Trận lính Anh thiêu rụi Đồi Capitol năm 1814

Vụ bạo loạn do người ủng hộ Trump gây ra hôm 6/1 không phải là lần đầu tiên Đồi Capitol thất thủ. Quân Anh từng tấn công, phá hủy nhà quốc hội Mỹ 200 năm trước.

Hàng trăm người biểu tình ủng hộ Tổng thống Donald Trump ngày 6/1 xông vào tấn công tòa nhà quốc hội, khiến ít nhất 5 người chết, trong đó có một cảnh sát. Đây được coi là vụ xâm nhập nghiêm trọng nhất ở Đồi Capitol kể từ sau lần quân đội Anh vượt sông Patuxent để tiến vào thủ đô Washington và thiêu rụi một số tòa nhà chính phủ, trong đó có Đồi Capitol, năm 1814.

Đầu thế kỷ 19, xung đột giữa Anh và Mỹ bùng phát sau khi London áp dụng các chính sách cản trở hoạt động thương mại của Washington như quấy rối tàu hàng trên biển và thậm chí ép thủy thủ Mỹ phục vụ trong hải quân Anh. Chính phủ Anh cũng hỗ trợ các bộ lạc thổ dân chống lại sự mở rộng lãnh thổ của Mỹ về phía tây.

Tranh vẽ cảnh quân Anh đốt cháy các công trình tại thành phố Washington năm 1814. Ảnh: Wikipedia .

Sau khi đắc cử tổng thống Mỹ năm 1808, James Madison yêu cầu quốc hội chuẩn bị chiến tranh với Anh. Ngày 18/6/1812, Mỹ tuyên chiến và tấn công Canada, khi đó vẫn là thuộc địa của Anh. Dù quân Mỹ bị đánh bật trở lại, giao tranh vẫn tiếp diễn trong hơn hai năm tiếp theo.

Ngày 24/8/1814, quân Anh dưới sự chỉ huy của tướng Robert Ross tiến vào thành phố Washington, nay là thủ đô Washington, sau khi đánh bại quân Mỹ trong trận Bladensburg. Lực lượng phòng thủ của Mỹ ở Washington chỉ gồm 6.000-9.000 dân quân được huấn luyện sơ sài, cùng vài trăm binh sĩ chính quy dưới sự chỉ huy của tướng William Winder.

Lực lượng phòng thủ Washington nhanh chóng bị đánh bại do phạm nhiều sai lầm chiến thuật cũng như sự thiện chiến của quân Anh. Thương vong của hai bên trong cuộc chiến này tương đối nhỏ, nhưng quân Mỹ tháo chạy trong hỗn loạn khiến Washington thất thủ. Chuẩn đô đốc George Cockburn sau đó ra lệnh cho khoảng 4.000 quân Anh tiến vào thành phố.

Khi áp sát thành phố, tướng Ross lệnh cho binh sĩ Anh đánh trống để ra hiệu cho chỉ huy quân Mỹ thảo luận về điều khoản đầu hàng hoặc đình chiến, nhưng không được hồi đáp. Ông và chuẩn đô đốc Cockburn không có ý định san bằng thành phố Washington. Tuy nhiên, họ quyết định đốt những tòa nhà chính phủ để thể hiện bất bình với các lãnh đạo Mỹ sau khi nhiều sĩ quan Anh bị trúng đạn bắn tỉa.

Quân Anh đốt tổng cộng 10 tòa nhà chính phủ gồm Bộ Chiến tranh, Bộ Tài Chính, Tòa nhà Hành pháp (Nhà Trắng ngày nay) và Đồi Capitol. Năm 1817, Tòa nhà Hành pháp được sơn màu trắng để che những vết cháy xém do ngọn lửa để lại.

Thời điểm đó, Đồi Capitol vẫn đang được xây dựng nhưng quân đội Anh đã tìm đủ vật liệu và thuốc súng để phóng hỏa nội thất bên trong tòa nhà. Thư viện quốc hội Mỹ với khoảng 3.000 cuốn sách bùng phát thành ngọn lửa lớn, lan nhanh sang phòng họp Thượng viện.

Phần lớn tòa nhà quốc hội Mỹ được xây bằng vật liệu không bắt lửa như sắt, đá cẩm thạch và sa thạch, nhưng sức nóng của ngọn lửa quá lớn đã làm tan chảy cửa sổ trần bằng kính, phá hủy các tác phẩm điêu khắc và gây hư hại nặng cho phần lớn kiến trúc. Lửa lan nhanh và dữ dội đến mức quân Anh phải rút lui, bỏ qua một số khu vực của tòa nhà.

Ngày 25/8/1814, một cơn giông trút mưa xuống thành phố Washington, giúp dập tắt đám cháy nhưng vẫn gây thiệt hại hàng trăm nghìn USD. Một số kiến trúc bằng đá sa thạch sót lại sau vụ hỏa hoạn vẫn tồn tại ở Đồi Capitol ngày nay.

Tranh vẽ tòa nhà quốc hội Mỹ sau khi bị quân Anh đốt phá. Ảnh: Wikipedia .

Ngày 24/12/1814, đại diện Anh và Mỹ ký Hiệp ước Ghent tại thành phố cùng tên thuộc Vương quốc Hà Lan, ngày nay thuộc Bỉ. Thỏa thuận này khôi phục lại nguyên trạng trước chiến tranh, hai nước cũng trao trả những vùng lãnh thổ bị chiếm đóng trong giao tranh.

Tin tức về thỏa thuận được chuyển đến các lực lượng Mỹ dưới sự chỉ huy của tổng thống tương lai Andrew Jackson ngay trước khi họ giành chiến thắng trong trận New Orleans ngày 12/2/1815. Chính phủ Mỹ đến tháng 2 năm đó mới phê chuẩn hiệp ước.

Quá trình xây dựng lại Đồi Capitol bắt đầu cuối năm 1815 và kéo dài đến năm 1826. Tòa nhà quốc hội được mở rộng thêm vào năm 1850, trong khi phần mái được bổ sung 5 năm sau đó.

Năm 1958, Đồi Capitol tiếp tục được mở rộng một lần nữa và trở thành biểu tượng cho nền dân chủ “bất khả xâm phạm” của Mỹ, cho đến khi bị đám đông biểu tình ủng hộ Tổng thống Trump xâm nhập.