Thuế quan 15% của Mỹ định hình lại cán cân toàn cầu?

Các thỏa thuận thương mại mới của Mỹ mang đến sự rõ ràng sau thời kỳ bất ổn, nhưng cũng kéo theo tranh cãi về giá cả, cạnh tranh và tính minh bạch.

Liệu thế giới có sẵn sàng chấp nhận mức thuế 15% như một chuẩn mực?

Quang cảnh cảng hàng hóa tại Bayonne, New Jersey, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Wall Street Journal ngày 24/7, nỗ lực của chính quyền Tổng thống Mỹ Trump nhằm tái định hình hệ thống thương mại toàn cầu đang ngày càng rõ nét với sự xuất hiện của một tiêu chuẩn thuế quan mới: 15%. Tiêu chuẩn này, vốn đã được áp dụng trong thỏa thuận thương mại với Nhật Bản và đang được thảo luận với Liên minh châu Âu (EU), dự báo mang lại sự rõ ràng hơn sau nhiều tháng bất ổn nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những rủi ro về giá cả và sự cạnh tranh.

Hai diễn biến gần đây – thỏa thuận “khổng lồ” với Nhật Bản và các cuộc đàm phán tiến triển với EU – đã tạo ra một bước ngoặt đáng kể trong thương mại quốc tế. Các thỏa thuận này, dù chưa hoàn hảo, đã xoa dịu phần nào sự hỗn loạn và bất định mà giới đầu tư và doanh nghiệp toàn cầu đã phải đối mặt trong suốt thời gian qua. Brett Ryan, chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Deutsche tại Mỹ, nhận định: “Khi có những thỏa thuận khung này, nguy cơ xảy ra các cuộc chiến tranh thương mại trả đũa gây thiệt hại lớn hơn sẽ được loại bỏ”.

Tiêu chuẩn 15% – Con số định mệnh?

Mức thuế 15% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Nhật Bản đánh dấu một sự thay đổi lớn trong chính sách của Mỹ. Mặc dù đây là mức thuế cao nhất đối với Nhật Bản trong nhiều thập kỷ, thị trường dường như lại đón nhận thông tin này một cách tích cực. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy kỳ vọng đã thay đổi, và giới đầu tư xem 15% là một con số “dễ chịu” hơn nhiều so với mức 25% mà chính quyền Trump đã từng đe dọa.

Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng mức thuế cao hơn chắc chắn sẽ tác động đến giá cả hàng hóa, đẩy chi phí sinh hoạt của người tiêu dùng Mỹ lên cao. Giáo sư Gene M. Grossman từ Đại học Princeton nhận định: “15% là một con số khổng lồ đối với thuế quan. Nếu đó là những gì chúng ta thấy ở các quốc gia khác, thì chúng ta đang ở trong một thế giới mới và tốn kém hơn”.

Ngành công nghiệp ô tô là một trong những lĩnh vực chịu tác động trực tiếp và rõ rệt nhất. Mức thuế 15% đối với ô tô Nhật Bản là một sự giảm nhẹ so với mức 25% đã áp dụng trước đó. Tuy nhiên, nó lại vấp phải sự chỉ trích từ ngành công nghiệp ô tô Mỹ. Matt Blunt, người đứng đầu Hội đồng Chính sách Ô tô Mỹ, cho rằng bất kỳ thỏa thuận nào áp dụng mức thuế thấp hơn cho xe nhập khẩu từ Nhật Bản (vốn có ít thành phần Mỹ) so với xe sản xuất tại Bắc Mỹ (có hàm lượng thành phần Mỹ cao) đều là “một thỏa thuận bất lợi cho ngành công nghiệp ô tô Mỹ và người lao động Mỹ”.

Sau thỏa thuận với Nhật Bản, các cuộc đàm phán với EU đang tiến triển nhanh chóng. Các quan chức EU dự kiến một thỏa thuận tiềm năng với Mỹ cũng sẽ sử dụng mức thuế cơ bản 15% làm mức thuế cố định cho hầu hết hàng xuất khẩu của khối này sang Mỹ. Điều này được coi là một bước tiến quan trọng, bởi nó có thể thay thế mức thuế suất chung 10% hiện tại và mang lại sự ổn định hơn cho các doanh nghiệp. Mặc dù vậy, các quan chức châu Âu nhấn mạnh rằng thỏa thuận vẫn chưa chắc chắn và cần có sự chấp thuận cuối cùng từ Tổng thống Trump.

Trong khi đó, áp lực thời gian đang đè nặng lên các cuộc đàm phán với Canada và Mexico. Nếu không đạt được thỏa thuận trước hạn chót do Tổng thống Trump tự đặt ra, hai đối tác thương mại lớn này có thể phải đối mặt với mức thuế lần lượt là 35% và 30%, cao hơn nhiều so với mức 25% hiện tại. Những diễn biến trên cho thấy chính sách thương mại của Mỹ vẫn còn nhiều bất ổn, dù đã có những bước điều chỉnh đáng kể.

Một điểm nhấn đáng chú ý trong thỏa thuận với Nhật Bản là cam kết tài chính trị giá 550 tỷ USD. Theo Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick, quỹ này sẽ được các ngân hàng và tổ chức tài chính Nhật Bản tài trợ để đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng do Mỹ lựa chọn, với lợi nhuận được chia theo tỷ lệ 90% cho Mỹ và 10% cho Nhật Bản.

Thỏa thuận này đã gây ra nhiều tranh cãi. Các Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa ca ngợi đây là một cách để tài trợ cho các dự án an ninh quốc gia quan trọng như sản xuất chất bán dẫn, khoáng sản và năng lượng. Thượng nghị sĩ Bill Hagerty gọi đây là “một cấu trúc mà tôi chưa từng thấy trước đây” và nhấn mạnh rằng đây là gói tài chính chứ không phải đầu tư nước ngoài.

Ngược lại, các nghị sĩ Đảng Dân chủ bày tỏ sự hoài nghi về khoản tiền mà họ gọi là “quỹ đen”. Họ lo ngại rằng quỹ này có thể bị chi tiêu cho các ưu tiên chính trị của Tổng thống Trump thay vì các dự án chiến lược thực sự. Điều này cho thấy ngay cả trong nội bộ Mỹ, chính sách thương mại mới vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều và chưa hoàn toàn nhận được sự đồng thuận.

Tóm lại, những diễn biến gần đây cho thấy chính quyền Trump đang dần định hình một khuôn khổ thương mại mới, với mức thuế 15% như một tiêu chuẩn trung tâm. Mặc dù các thỏa thuận này mang lại sự rõ ràng cần thiết, chúng cũng tạo ra những thách thức mới về giá cả, cạnh tranh và sự minh bạch. Tương lai của thương mại toàn cầu vẫn còn phụ thuộc vào kết quả của các cuộc đàm phán đang diễn ra, đặc biệt là với Canada, Mexico và EU, cũng như số phận của quỹ đầu tư đầy tranh cãi từ Nhật Bản.