Thuốc lá và bệnh lý đường hô hấp
Theo số liệu của Bộ Y tế, Việt Nam đang nằm trong số 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới với khoảng 15,3 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng do hít khói thuốc thụ động.
Khói thuốc lá gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là hệ hô hấp của cả người hút thuốc và những người xung quanh.
Thuốc lá gây ra nhiều bệnh ảnh hưởng tới sức khỏe con người
Hút thuốc lá gây tổn hại đến các cơ quan dẫn khí
Mũi: Những bệnh thường gặp như viêm mũi, viêm xoang không phải chỉ do thời tiết mà còn do chúng ta hít phải những khí độc, khí độc nhất chính là khói thuốc. Hút thuốc ảnh hưởng đến các lông mao trong xoang. Khi hít phải khói thuốc lá, các sợi lông mao trong mũi sẽ bị tê liệt và các chất nhầy sẽ tích tụ trong xoang gây nhiễm trùng và viêm.
Hầu – họng: Theo các chuyên gia nghiên cứu thì hút thuốc lá gây ra nguy cơ ung thư vòm họng. Và thực tế đã rất nhiều người bị ung thư vòm họng, kể cả những người chỉ hít phải khói thuốc cũng có nguy cơ bị căn bệnh này. Khi khói thuốc đi và họng, các tế bào ở cổ họng bị tổn thương và xói mòn dẫn đến sự thay đổi ở các tế bào hình thành và tái tạo, dẫn đến ung thư vòm họng.
Ngoài ra những người hút thuốc lá thường bị những cơn ho dai dẳng kéo dài, đờm nhiều trong cổ họng … rất khó chịu. Nguyên nhân do khói thuốc ảnh hưởng đến các tế bào niêm mạc lót cho cổ họng, cuối cùng làm giảm hiệu quả bảo vệ của niêm mạc, gây kích ứng và khô cổ họng.
Thanh quản, khí quản: Khí quản là ống dẫn đến phổi của cơ thể, nó được bao bọc bởi các lông mao, ngăn chặn vật thể lạ xâm nhập. Tuy nhiên, khi hút thuốc, các lông mao này bị hư hại nhiều bởi khói thuốc và hoạt động kém hiệu quả hơn. Điều này dẫn đến ngứa ở khí quản, gây ho. Khói thuốc lá khi vào cơ thể sẽ tác động trực tiếp đến các niêm mạc thanh quản tác động vào các dây thanh âm, khiến giọng nói thay đổi như khản giọng.
Video đang HOT
Ảnh hưởng của thuốc đến chức năng phổi
Khi chúng ta hít vào, không khí sẽ vào đường hô hấp trên qua mũi và miệng, nơi không khí được lọc, sưởi ấm và làm ấm. Không khí hít vào sẽ đi qua khí quản để vào phổi.
Trong mỗi phổi đều có một hệ thống phế quản, phế quản gốc như là nhánh chính của cây với các cành cây nhỏ là những phế quản, sau 17 – 20 lần phân chia thành các tiểu phế quản tận, từ các tiểu phế quản đó sẽ dẫn đến các túi nhỏ chứa khí gọi là phế nang, nó giống như chùm nho. Ở phế nang quá trình trao đổi khí sẽ xảy ra. Máu sẽ đổi CO2 lấy O2 đến các tổ chức của cơ thể.
Hệ thống hô hấp có một số hàng rào bảo vệ để chống lại các bệnh. Quá trình lọc ở đường hô hấp trên giúp ngăn chặn vi khuẩn, vi rút và các chất gây kích thích từ ngoài vào trong phổi. Khí quản và tổ chức phổi sản xuất ra chất nhầy giúp cho việc lấy và mang các chất bẩn ra ngoài. Hỗn hợp chất nhầy và chất tạp nhiễm sẽ được đưa ra ngoài nhờ các lông nhỏ li ti gọi là lông chuyển, những lông này lay động rất nhanh về phía trên, trong một số vùng tốc độ của lông chuyển rất cao tới 1.000 lần/phút.
