Trầm cảm ở vị thành niên – Dùng thuốc thế nào?
Gần đây tình trạng tự tử ở tuổi vị thành niên nước ta đang ngày càng gia tăng, nguyên nhân lớn là do mắc trầm cảm.
Vì vậy, cha mẹ cần quan tâm các biến đổi tâm thần của lứa tuổi ở ranh giới mong manh giữa trẻ em và người lớn, để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh trầm cảm ở tuổi vị thành niên.
Dấu hiệu nhận biết
Trầm cảm ở vị thành niên về cơ bản cũng giống với trầm cảm ở người trưởng thành. Giai đoạn trầm cảm kéo dài ít nhất 2 tuần, trong đó phải có ít nhất 1 trong 2 triệu chứng chủ yếu là khí sắc giảm hoặc mất hứng thú/sở thích cho hầu hết các hoạt động. Khí sắc có thể bị kích thích nhiều hơn buồn, nghĩa là có một thời điểm trong ngày, bệnh nhân nổi cáu vô cớ.
Ngoài ra, bệnh nhân cần biểu hiện ít nhất 4 trong số các biểu hiện sau: Thay đổi cảm giác ngon miệng hoặc khối lượng cơ thể (ăn ít hoặc ăn nhiều, sút cân hoặc tăng cân), rối loạn giấc ngủ (mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều) và hoạt động tâm thần vận động chậm chạp (hoặc kích động), giảm sút năng lượng, cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi, khó suy nghĩ, tập trung hoặc ra quyết định, ý nghĩ tái diễn về cái chết hoặc ý nghĩ, kế hoạch và hành vi tự sát.
Điểm khác biệt lớn nhất của trầm cảm ở vị thành niên so với người lớn là hay cáu gắt, học hành sút kém và thường xuyên nghĩ về cái chết. Từ ý nghĩ về cái chết (mình chết quách đi cho đỡ khổ), bệnh nhân sẽ nhanh chóng có kế hoạch thực hiện hành vi tự sát.
Khi bị trầm cảm, trẻ cần được điều trị ở chuyên khoa tâm thần.
Điều trị thế nào?
Điều trị trầm cảm ở vị thành niên cũng giống như trầm cảm ở người lớn, nghĩa là tốt nhất là được điều trị nội trú trong bệnh viện hoặc khoa tâm thần. Lý do là vị thành niên bị trầm cảm hay tự sát nên nếu để ở nhà sẽ rất khó quản lý và phòng hành vi tự sát của bệnh nhân. Bệnh nhân cần được dùng thuốc chống trầm cảm:
Clomipramin
Video đang HOT
Là thuốc chống trầm cảm 3 vòng nhưng tác dụng chủ yếu trên hệ serotonin, vì vậy, ngoài tác dụng chống trầm cảm, thuốc còn có hiệu quả cao trong điều trị các rối loạn ám ảnh. Hiệu quả chống trầm cảm và ám ảnh của clomipramin xuất hiện sớm và tốt hơn so với các thuốc chống trầm cảm TCA và SSRI khác.
Tác dụng phụ chủ yếu của clomipramin trên dạ dày, ruột với các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đầy bụng… Các triệu chứng này hết nhanh chóng sau 1-2 tuần điều trị. Nên uống thuốc sau bữa ăn và uống sữa tươi để hạn chế tác dụng phụ này.
Để bệnh nhân kịp thích ứng với thuốc cần tăng từ từ liều dùng: bắt đầu bằng liều thấp, sau đó cứ 3 ngày thì tăng liều thêm cho đến khi đạt liều điều trị. Thời gian bán hủy của clomipramin dài nên có thể uống thuốc một lần mỗi ngày.
Nên kết hợp clomipramin với piracetam để hạn chế tác dụng phụ của thuốc. Nếu điều trị ngoại trú, nên bắt đầu đợt điều trị vào cuối tuần để hạn chế ảnh hưởng của thuốc đến việc học tập của bệnh nhân.
