Trái ngọt trên vùng ‘đất thép’ Mường Khương

Bén rễ vùng ‘đất thép’ Mường Khương, những năm qua cây qúyt nơi đây đã trở thành trái ngọt của bao nhà khi góp phần không nhỏ vào công cuộc xóa đói giảm nghèo tại địa phương vùng cao biên giới này.

Trải qua 2 năm dịch bệnh ảnh hưởng không nhỏ đến tiêu thụ sản phẩm, năm nay, người dân Pa Dí, Bố Y, Nùng Dín… được sống lại niềm vui hân hoan khi trái qúyt Mường Khương được mùa, được giá.

Niềm vui của đồng bào dân tộc Bố Y, xã Lao Chải, thị trấn Mường Khương, khi quả qúyt năm nay được mùa, được giá. Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN

Vùng đất Mường Khương từ xưa có tên gọi là Mưng Khảng, theo tiếng địa phương dịch ra nghĩa là “đất thép”. Theo các vị cao niên trong vùng kể lại, tên gọi như vậy xuất phát từ thực tế đất đai tại địa phương dốc và nhiều núi đá, đất đá ở đây cỗi cằn và rắn chắc chẳng khác gì sắt thép. Vậy nhưng, vùng “đất thép” lại là địa phương dẫn đầu toàn tỉnh Lào Cai về phát triển nông nghiệp hàng hóa với các loại cây trồng chủ lực và tiềm năng đặc biệt phù hợp với địa hình, thổ nhưỡng Mường Khương.

Trong số các trái cây đặc hữu của địa phương, qúyt Mường Khương được ưa chuộng với đặc trưng trái to vỏ mỏng, quả đều nhau, dậy mùi thơm, vị ngọt thanh, đặc biệt là rất mọng nước, là đặc sản nổi tiếng của vùng đất này. Đến Mường Khương vào mùa qúyt chín, du khách sẽ lạc trong rừng qúyt bát ngát, trải nghiệm thu hoạch và thưởng thức trái cây đặc sản này trong hương thơm lừng vấn vít không gian.

Thời điểm này, Mường Khương đang vào vụ thu hoạch qúyt. Những vườn qúyt mênh mông trải dài trên các sườn đồi ở thị trấn Mường Khương hay xã Tung Chung Phố… Ven các tuyến đường dẫn đến từng thôn, xã, dưới tán những cành quả chín trĩu nặng là thấp thoáng bóng dáng người dân địa phương đeo gùi cắt qúyt. Mường Khương nằm ở độ cao hơn 1.000 m so với mực nước biển, lại có tiểu vùng khí hậu ôn đới, sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm khá lớn, sương mù và độ ẩm cao khiến cho chất lượng qúyt và các loại trái cây có múi được trồng ở đây vượt trội hơn hẳn các nơi khác.

Vườn nhà chị Lò Dìn Phủng, người Bố Y, thôn Lao Chải, thị trấn Mường Khương có 8.000 cây qúyt; trong đó, qúyt đang trong thời gian thu hoạch có khoảng 3.500 – 4.000 cây. Còn lại là những cây đang trong độ tuổi từ 1-3 năm. Chị Phủng cho biết, vụ qúyt năm nay được mùa được giá, dự ước, nhà chị thu hoạch được khoảng 30 – 40 tấn, rải vụ từ tháng 8 đến hết tháng 2/2023. Chị cho biết, giá qúyt phải chăng, dao động từ 20.000 – 25.000 đồng/kg nên được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh rất ưa chuộng. Các chuyến hàng của gia đình gửi đi xuống thành phố Lào Cai và đi khắp các tỉnh miền Bắc nhờ chị tích cực quảng bá sản phẩm qua hệ thống mạng xã hội. Ngoài ra, sản phẩm của gia đình được các cơ quan chức năng liên hệ hỗ trợ tiêu thụ trên các sản giao dịch điện tử và trung tâm thương mại lớn ở Hà Nội.

