Thủ tướng Modi chuẩn bị thăm Trung Quốc sau ‘cú sốc thuế quan’ từ Mỹ

Mối quan hệ nhiều căng thẳng giữa hai quốc gia láng giềng Ấn Độ và Trung Quốc sau cuộc đụng độ ở biên giới 5 năm trước dường như đang dần tan băng dưới sức ép kinh tế của Tổng thống Mỹ Donald Trump .

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp bên lề Hội nghị cấp cao BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024. Ảnh tư liệu: ANI/TTXVN

Bên cạnh Thủ tướng Modi, các nhà lãnh đạo thế giới từ Nga, Pakistan, Iran và Trung Á sẽ tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) 2025. Sự hiện diện của Ấn Độ tại sự kiện này là ví dụ điển hình nhất cho thấy mối quan hệ đang ấm lên giữa hai cường quốc châu Á. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 2018, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi công du Trung Quốc. Chuyến thăm này diễn ra sau khi Tổng thống Trump áp đặt mức thuế trừng phạt 50% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ.

Theo CNN (Mỹ), dù quan hệ căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc đã có dấu hiệu hạ nhiệt, các nhà phân tích cho rằng chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của Tổng thống Trump đang góp phần khiến hai nhà lãnh đạo Ấn Độ và Trung Quốc hướng đến hợp tác xuất phát từ nhu cầu chung.

Việc Tổng thống Trump áp thuế đối với Ấn Độ bởi nước này nhập khẩu dầu của Nga là điều đặc biệt khó chấp nhận đối với Thủ tướng Modi, người từng có mối quan hệ “thân tình” với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu của ông tại Nhà Trắng.

Ông Manoj Kewalramani, Trưởng bộ phận Nghiên cứu Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tại Viện nghiên cứu Takshashila ở thành phố Bengaluru đánh giá mối de dọa từ mức thuế quan cao đã “gia tăng tốc độ” khiến New Delhi ổn định quan hệ với Bắc Kinh. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh đây không phải là “động lực chính” cho việc tái khởi động quan hệ, bởi cả Ấn Độ và Trung Quốc đều muốn ổn định quan hệ vì lợi ích quốc gia.

Các nhà phân tích cho rằng việc mất Ấn Độ sẽ là “kết quả tồi tệ nhất” đối với Mỹ. Trong những năm gần đây, Nhà Trắng đã nỗ lực thúc đẩy quan hệ chiến lược với Ấn Độ thông qua chuyển giao công nghệ và tập trận quân sự chung.

Sau cuộc gặp giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Thủ tướng Modi tại New Delhi tuần trước, cả hai bên đã ghi nhận cải thiện trong quan hệ song phương. Bản thân Thủ tướng Modi đánh giá: “Mối quan hệ ổn định, có thể dự đoán và mang tính xây dựng giữa Ấn Độ cùng Trung Quốc sẽ đóng góp đáng kể vào hòa bình và thịnh vượng của khu vực cũng như toàn cầu”.

Song các chuyên gia cho rằng hội nghị lần này khó tạo ra bước ngoặt căn bản. Ông Kewalramani nhận định: “Theo tôi, điều này không có nghĩa là Ấn Độ cắt đứt với Mỹ. Điều đó sẽ không xảy ra. Hiện nay Mỹ vẫn là đối tác quan trọng nhất của Ấn Độ trên toàn cầu, còn Trung Quốc là láng giềng lớn nhất. Chúng ta buộc phải cùng chung sống”.

Ấn Độ là một trong những quốc gia đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào năm 1950, và thập kỷ đó được đánh dấu bằng tầm nhìn chung về đoàn kết châu Á.

Tuy nhiên, Chiến tranh biên giới Trung-Ấn năm 1962 đã để lại hậu quả là sự ngờ vực và tranh chấp biên giới chưa được giải quyết, vẫn là vết thương nhức nhối của mối quan hệ giữa hai quốc gia láng giềng. Trong những thập niên tiếp theo, lãnh đạo hai nước đã thực hiện các bước để xây dựng quan hệ kinh tế, giúp thương mại song phương tăng trưởng, bất chấp căng thẳng tại biên giới chung. Nhưng các cuộc đụng độ gây thương vong ở Thung lũng Galwan năm 2020 đã tác động mạnh mẽ.

Ngày 15/6/2020, quân đội Trung Quốc và Ấn Độ đã đụng độ tại thung lũng Galwan ở Ladakh khiến 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng. Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều đổ trách nhiệm cho nhau trong cuộc xung đột này. Trung Quốc và Ấn Độ có đường biên giới chung dài 3.862km. Cả hai bên đều nhiều lần cáo buộc nhau xâm phạm lãnh thổ.

Sau cuộc gặp giữa Thủ tướng Modi và Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Nga tháng 10 năm ngoái, quan hệ Ấn Độ – Trung Quốc dần được bình thường hóa. Hai nước nhất trí khôi phục các chuyến bay thẳng bị gián đoạn bởi đại dịch COVID-19 và nối lại việc cấp thị thực du lịch cho công dân của nhau…

Theo số liệu của Bộ Thương mại Ấn Độ, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ hai của Ấn Độ, chỉ sau Mỹ, với kim ngạch hai chiều đạt 118 tỷ USD. Ấn Độ phụ thuộc vào Trung Quốc không chỉ về hàng hóa thành phẩm như thiết bị điện tử, mà còn ở các sản phẩm trung gian và nguyên liệu thô phục vụ cho các ngành công nghiệp.