Tiền ảo Libra của Facebook có “chết yểu”?

Khi có vấn đề về sự thiếu cạnh tranh trong kinh tế và các dịch vụ tài chính, công dân của những nước đang phát triển cần phải xem xét lại những chính trị gia và người điều khiển chính sách của họ. Phương thuốc chữa căn bệnh của họ sẽ không tới từ Mark Zuckerberg.

Nhiều chuyên gia cho rằng Libra sẽ không có cửa “sống”.

Kế hoạch đưa ra Libra – “một đồng tiền ảo ổn định” của Facebook có vẻ đang chệch hướng khi những nhà bảo trợ tiềm năng như Paypal, Visa, Mastercard, Stripe, eBay và Mercado Pago đang từ bỏ nó. Điều này không gây ngạc nhiên khi càng ngày người ta càng nhận ra những hậu quả bất lợi tiềm tàng của Libra.

Nếu giữ tình trạng nặc danh cho những người dùng của mình, Libra sẽ trở thành một nền tảng để trốn thuế, rửa tiền và là nguồn tài chính cho khủng bố. Mặt khác, nếu bị lỏng lẻo về mặt bảo vệ thông tin cá nhân, Libra sẽ khiến Facebook tiếp cận được hầu hết những chi tiết riêng tư về mặt tài chính.

Và tiếp theo có những mối nguy hiểm mà Libra tạo ra cho sự ổn định về kinh tế và tài chính. Mặc dù “đồng tiền ảo ổn định” của Facebook sẽ được đảm bảo bằng một danh sách những “tài sản có giá trị bền vững, ít biến động”, những ai đã sống qua cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 hiểu rằng “tài sản ít biến động này” chỉ mang tính trạng thái tâm lý hơn là tính thực chất của tài sản.

Nếu giá trái phiếu của danh mục dự trữ giảm do lãi suất tăng bất ngờ, thì những trái phiếu này sẽ không đáp ứng được việc hoàn ứng khi lưu thông tiền Libra. Khi đó, khối lượng dự trữ sẽ là chủ thể cho một đợt rút tiền ồ ạt. Và bởi vì Libra hoạt động theo kiểu neo cứng tỷ giá nên sẽ không có người cho vay cuối cùng.

Libra cũng có thể làm giảm khả năng ổn định của các chính sách tiền tệ và quản lý. Nếu các công dân của một nước không sử dụng đồng tiền của quốc gia mình, những chính sách điều chỉnh lãi suất của ngân hàng trung ương sẽ không có tác dụng. Để đánh giá đúng những hậu quả của việc này, cần phải nhìn lại lịch sử lâu dài và bất hạnh của Argentina khi đô-la hóa thị trường tài chính của mình.

Cuối cùng, các chính phủ sử dụng quyền kiểm soát để điều chỉnh những dòng chảy vốn sẽ thấy chúng dễ dàng chạy mất. Nền kinh tế của họ sẽ phơi bày sự yếu kém rất lớn trong thị trường tài chính toàn cầu. Và, họ sẽ bị sụp đổ một cách hoàn toàn.

Sự ra đời của Libra đòi hỏi phải có chấp thuận của những nhà quản lý. Những người ủng hộ nó tuyên bố rằng có những lợi ích lớn đối với xã hội, lập luận rằng nó đáng để được chấp nhận. Libra sẽ làm giảm chi phí thanh toán xuyên biên giới, giảm chi phí gửi tiền và cung cấp các dịch vụ tài chính cho số lớn những người không có tài khoản ngân hàng.

Tuy những lý lẽ ủng hộ Libra là không sai nhưng chúng không cần thiết. Chi phí thanh toán xuyên biên giới thực tế đang giảm xuống. Ripple, một công ty có trụ sở tại San Francisco đã sử dụng công nghệ sổ cái phân tán và đồng tiền ảo độc quyền để đơn giản hóa việc chuyển khoản giữa các ngân hàng thương mại với chi phí nhỏ hơn nhiều so với trước.

