ đại còn phải vặt chân, lấy thịt trong ống chân ra mà không làm vỡ vỏ, sau đó mới xâu các ống rỗng thành dây chuyền.
Năm 1999, tại di tích nơi trú ẩn bằng đá có từ trước Công nguyên ở Bears Ears, Đông Nam bang Utah, Mỹ, các nhà khảo cổ tìm thấy đoạn dây chuyền bọ cánh cứng dài 9 cm với 16 khúc ống chân.
Xung quanh Bears Ears không có bọ cánh cứng Cotinis mutabilis, chỉ có một ít bọ cánh cứng tháng 6 Cotinis nitida sinh trưởng. Chúng cũng có màu sắc tương tự như Cotinis mutabilis nhưng kích thước lại nhỏ hơn, con trưởng thành mới dài tối đa 2,2 cm.
Điều này đồng nghĩa với việc, hoàn thành một dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng cần rất nhiều thời gian. “Chỉ nội việc bắt đủ bọ cánh cứng Cotinis mutabilis ở nơi không phải là vùng đất sinh trưởng chính của chúng đã là dự án lớn”, ông Terlep đ.ánh giá.
“Trong xã hội nông nghiệp, người nông dân tận dụng quỹ thời gian cho việc làm đồng áng hoặc chăm sóc con cái. Nguyên nhân khiến họ bỏ công sức vào làm dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng chỉ có thể vì vật này rất có giá trị”, ông Terlep lập luận.
Dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng siêu nổi bật, không chỉ sáng óng ánh mà còn khá tinh tế, đẹp mắt. “Tôi tin rằng, chúng được sử dụng như bất cứ món trang sức bằng kim loại quý hoặc đá quý nào khác”, ông Terlep khẳng định.
Biểu tượng địa vị
Đoạn dây chuyền bọ cánh cứng ngắn được tìm thấy ở Hang Boomerang, Mỹ. Ảnh: Ryan Belnap, Atlasobscura.com
Phân tích của ông Terlep được đông đảo giới nghiên cứu khảo cổ Mỹ đồng tình. “Nhân loại là loài thích phô trương. Chắc chắn, trong xã hội người Pueblo Cổ đại, không chỉ có 1, 2 người đeo trang sức vỏ chân bọ cánh cứng”, nhà khảo cổ William D. Lipe (Mỹ) tuyên bố.
Cũng trong năm 1999 nhưng ở hang Atlatl cách Bears Ears 20 dặm, các nhà khảo cổ tìm thấy dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng dài hẳn 1m với 212 vỏ ống chân. Trước đó, vào năm 1950, người ta tìm thấy đoạn dây chuyền khác ở hang Tularosa, New Mexico (Mỹ).
“Rất có khả năng, người Pueblo Cổ đại yêu thích dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng hơn tất cả các loại trang sức khác”, ông Lipe nói. Tuy nhiên, nhà khảo cổ này cũng cho biết, vào thập niên 1890, Tây Nam châu Mỹ bị nhiều đoàn thám hiểm lùng sục, cướp bóc. Họ từng phát hiện hang Boomerang ở Đông Nam Utah (Mỹ), lấy đi các di vật như giỏ, túi, dép và cả tấm chăn lông gà tây thuộc Kỷ nguyên Sơ khai II.
“Ngoài dây chuyền vỏ chân bọ cánh cứng, người Pueblo Cổ đại có thể còn sử dụng các món đồ xinh đẹp làm từ lông vũ, sợi thực vật, da động vật… để trưng diện và thể hiện địa vị. Vì quá say mê những tạo tác lấp lánh, tinh tế và từng mang hơi thở sự sống này, họ lạnh nhạt với kim loại quý và đá quý, ngay cả với đồng và ngọc lam đặc hữu của Tây Nam châu Mỹ”, ông Lipe suy luận.
Trên phạm vi toàn cầu, bọ cánh cứng cũng thu hút khá nhiều nền văn hóa khác. Vào thế kỷ XVIII, tại Ấn Độ, chúng là phụ kiện không thể thiếu của các bộ trang phục thượng lưu. Tại Myanmar, vỏ chân bọ cánh cứng được thêm vào rìa khăn choàng tang lễ Pwo Karen. Ở Anh thời Victoria, chúng cũng được thêu lên váy, gắn trên hoa tai…
Choáng với kho báu từ tàu ma chôn vùi 600 người gần 4 thế kỷ
Kho báu trên con "tàu ma" nhiều đến nỗi dù đã được lấy đi đa số từ vài trăm năm nay, cuộc trục vớt mới nhất vẫn thu hồi được rất nhiều vàng, bạc, trang sức và đồ tạo tác cổ cực kỳ quý giá.