Mirtazapin
Thuốc tác dụng trên hệ serotonin và adrenalin, vì thế ít tác dụng phụ hơn. Bất lợi chủ yếu là an dịu (buồn ngủ), ăn nhiều, rất thích hợp cho bệnh nhân có lo âu, mất ngủ nặng, chán ăn, nhưng không thích hợp với những bệnh nhân phải tập trung như khi lái xe và những người béo (gây tăng cân).
Thuốc ít tác dụng trên chức năng tình dục, vì thế có thể dùng để thay thế các thuốc chống trầm cảm khác ảnh hưởng xấu trên chức năng tình dục. Thuốc nên uống vào buổi tối, ngày 1 lần.
Fluoxetin
Thuốc nên uống sau bữa ăn sáng vì nếu uống buổi tối có thể gây mất ngủ. Tác dụng phụ của thuốc chủ yếu trên hệ dạ dày ruột (đầy bụng, buồn nôn, nôn). Để hạn chế tác dụng phụ nên uống thuốc sau bữa ăn sáng, nếu cần thì dùng thêm benzodiazepin (rivotril, lexomil, seduxen). Ngoài ra, thuốc còn ảnh hưởng đến chức năng tình dục của bệnh nhân. Có thể dùng thêm sulbutiamin (arcalion), ginko biloba (tanakan) theo chỉ dẫn của bác sĩ để hạn chế tác dụng phụ này.
Fluvoxamin
Thuốc này ít ảnh hưởng đến chức năng tình dục của bệnh nhân. Có thể uống thuốc buổi tối hoặc buổi sáng, nên uống thuốc sau bữa ăn để hạn chế tác dụng phụ của thuốc trên đường tiêu hóa. Thời gian bán hủy của thuốc chỉ có 17 giờ, vì thế có thể dùng 1-2 lần/ngày. Ngoài ra, các thuốc như paroxetin (wicky, xalexa, pharmapar), sertralin (zoloft, serenata, utralene), cytalopram (citopam) cũng thường được dùng trong điều trị trầm cảm ở vị thành niên. Các thuốc này cũng thường được dung nạp tốt và thời gian bán hủy dài nên bệnh nhân chỉ cần dùng một lần duy nhất trong ngày vào buổi tối.
Thời gian dùng thuốc cho bệnh nhân vị thành niên bị trầm cảm tối thiểu là 3 năm, nhưng đa số trường hợp bệnh nhân phải dùng thuốc điều trị hàng chục năm. Các thuốc này không gây độc hại cho gan, thận, não, tim, hệ tạo máu, hệ sinh dục nên phụ huynh có thể yên tâm cho bệnh nhân uống thuốc.
Rối loạn chức năng tình dục do thuốc chống trầm cảm ở nam giới: Giải quyết thế nào?
Để điều trị trầm cảm, việc dùng thuốc là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến đời sống tình dục của một số nam giới. Biết những rắc rối và cách phòng tránh có thể giúp đấng mày râu an tâm khi dùng thuốc điều trị.
Suy giảm chức năng tình dục - một bất lợi cần lưu ý
Các tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm phổ biến là các vấn đề liên quan đến xuất tinh (chậm hoặc không thể xuất tinh) và giảm hoặc mất ham muốn tình dục. Đối với một số người, những ảnh hưởng đến khả năng tình dục là không đáng kể hoặc mất dần khi cơ thể thích nghi với thuốc. Tuy nhiên, nhiều trường hợp lại không thể tránh khỏi các phản ứng phụ này. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào từng cá nhân, từng loại thuốc và liều dùng thuốc cụ thể.
2 nhóm thuốc chống trầm cảm có liên quan đến mức độ xuất hiện rối loạn chức năng tình dục cao nhất, đó là:
Nhóm các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) gồm các thuốc: citalopram (celexa), escitalopram (lexapro), fluoxetine (prozac), fluvoxamine (luvox), paroxetine (paxil) và sertraline (zoloft).
Nhóm các chất ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine (SNRIs): Desvenlafaxine, duloxetine, levomilnacipran và venlafaxine...
Các loại thuốc chống trầm cảm mới hơn vilazodone và vortioxetine đã được chứng minh là có tỷ lệ rối loạn chức năng tình dục thấp hơn so với các loại thuốc SSRI và SNRI truyền thống. Bupropion và mirtazapine cũng có tỷ lệ rối loạn chức năng tình dục thấp hơn.