Chị Lò Dìn Phủng, dân tốc Bố Y, thôn Lao Chải, thị trấn Mường Khương, thu hoạch qúyt chính vụ. Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN

Chị Phủng cho biết, doanh thu của gia đình từ qúyt trong năm 2022 đạt khoảng từ 400 – 500 triệu đồng, gấp 10 lần so với trồng ngô.

Cũng như nhiều hộ trồng qúyt khác trên địa bàn, hơn 4.000 cây qúyt của gia đình anh Vàng Dỉ Mỉn, người Pa Dí, thôn Sa Pả, thị trấn Mường Khương được trồng theo phương pháp hữu cơ chuẩn VietGAP nên không có thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật hay các sản phẩm kích thích tăng trưởng.

Để áp dụng quy trình sản xuất qúyt theo tiêu chuẩn VietGAP được thuận lợi, vào những thời điểm quan trọng của mùa qúyt, anh Vàng Dỉ Mỉn phải sử dụng các kỹ thuật từ cắt tỉa cành, làm cỏ, chăm sóc quả tỉ mỉ cũng như luôn thực hiện nghiêm túc quy trình sản xuất nhằm bảo vệ thương hiệu qúyt sạch Mường Khương. Bên cạnh cây qúyt chín sớm và chính vụ đã và đang cho thu hoạch, gia đình anh đang tích cực chăm sóc cây qúyt chín muộn cho thu hoạch từ tháng 12 đến tháng 2 năm sau.

Anh Vàng Dỉ Mỉn cho biết, trồng rải vụ khiến nông dân trồng qúyt không phải chịu áp lực tiêu thụ sản phẩm, lại tạo điều kiện cho du khách đến tham quan, thu hái tại vườn. Việc làm này giúp khách hàng yên tâm hơn và đảm bảo mua được đúng sản phẩm qúyt Mường Khương, đồng thời chủ vườn cũng giảm được công thu hái để bán lẻ tại các chợ như trước đây.

Theo Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mường Khương – Lê Thanh Hoa, tổng diện tích trồng qúyt ở huyện Mường Khương thời điểm hiện tại là 815 ha; trong đó, diện tích hiện đang cho thu hoạch là trên 400 ha với sản lượng trên 5.000 tấn. Ông Lê Thanh Hoa cho biết, năm nay, qúyt Mường Khương không chỉ được mùa mà giá cả cao hơn năm trước khoảng từ 2.000 -3.000 đồng/kg.

Những năm trước, do ảnh hưởng dịch COVID-19, nên ngành nông nghiệp hướng dẫn bà con bán hàng thông qua các trang điện tử hoặc sử dụng điện thoại thông minh để giới thiệu và bán sản phẩm. Nhờ đó, hiện nay, bà con đã khai thác rất tốt lợi thế này để bán hàng, gửi hàng đi khắp nơi trên cả nước tạo thuận lợi trong việc tiêu thụ sản phẩm.

Với sự tận tâm chăm sóc tỉ mỉ của người dân bản địa cùng sự ưu ái của thiên nhiên, qúyt Mường Khương đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý và là sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao từ năm 2017. Ông Lê Thanh Hoa cho biết thêm, trong thời gian tới, không chỉ tập trung hướng dẫn bà con kỹ thuật sản xuất ra những sản phẩm đạt tiêu chuẩn VietGAP và tiêu chuẩn hữu cơ, Mường Khương sẽ thành lập các tổ hợp tác liên kết sản xuất qúyt tạo mối liên kết ngang giữa những người nông dân trồng qúyt nhằm tiết kiệm chi phí đầu vào và hỗ trợ nhau về mặt kỹ thuật. Đồng thời, các tổ hợp tác này cũng sẽ có vai trò tăng cường liên kết dọc giữa những người nông dân và các tổ chức tiêu thụ qúyt trên địa bàn huyện như các siêu thị hoặc các chuỗi cửa hàng hoa quả sạch.