Theo Live Science, "tàu ma" Nuestra Señora từ lâu đã đi vào huyền thoại ở Đại Tây Dương. Đó là một con thuyền buồm nặng khoảng 891 tấn, gặp nạn trên đường từ Tây Ban Nha đến Colombia năm 1656, khiến khoảng 600 người trong số 650 hành khách và thành viên thủy thủ đoàn t.hiệt m.ạng.
Con tàu còn được biết đến với danh hiệu đầy đủ là "Nuestra Seora de las Maravillas", theo tiếng Tây Ban Nha nghĩa là "Đức Bà của những kỳ quan".
Nuestra Seora de las Maravillas thời hoàng kim - Ảnh: ALLENX
Khi chìm xuống đáy đại dương - mà nguyên nhân là va chạm với một tàu Tây Ban Nha khác, "kỳ quan" này mang theo rất nhiều kho báu, khoảng 3,5 triệu món khác nhau, gồm vàng, bạc, ngọc và các món trang sức tinh xảo.
Những mảnh vỡ của con tàu khổng lồ nằm trải dài tận 13 km dưới đáy đại dương, trên vùng Đại Tây Dương cách bờ biển Bahamas 70 km. Vừa qua, các nhà khoa học nhận định con tàu ma có thể bị hư hại nặng nề thêm do tự nhiên lẫn nỗ lực của những nhóm muốn trộm kho báu, nên đã quyết định trục vớt những gì còn lại đưa vào bảo tàng.
Các món trang sức cổ trong tàu ma Nuestra Seora - Ảnh: ALLENX
Đây không phải lần đầu kho báu Nuestra Seora được trục vớt. Nhiều đội từ Tây Ban Nha, Anh, Pháp, Hà Lan, Bahamas, Mỹ... đã làm việc với xác tàu ma trong thế kỷ 17 và 18, cộng với sự tấn công liên tục của các nhóm trộm kho báu.
Tuy nhiên những gì còn lại trong con tàu đủ gây choáng váng. Nhóm khảo cổ dẫn đầu bởi Bảo tàng Bahamas và tổ chức chuyên trục vớt tàu đắm cổ Allen Exploration (AllenX) trong 2 năm qua đã đưa lên bờ nhiều chi tiết bằng đá, chốt sắt của con tàu; các vật dụng của thủy thủ đoàn; các bình gốm cổ; công cụ định hướng bằng đồng; nhiều món trang sức bằng vàng, bạc, ngọc, đá quý... có giá trị cao về lịch sử, khảo cổ, tôn giáo.
Ngoài ra, con tàu còn mang theo một kho tài vật gồm t.iền vàng và bạc, ngọc lục bảo, thạch anh tím, có vẻ là một loại hàng hóa nó có nhiệm vụ vận chuyển.
Bình gốm cổ và một số ngọc từ bộ sưu tập - Ảnh: ALLENX
"Nhóm AllenX hiện đang kiểm tra mọi thứ từ gốm sứ đến thạch anh tím để tối đa hóa kiến thức mà xác tàu này có thể chia sẻ với thế giới" - đại diện nhóm Allen X cho hay.
Các đồ vật được trục với sẽ được quy tụ thành một bộ sưu tập lớn trưng bày tại Bảo tàng Hàng hải Bahamas,vừa mở cửa tham quan ngày 8/8.
Clip: Lợn rừng lao vào cửa hàng trang sức truy đuổi nữ nhân viên Con lợn rừng bất ngờ lao vào cửa hàng trang sức truy đuổi nữ nhân viên khiến những người chứng kiến hốt hoảng. Sự việc xảy ra tại một cửa hàng trang sức ở miền Nam Trung Quốc. Cụ thể, khi các nhân viên đang đứng trong cửa hàng thì một con lợn rừng bất ngờ xông vào trong. Ngay sau đó, nó...