Bởi Ripple hợp tác với những ngân hàng thương mại dựa trên tiêu chí hiểu luật lệ của khách hàng và đáp ứng các điều kiện về quy chế, công nghệ thanh toán của họ không gây ra những vấn đề như Libra. Các ngân hàng như Santander cũng đã sử dụng công nghệ này để kết nối Châu Âu với Mỹ. Họ cũng đang tự tin để kết nối Mỹ với Châu Mỹ Latinh.

Ripple sử dụng công nghệ sổ cái phân tán để đơn giản hóa việc chuyển khoản giữa các ngân hàng thương mại và khiến chi phí giảm đi nhiều.

Các liên ngân hàng chuyển tiền qua Hiệp hội Viễn thông Liên Ngân hàng và Tài chính Quốc tế SWIFT. Và hiệp hội này cũng không bỏ qua thách thức trên. Hiện SWIFT đang thử nghiệm “GPI Instant” – Sáng kiến đổi mới thanh toán toàn cầu tức thời, nhằm chuyển tiền giữa các ngân hàng tại Bắc Mỹ, Châu Âu và Châu Á, giảm thời gian thanh toán xuống còn khoảng 13 giây.

SWIFT GPI Instant hoạt động dựa trên các hệ thống thanh toán tức thời mới triển khai như FAST của Singapore và TIPS của Ngân hàng Trung ương Châu Âu. Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cho hệ thống thanh toán thời gian thực suốt ngày đêm hoạt động vào năm 2023-2024, mạng lưới này sẽ còn được tăng cường hơn nữa.

Trong khi mô hình của SWIFT không dựa vào công nghệ sổ cái phân tán, kiểm tra các giao dịch bằng những bản ghi ở khắp nơi trong cùng một thời điểm, các ngân hàng khác lại đang thử nghiệm điều này. Ví dụ, ECB và Ngân hàng Trung ương Nhật đang khảo sát cách sử dụng công nghệ này trong nội địa và thanh toán xuyên biên giới trong “Dự án Stella”.

Hơn nữa, cũng đang có bước tiến đáng kể trong việc giải quyết vấn đề cho người không có tài khoản ngân hàng thông qua những dịch vụ dựa trên nền tảng viễn thông như M-Pesa. Dịch vụ này có nguồn gốc từ Kenya nhưng hiện đã được sử dụng từ Afghanistan cho tới Albania.

Người dùng chỉ cần một chiếc điện thoại di động và hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ viễn thông mà không cần tài khoản ngân hàng. Họ có thể nạp tiền vào tài khoản ở trong cửa hàng gần nơi ở, bảo vệ nó với 1 số PIN và dùng nó để thanh toán cho bất cứ ai có tài khoản.

Với M-Pesa người không có tài khoản ngân hàng chỉ cần có điện thoại di động và hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ viễn thông.

Những nền tảng như M-Pesa không chỉ được sử dụng để thanh toán mà còn có thể cung cấp các dịch vụ tài chính khác như tín dụng vi mô. Nói cách khác, nó đã như Libra khi cung cấp dịch vụ ngân hàng cho những người không có tài khoản ngân hàng.

Những chỉ trích vào các dịch vụ như vậy tập trung vào chi phí của chúng. Tại những đất nước mà các công ty viễn thông có ảnh hưởng lớn, ít phải đối mặt với cạnh tranh, có thể chi phí cho những dịch vụ như vậy sẽ cao. Lúc đó, Libra sẽ có được tính cạnh tranh đột phá.

Nhưng đó cũng chỉ là một điều mơ tưởng. Thực tế là những công ty viễn thông đã thành công “lobby” chống lại việc mở cửa vào ngành công nghiệp của họ, sẽ tiếp tục vận động để cấm cửa Libra.

Theo Tiệp Nguyễn/ nhadautu.vn