Tóp mỡ – món ăn bình dân mang cả tuổi ấu thơ

Trong ký ức của nhiều người sinh vào thập niên 70-80 của thế kỷ trước, hẳn không thể quên những bữa cơm rau dưa đạm bạc, cùng bát nước mắm mặn chát để chấm tóp mỡ.

Thời kỳ bao cấp đó, thịt là thứ xa xỉ mà chỉ có gia đình khá giả mới dám nghĩ tới, còn với tuổi thơ của hầu hết những đứa trẻ ngày đó như tôi, được ăn cơm với tóp mỡ đã là hạnh phúc, sung sướng lắm mà chẳng cần món gì cao sang hơn.

Tóp mỡ chấm mắm tỏi

Những năm tháng khó khăn vất vả ấy, mọi nhà từ thành thị đến nông thôn đều có một âu mỡ, liễn mỡ, bát mỡ… những vật dụng để đựng mỡ có trong mỗi nhà mỗi khác, để xào nấu. Chứ ngày ấy chẳng có nhiều loại dầu ăn phong phú như bây giờ.

Mỡ lợn mua về được thái thành từng miếng nhỏ cỡ hai ngón tay, rồi cho vào chảo bắc lên bếp rán đảo đều, khi chảo đủ nhiệt khiến từng miếng mỡ tiết ra nước cho đến khi khô quắt lại chỉ còn thứ xác không gọi là tóp mỡ.

Miếng tóp mỡ rán vàng

Tóp mỡ được chế biến thành nhiều món khác nhau như: Tóp mỡ chưng cà chua, tóp mỡ nấu dưa chua, tóp mỡ rim mắm ăn cùng cơm nóng trong những ngày đông giá thì chẳng có thể dễ quên…

Đó những món ăn bình dị, giản đơn mà ngon miệng đến lạ, nó ăn sâu vào trong tâm khảm của mỗi người Hà Nội từ bấy đến giờ.

Mẹ tôi kể lại, hồi đầu những năm 80, khi ấy mẹ hay cho chúng tôi ăn món tóp mỡ rim mắm vì mỗi lần được chia khẩu phần, mẹ đều phân ra từng loại như thịt nạc đem rang mặn để cải thiện bữa ăn, thịt mỡ thì rán lấy mỡ nước để xào nấu món ăn, tóp mỡ cũng được giữ lại để ăn dần. Sau này thịt lợn dễ mua hơn, nhưng vì nhà nghèo, mỗi lần mua mỡ lá hay mỡ khẩu thì tóp mỡ vẫn được giữ lại để rang cơm cho anh em chúng tôi ăn sáng.

Chị Nguyên chủ quán, nằm ở số 3 Vũ Trọng Phụng, Thanh Xuân, Hà Nội, cho biết ban đầu quán chị chỉ làm tóp mỡ cho khách quen ăn chơi, sau dần mọi người truyền tai nhau về món nhậu “trứ danh” từ tóp mỡ lợn được biến tấu thành nhiều món ăn ngon hấp dẫn. Đặc biệt hơn cả là món tóp mỡ rán giòn ăn cùng dưa chua muối xanh được chấm với bát nước mắm pha đủ vị như: ớt tươi, tỏi, tiêu hòa quyện cùng độ thơm ngon, bùi ngậy của tóp mỡ. “Những ngày Hà Nội chuyển gió se lạnh, thì thực khách lại có thêm sự lựa chọn với tóp mỡ chưng cà chua, rồi thả vào thật nhiều hành củ ăn kèm rau sống hay rau mầm cải, vẫn là món ngon nhất hạng”, chị Nguyên nói.

Bẵng đi một thời gian dài, đến nay tóp mỡ không còn là món ăn của sự khốn khó của thời bao cấp, mà đã trở thành món ăn đặc sản được nhiều người ưa thích và chuộng. Chẳng thế mà “dân nhậu” đất Hà Thành đều “nhất trí” để món tóp mỡ ở vị trí “đặc sản” của mình.

Giờ đây muốn ăn món tóp mỡ rất khó mua, thực khách hầu hết phải đặt trước tại các cơ sở chế biến, nổi tiếng hơn cả là các cơ sở ở làng Triều Khúc, Hà Đông, Hà Nội.

Tóp mỡ bây giờ ngon hơn, chất lượng hơn và khác ngày xưa, thay bằng việc chỉ rán mỡ không, giờ các chủ hàng rán bằng thịt ba chỉ hoặc thịt má, thịt cổ. Cũng bởi vậy mà giá thành cũng đắt gấp 3 đến 4 lần so với thịt lợn.

Hà Nội những ngày đầu đông se lạnh sẽ đặc biệt hơn, bởi trong mỗi bữa cơm hằng ngày của nhiều gia đình có thêm món ăn tóp mỡ gợi “thương nhớ thời bao cấp”.

Món ăn bình dị ấy chẳng phải sơn hào hải vị, nhưng nó chứa đựng trong ký ức tuổi thơ, hoài niệm của người Hà Nội như một phần đẹp đẽ thân thương nhất.