Các thuốc benzodiazepine được sử dụng điều trị chứng lo âu (ở những người bệnh này) cũng có thể gây rối loạn chức năng tình dục, chủ yếu là suy giảm khả năng cương cứng. Tuy nhiên, những loại thuốc này chỉ được chỉ định sử dụng trong thời gian ngắn (2-4 tuần) khiến khả năng rối loạn chức năng tình dục lâu dài ít xảy ra hơn.
Nếu thấy suy giảm tình dục khi uống thuốc, bệnh nhân cần đi khám để được tư vấn.
Có thể phòng ngừa không?
Có nhiều nguyên nhân gây ra rối loạn chức năng tình dục, như trầm cảm, rối loạn lo âu và lạm dụng chất kích thích... Thực tế, có nhiều bệnh nhân nhờ thuốc chống trầm cảm mà cải thiện chức năng tình dục.
Nguyên nhân là do bệnh nhân mất chức năng tình dục do bệnh trầm cảm nghiêm trọng. Vì thế, khi điều trị bằng thuốc chống trầm cảm, chức năng tình dục lại trở lại bình thường.
Khi bệnh nhân sử dụng thuốc để điều trị trầm cảm nếu gặp tình trạng rối loạn chức năng tình dục, có thể giải quyết bằng cách:
Thay đổi liều lượng: Có thể cải thiện tình trạng rối loạn chức năng tình dục bằng cách thay đổi liều lượng thuốc. Lưu ý, tuyệt đối không được tự ý thay đổi liều lượng, điều này có thể dẫn đến các ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe. Cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để được điều chỉnh liều lượng của thuốc như giảm liều, bỏ qua một liều hoặc uống muộn hơn trong ngày.
Đổi hoặc thêm thuốc: Có thể lựa chọn đổi sang một loại thuốc khác. Lưu ý, nhóm SSRI có thể gây rối loạn chức năng tình dục cao. Lexapro và prozac là 2 thuốc có rủi ro thấp nhất trong số các SSRI.
Thuốc chống trầm cảm ít có tác dụng phụ nhất là wellbutrin. Thuốc không ảnh hưởng đến serotonin, chất gây rối loạn chức năng tình dục.
Vì vậy, sẽ không có nguy cơ rối loạn chức năng tình dục. Tuy nhiên, đối với một số bệnh nhân, thuốc có thể không có tác dụng đối với chứng trầm cảm hoặc lo lắng của người bệnh. Việc đổi thuốc hay thêm thuốc cần được sự tư vấn cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa.
Ngừng dùng thuốc: Có thể ngưng sử dụng thuốc để tránh gặp các rối loạn chức năng tình dục nghiêm trọng. Tuy nhiên, điều này sẽ khiến chứng trầm cảm quay trở lại. Nên nhớ, người bệnh không được tự ý ngừng sử dụng thuốc mà cần đến khám và tư vấn tại các phòng khám chuyên khoa.
Bác sĩ sẽ quyết định nên ngừng dùng thuốc hay có thể kết hợp thuốc chống trầm cảm với các loại thuốc giảm tác dụng phụ đến tình dục để vừa có đời sống tình dục khỏe mạnh, vừa có thể kiểm soát tình trạng trầm cảm.
Sau khi ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm, một số nam giới có thể tiếp tục gặp các vấn đề về tình dục và một số có thể phát triển một vấn đề như xuất tinh sớm. Nếu gặp những vấn đề này, cần trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và chỉ định cách điều trị kịp thời.
Sống gần cây xanh giảm nguy cơ trầm cảm Từ lâu, các chuyên gia tâm thần đã công nhận những lợi ích sức khỏe của việc dành thời gian tiếp xúc với thiên nhiên. SHUTTERSTOCK Trang tin Yahoo! Life mới đây cũng dẫn một nghiên cứu của nhóm nhà khoa học Đức chứng minh rằng sống gần nơi có nhiều cây cối sẽ có lợi cho việc cải thiện sức khỏe tâm...