Thu hồi đất – không nên nghĩ là chuyện… khốc liệt!

Ghi nhận điểm tích cực trong luật Đất đai sửa đổi Quốc hội vừa thông qua, GS.TSKH Đặng Hùng Võ cho rằng, xác định trường hợp thật cần thiết nhà nước mới thu hồi đất sẽ tạo ra sự bình đẳng, không thu hồi cho các… đại gia.

Nguyên Thứ trưởng Bộ TN-MT, một chuyên gia trong lĩnh vực quản lý đất đai tham gia ý kiến tại cuộc tọa đàm về Luật Đất đai sửa đổi tổ chức ngày 3/1, nhằm lấy ý kiến đóng góp xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai 2013.

GS. TSKH Đặng Hùng Võ đánh giá, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) vừa được thông qua đã có quy định tiến bộ về thu hồi đất. Ngoài hai trường hợp thu hồi do vi phạm pháp luật về đất đai và do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người, Nhà nước thu hồi vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

GS Đặng Hùng Võ: “Nhà nước chỉ thu hồi theo tính chất dự án chứ không theo phân loại đầu tư, tức là không thu hồi cho các “đại gia”.

Nguyên Thứ trưởng Bộ TN-MT cho rằng, không nên nhìn vấn đề thu hồi đất là chuyện… khốc liệt. Theo đó, cơ chế thu hồi đất có thể được làm mềm. Điểm tiến bộ, theo ông Võ, là dù có thu hồi để phát triển kinh tế – xã hội thì cũng đều phải có mũ chung là “vì lợi ích quốc gia, công cộng”. Điểm này tương đối khác biệt với tiêu chí trước đó là “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế, xã hội”.

Theo phân tích này, luật sửa đổi đã chi tiết hóa được tiêu chí để xác nhận “trường hợp thật cần thiết”. Điều đó có nghĩa, Nhà nước không ra quyết định thu hồi đất cho nhóm dự án có vốn được đầu tư lớn thuộc nhóm A và dự án có 100% vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI). Điều đó tạo ra sự bình đẳng trong tiếp cận đất đai giữa các doanh nghiệp vừa và nhỏ và doanh nghiệp lớn, bình đẳng giữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

“Nhà nước chỉ thu hồi theo tính chất dự án chứ không theo phân loại đầu tư, tức là không thu hồi cho các “đại gia” – ông Võ bình luận.

Liên quan bồi thường, tái định cư, dù giá trị bồi trả “ngang giá đất thị trường” nhưng ông cho rằng phải căn cơ tính toán những yếu tố về “sinh kế, nghề nghiệp và điều kiện” sống thay đổi. Hiện nay mới chỉ dùng cơ chế hỗ trợ trong vòng từ 6 tháng – 1 năm.

Với quy định về Hội đồng thẩm định giá đất, ông Đặng Hùng Võ cho rằng, nếu hiểu thẳng thắn thì hội đồng này chỉ có chức năng tư vấn. Quyền quyết định vẫn là thẩm quyền của UBND tỉnh. Vì thế, nếu để quy định này phát huy hết sự tiến bộ thì tới đây, cần có nghị định cụ thể quy định theo hướng giá đất chỉ được quyết định trong khung của hội đồng đưa ra.

Bình luận thêm về văn bản luật sẽ có hiệu lực từ tháng 7/2014, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường nhìn nhận, Luật Đất đai sửa đổi đã tiếp thu nhiều kiến nghị theo hướng tích cực, đặc biệt về quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. Ông cũng bày tỏ sự ủng hộ việc mở rộng thị trường bất động sản cho người nước ngoài. Tuy nhiên, ở điểm này cần tính toán thêm đến điều kiện tương đương trong quan hệ ngoại giao – chỉ mở cho nước nào cho phép công dân Việt Nam mua nhà, đất…

GS, TSKH Đặng Hùng Võ cũng đặt vấn đề, Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng chống tham nhũng cũng đã bổ sung thêm một điều về trách nhiệm giải trình của cán bộ quản lý trước cấp trên. Điều này cần lưu ý trong hướng dẫn triển khai Luật Đất đai sửa đổi. Luật đã khích lệ việc tạo dựng cơ hội để người dân tham gia lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; lập phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Luật có riêng một điều (Điều 199) về quyền giám sát của công dân đối với việc quản lý, sử dụng đất đai và Điều 200 về xây dựng và vận hành hệ thống theo dõi, đánh giá đối với quản lý và sử dụng đất đai, trong đó hướng tới vai trò giám sát của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và người dân.

Các ý kiến tại cuộc tọa đàm cũng đưa ra khuyến nghị các cơ quan soạn thảo nghị định phát huy các sáng kiến về giải pháp để người bị thu hồi đất được đảm bảo đời sống, thu nhập tốt hơn hoặc ít nhất là bằng mức khi chưa bị thu hồi. Đây là cách tiếp cận duy nhất để tạo được sự đồng thuận và công bằng xã hội trong quá trình phát triển đất nước.

Theo Dantri