Khi khói thuốc đi vào qua miệng, người hút thuốc đã vô tình bỏ qua cơ chế bảo vệ thứ nhất đó là quá trình lọc ở mũi. Những người hút thuốc thường bài tiết nhiều đờm hơn những người không hút thuốc mà khả năng đưa đờm ra khỏi đường hô hấp lại kém hơn.
Điều này là do hệ thống lông chuyển ở người hút thuốc bị liệt thậm chí bị phá hủy. Khói thuốc cũng làm thay đổi cấu trúc các tuyến tiết nhầy và do vậy thành phần của chất nhầy cũng bị thay đổi. Đôi khi các tuyến tiết nhầy bị tắc lại làm giảm khả năng bài tiết đờm. Hậu quả là chất nhầy ở những người hút thuốc bị nhiễm bởi các chất độc hại và bị giữ lại nhiều trong tổ chức phổi, cản trở sự lưu thông trao đổi khí.
Phổi của những người hút thuốc bị giảm diện tích bề mặt và giảm mao mạch, điều này có nghĩa là dòng máu lưu thông qua phổi bị giảm. Dẫn đến làm giảm cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cần thiết cho cả nhu mô phổi và các tổ chức khác trong cơ thể để duy trì sự khỏe mạnh và chức năng bình thường của chúng.
Hút thuốc cũng gây ra hiện tượng tăng tính đáp ứng đường thở, do ảnh hưởng của các chất độc hại trong khói thuốc, đường thở bị co thắt. Khi điều này xảy ra thì luồng khí hít vào và thở ra đều bị cản trở ở người hút thuốc do đó hình thành các tiếng ran rót, ran ngáy và có thể bị khó thở.
Chết oan vì hít khói thuốc lá thụ động
Ước tính cứ 10 người hút thuốc tử vong thì một người chết do hít khói thuốc thụ động.
Khói thuốc lá khiến tỷ lệ mắc ung thư ở trẻ cao gấp 1,6 - 8 lần so với người lớn. Ảnh: Tạ Hải
Theo các chuyên gia y tế, người hút thuốc lá không chỉ tự rước bệnh vào người mà còn làm hại cả người xung quanh khi 2/3 số khói lan tỏa ra môi trường mà không vào phổi người hút. Ước tính cứ 10 người hút thuốc tử vong thì một người chết do hít khói thuốc thụ động.
2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động
Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành (GATS) do Bộ Y tế phối hợp với Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người trưởng thành đang hút thuốc lá, trong số đó có đến 2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động.
Đáng chú ý, tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động vẫn còn cao tại gia đình (gần 60%), nơi làm việc (42%) và nơi công cộng, đặc biệt là trong nhà hàng (80,7%).
Theo Ths.BS. Nguyễn Thị Minh Thu, Trưởng phòng Y tế dự phòng (Cục Y tế GTVT), người hút thuốc lá không chỉ tự rước bệnh vào người mà còn làm hại cả người xung quanh khi 2/3 số khói lan tỏa ra môi trường mà không vào phổi người hút.
Người không hút thuốc lá nhưng hít thở phải khói thuốc lá vẫn có thể mắc các chứng bệnh của người hút thuốc lá như: Viêm phế quản mãn, giãn phế nang, ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, rối loạn khi thai nghén, sinh đẻ và một số bệnh khác.
"Khói thuốc lá chứa khoảng từ 1/3 - 1/2 lượng nicotin của thuốc lá đã hút. Ngoài ra, trong khói thuốc lá còn có carbon oxyt, khí carbonic, axit xyanhydric, axit axetic, propionic, valerianic, butyric; amoniac kèm theo methylamin và những amin khác, những bazơ pyridic và đặc biệt một lượng nhỏ coliđin, chất có mùi thơm nhưng rất độc và các chất gốc phenol", Ths.BS. Thu cho hay.
