Tìm hiểu cách muỗi đánh hơi loài người có thể giảm hàng nghìn ca tử vong
Trong số hơn 3.000 loài muỗi trên thế giới, chỉ một số nhỏ đã tiến hóa để chuyên hút máu người.
Muỗi chỉ đốt 1 số loài nhất định, trong đó có con người, để hút máu.
Các nhà khoa học vẫn chưa tìm được phương pháp hiệu quả để theo dõi cách muỗi theo dõi và đốt con người. Điều này rất quan trọng, vì chúng không chỉ khiến chúng ta bị ngứa. Muỗi đốt còn mang các bệnh nguy hiểm như Zika, sốt xuất huyết, virus Tây sông Nile và bệnh sốt rét có thể gây chết người.
Trên thực tế, ngăn ngừa được những con côn trùng khó chịu này có thể cứu sống nửa triệu người thiệt mạng mỗi năm vì những căn bệnh lây truyền qua muỗi.
Bà Carolyn “Lindy” McBride, phó giáo sư sinh thái học và sinh học tiến hóa tại Trung tâm Nghiên cứu Princeton Neuroscience, cho biết: “Trong mỗi trường hợp muỗi đã tiến hóa để đốt người – chỉ xảy ra hai hoặc ba lần – chúng trở thành vật trung gian truyền bệnh khó chịu”.
Video đang HOT
Muỗi có thể ngửi thấy chúng ta
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng muỗi Aedes aegypti tiến hóa để cắn người “chủ yếu dựa trên mùi cơ thể”.
Chỉ có muỗi cái mới hút máu vì chúng cần máu để nuôi dưỡng trứng.
Ông Christopher Potter, phó giáo sư khoa học thần kinh tại Trung tâm Sinh học của Đại học Johns Hopkins, cho biết: Chỉ khi chúng ta tìm hiểu được sở thích của những loài muỗi hút máu thì sẽ tạo ra chất xua đuổi muỗi khỏi con người, từ đó ngừa được tình trạng muỗi đốt truyền dịch bệnh.
Nếu các nhà khoa học có thể kiểm soát khứu giác của muỗi, chúng ta thực sự có thể kiểm soát được những đợt dịch lây truyền qua đường muỗi đốt.
Ký sinh trùng sốt rét ẩn náu trong máu vào mùa khô
Các nhà khoa học Đức phát hiện ký sinh trùng sốt rét ẩn náu trong tế bào máu vào mùa khô bằng cách thay đổi đặc tính hồng cầu.
Hàng năm, khoảng 400.000 người tử vong vì sốt rét trên thế giới, phần lớn là trẻ em, phụ nữ mang thai Châu Phi. Các ca nhiễm và tử vong thường xảy ra vào mùa mưa, khi số lượng muỗi tăng cao. Song, vào mùa khô, ít muỗi hơn, ký sinh trùng sốt rét vẫn tồn tại.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Đức và Mali, đăng trên tạp Chí Nature Medicine hôm 26/10, ký sinh trùng sốt rét có thể tự thay đổi yếu tố di truyền, ẩn náu trong máu người bệnh nhiều tháng mà không bị phát hiện.
Các nhà khoa học lấy mẫu máu của gần 600 trẻ em, thanh niên tại huyện Kalifabougou, Mali. Nơi này có hai mùa mưa, khô rõ rệt. Kết quả, khoảng 20% có ký sinh trùng ẩn náu trong tế bào máu, dù số lượng rất ít, không thể nhìn thấy dưới kính hiển vi.
Khi xâm nhập cơ thể người, ký sinh trùng sốt rét thay đổi cơ chế hoạt động của tế bào hồng cầu. Các protein dính được tạo ra, bám vào thành tĩnh mạch, động mạch, thay vì trôi xuống lá lách và bị tiêu diệt. Nghiên cứu mới phát hiện cơ chế này thay đổi theo mùa.
Mỗi ký sinh trùng sốt rét có thể tạo ra 60 biến thể protein di chuyển tới bề mặt tế bào. Thông thường, cứ vài ngày, chúng thay một protein mới, nhằm thoát khỏi các kháng thể do phản ứng miễn dịch vật chủ tạo ra.
Mùa mưa ở Châu Phi có thể cướp đi sinh mạng nhiều người. Lượng ký sinh trùng sốt rét dồi dào khiến tế bào hồng cầu sản sinh protein dính, làm kẹt các mao mạch trong não, gây "sốt rét thể não" có thể dẫn đến tử vong.
Hình ảnh hiển vi cho thấy ký sinh trùng sốt rét lây lan sang tế bào hồng cầu. Ảnh: Science
Vào mùa khô, ký sinh trùng trong tế bào hồng cầu ngưng tạo các protein dính, trôi xuống lá lách và bị tiêu diệt. Tuy nhiên, một lượng nhỏ vẫn bám vào thành mạch, tự làm chậm quá trình trao đổi chất để sống sót.
Hiện tượng này khiến hệ miễn dịch không thể nhận ra và tiêu diệt mầm bệnh, Sylvia Portugal, chuyên gia về sốt rét tại Viện Sinh học Nhiễm trùng Max Planck, Berlin, lý giải. Ngoài ra, lượng tế bào dính không đủ để làm tắc nghẽn các mao mạch não, tỷ lệ tử vong ở người bệnh rất thấp, trong đó bao gồm cả trẻ em.
"Ký sinh trùng sốt rét không thể khiến người bệnh tử vong vào mùa khô", Portugal nói.
Sarah K. Volkman, chuyên gia hàng đầu về bệnh sốt rét tại Đại học Y tế Cộng đồng Harvard T.H. Chan, đánh giá cao tầm quan trọng của nghiên cứu. Trước đó, bà phát hiện các thể ký sinh trùng sốt rét luôn tồn tại trong một ngôi làng ở Senegal suốt 10 năm, song chưa giải thích được nguyên nhân. Bà nhấn mạnh phát hiện mới có thể mở ra hướng tiêu diệt ký sinh trùng sốt rét khi chúng yếu nhất.
"Nghiên cứu cung cấp dữ liệu cụ thể về những điều chúng tôi nghĩ là đúng, chẳng hạn nhiễm trùng mùa khô không kích thích phản ứng miễn dịch mạnh", Miriam K. Laufer, chuyên gia bệnh sốt rét tại Đại học Maryland nhận định.
Song, tiến sĩ Nicholas J. White, giám đốc đơn vị nghiên cứu bệnh sốt rét có trụ sở tại Đại học Oxford tỏ ra dè dặt hơn. Ông dẫn chứng phát hiện về ký sinh trùng mùa khô từng được các nhà khoa học Việt Nam chỉ ra trước đó, cho rằng chúng có thể chỉ đơn giản "thay áo" trong các chu kỳ để tránh bị hệ miễn dịch nhận diện.Ông và nhiều chuyên gia khác nhất trí cần có thêm nghiên cứu sâu về vấn đề này.
Tìm ra cách tiêu diệt virus sốt xuất huyết Các nhà khoa học Australia và Indonesia tiêm vi khuẩn Wolbachia vào cơ thể muỗi vằn nhằm cản trở khả năng truyền virus sốt xuất huyết, tiêu diệt mầm bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh do virus gây ra tăng nhanh trong những thập kỷ gần đây. Năm 2019, con số chạm kỷ lục. Thông qua Chương trình...