Trưởng phòng Y tế dự phòng cũng cho biết thêm, thuốc lá là căn nguyên của 25 bệnh khác nhau, trong đó có trên 10 bệnh ung thư.
Ngoài những dạng ung thư do tác động trực tiếp của khói thuốc lá, nhiều nhất là ung thư phổi, thực quản, dạ dày, họng, hầu, miệng, khói thuốc lá còn là tác nhân gây ung thư tụy, thận, niệu quản, bàng quang, cổ tử cung... 95% bệnh nhân ung thư phổi và 75% bệnh nhân phổi tắc nghẽn mãn tính có tiền sử hút thuốc lá.
Riêng với trẻ em, y học đã chỉ ra, hậu quả do ảnh hưởng khói thuốc lá thực sự khủng khiếp: Tỷ lệ mắc ung thư ở trẻ cao gấp 1,6 - 8 lần so với người lớn; bên cạnh đó là nguy cơ viêm đường hô hấp, hen, viêm tai giữa, kém phát triển chức năng phổi và làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh khác như: Giảm trí thông minh, dễ mắc bệnh viêm màng não và viêm màng não mô cầu, đột tử, kén ăn, sâu răng...
Cần nghiêm cấm hút thuốc lá nơi công cộng
Ngày 15/11, Nghị định 117 quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực y tế liên quan đến phòng, chống tác hại thuốc lá chính thức có hiệu lực, với việc nâng mức xử phạt tối đa lên 500 nghìn đồng với các hành vi hút thuốc tại nơi bị cấm, người từ đủ 16 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi có hành vi sử dụng thuốc lá; tăng chế tài hầu hết các hành vi vi phạm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Nghị định cũng mở rộng thêm quyền xử phạt cho thanh tra các bộ, ngành, cho phép xử phạt nguội qua camera, hình ảnh...
Tuy nhiên, theo Ths.BS. Nguyễn Thị Minh Thu, để quy định này đi vào đời sống, đòi hỏi rất nhiều yếu tố và sự kiên quyết của cơ quan chức năng; cộng đồng cũng phải lên tiếng với hành vi hút thuốc lá không đúng nơi, đúng chỗ để bảo vệ sức khỏe của mình.
"Để xử phạt với hành vi hút thuốc lá tại nơi cấm hay bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi, không riêng lực lượng thanh tra y tế mà cần có sự vào cuộc của chính quyền địa phương, lực lượng công an... Đặc biệt, người đứng đầu, người quản lý địa điểm cấm hút thuốc lá phải nâng cao hơn nữa vai trò, trách nhiệm", Ths.BS. Thu đề nghị.
PGS.TS. Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cũng đề nghị cần quy định rõ chế tài và hướng dẫn xử phạt những đối tượng vi phạm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá ở nơi công cộng, trong cơ sở y tế, trường học.
"Theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, các địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà và trong phạm vi khuôn viên gồm: Cơ sở y tế; cơ sở giáo dục; cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em; cơ sở hoặc khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao; nơi làm việc; địa điểm công cộng; phương tiện giao thông công cộng... Thế nhưng, thực tế nhiều khu vực vẫn bị bủa vây bởi khói thuốc", Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, BV Bạch Mai cho hay.
Việt Nam có khoảng 28,5 triệu người bị phơi nhiễm khói thuốc lá tại gia đình; 5,9 triệu người bị phơi nhiễm khói thuốc lá tại nơi làm việc; 1,4 triệu người bị phơi nhiễm với khói thuốc lá trên các phương tiện giao thông công cộng.
Chuyên gia chỉ "bí kíp" ngừa ung thư vòm họng Các dấu hiệu ung thư vòm họng rất mờ hồ khó phát hiện sớm, khoảng 98% đến viện ở giai đoạn muộn nên điều trị gặp nhiều khó khăn. Các bác sĩ khuyên rằng, nên hạn chế ăn mặn, vì ăn quá nhiều muối là nguy cơ gây ung thư vòm họng. Ảnh: ST Theo Bệnh viện Nhân dân 115 (TPHCM), các triệu...