Thời trang siêu thực: cá tính, tự do và táo bạo

Gần đây, loạt thương hiệu đình đám từ Dior, Valentino, Prada đến Victoria Beckham tiếp tục quảng bá cho thời trang siêu thực.

Phong cách siêu thực đem đến những sắc màu dị biệt, phóng khoáng cho ngành thời trang thế giới. Đến nay, trào lưu này vẫn giữ nguyên sức sống bền vững cùng giá trị ảnh hưởng riêng biệt.

Sô diễn Xuân – Hè mang ấn tượng siêu thực, phá cách của Henrik Vibskov đề cao họa tiết phương Đông, nổi bật như hình ảnh sinh vật biển – Ảnh: NowFashion

Khi ông hoàng của trường phái nghệ thuật siêu thực Salvador Dalí đưa hình ảnh con tôm hùm điểm xuyết lên nền một chiếc đầm suông trắng, ông muốn truyền tải dấu ấn khiêu khích. Và quả thật, Dalí đã làm nên chuyện. Bộ sưu tập thời trang do họa sĩ gốc Tây Ban Nha hợp tác thực hiện năm 1937 cùng nhà thiết kế nữ tiên phong Elsa Schiaparelli từng khiến công chúng quốc tế xôn xao bàn tán. Mẫu đầm lụa bó eo họ cho ra mắt ít lâu sau đó được Wallis Simpson – nữ công tước xứ Winsor – mặc đã xuất hiện trên tạp chí Vogue. Thiết kế độc đáo ấy nhanh chóng trở thành chủ đề nóng trong giới thời trang. Song, Dalí chưa thật thỏa mãn. Ông nghĩ chiếc váy vẫn thiếu một điểm nhấn nhỏ sau cùng: vài giọt xốt mayonnaise bên cạnh con tôm hùm đỏ.

Một số đề cử thuộc bộ sưu tập siêu thực độc đáo từ thương hiệu Schiaparelli, Xuân – Hè 2021 – Ảnh: Vogue

Hẳn chúng ta khó hình dung vì sao một con tôm hùm vẽ trên chiếc đầm lại là vấn đề đáng thảo luận. Kiểu họa tiết tương tự ngày nay dễ dàng thấy khắp nơi, tạo điểm nhấn cho chiếc áo khoác nữ tính hay đôi giày thể thao. Trong sự kiện trình diễn Xuân – Hè 2020, nhà thiết kế nổi tiếng người Đan Mạch Henrik Vibskov tái hiện chuỗi hình họa sinh vật biển với tông đỏ và hồng sống động. Tương tự, Louis Vuitton từng giới thiệu bộ sưu tập áo khoác lông ấn tượng, trang trí bằng những chú tôm hùm nhồi bông ở sô thời trang nam Thu – Đông 2020.

Để họa tiết phá cách trở nên phổ biến trong văn hóa thời trang đương đại, Siêu thực – phong trào nghệ thuật tiên phong khởi nguồn từ đầu thế kỷ XX – đóng góp một phần ảnh hưởng không nhỏ. Khai thác chủ đề những giấc mơ, với tiêu chí thúc giục nghệ sĩ mở rộng kỹ thuật sáng tác (đặt cạnh nhau một số chủ thể – hoa văn tương phản hay lồng ghép thơ văn vào mỹ thuật), nghệ thuật siêu thực mong muốn khai phá trí tưởng tượng, kích thích sức sáng tạo không biên giới trong mỗi người.
Siêu thực bắt đầu trở thành trào lưu văn học, mỹ thuật, sau đó dần lan rộng tới hàng loạt địa hạt văn hóa nghệ thuật khác, bao gồm thời trang, kể từ thập niên 1920. Cuộc gặp gỡ đầy nhân duyên giữa Schiaparelli và Dalí ở Paris trong thập niên kế tiếp đánh dấu cột mốc nổi bật đầu tiên của thời trang siêu thực. Cùng với nữ nghệ sĩ bậc thầy Méret Oppenheim, họ cho ra đời những thiết kế đáng kinh ngạc: giày “nón”, găng tay với họa tiết mạch máu, mẫu váy “nước mắt”, chiếc váy lụa “tôm hùm”.

Đồng hương của Dalí, họa sĩ Joan Miró, ghi dấu ấn không kém khi cộng tác cho đoàn múa ballet danh tiếng Ballet Russes, vẽ trang phục sân khấu với tạo hình táo bạo, rực rỡ. Tại Mỹ, nghệ sĩ thị giác, nhiếp ảnh gia tài hoa Man Ray tiếp bước trào lưu khi kết hợp cùng nữ người mẫu Lee Miller sáng tạo nên loạt ảnh thời trang đậm sắc thái siêu thực, cuốn hút.

Rất nhiều dự án nói trên, vốn ban đầu chỉ được xem là thử nghiệm nghệ thuật, giờ đây lại hòa vào xu hướng thời trang toàn cầu. Mẫu đầm đen bó sát với họa tiết xương sống nhấn eo của Schiaparelli, ra mắt năm 1938, đã tạo cảm hứng cho đông đảo nhà mốt hiện đại như Alexander McQueen hay nghệ sĩ trang sức Shaun Leane – khuyến khích việc sử dụng những chi tiết mô phỏng hình thể táo bạo, đa sắc trong nghệ thuật may mặc.

Đề cao giá trị mỹ thuật song hành cùng thời trang, phải kể đến vài cái tên nổi bật khác như nhà tạo mẫu người Thổ Nhĩ Kỳ Hussein Chalayan (với series trình diễn thời trang lập thể Thu – Đông 2000) hay nhãn hàng Viktor & Rolf của Pháp (bộ sưu tập đầm dạ tiệc Xuân – Hè 2010 tô điểm bởi những đường cắt, xẻ độc đáo).

Vài năm trở lại đây, giới tạo mẫu càng có khuynh hướng ưu ái trào lưu siêu thực. Một số thương hiệu danh tiếng đã nhờ đến những họa sĩ siêu thực tài năng làm nguồn lực sáng tạo. Sô diễn Thu – Đông 2019 của nhà thiết kế nữ Simone Rocha lấy cảm hứng từ họa sĩ, nhà điêu khắc Louise Bourgeois, là sự tiếp cận thẳng thắn, táo bạo trước đề tài nữ quyền qua series phục trang và phụ kiện trang sức nổi bật.

Họa tiết môi đỏ điểm xuyết trên một mẫu đầm của nhãn hàng Victoria Beckham – Ảnh: ZalandoUK

Cùng năm, hai cố nghệ sĩ tiên phong thuộc trường phái siêu thực – Méret Oppenheim và Lee Miller – được vinh danh bằng bộ sưu tập của nhà tạo mẫu Eudon Choi và Roland Mouret. Giám đốc thiết kế của Dior, Maria Grazia Chiuri, cũng không ít lần giúp “tái sinh” dấu ấn siêu thực phá cách qua những sô diễn lấy cảm hứng từ loạt nữ nghệ sĩ tên tuổi như Leonor Fini, Leonora Carrington và Dora Maar.

Một số bộ sưu tập minh chứng cho mối duyên gắn bó giữa thời trang và mỹ thuật siêu thực, còn ẩn chứa nét đẹp nữ quyền đa dạng thông qua nỗ lực vinh danh nhiều nghệ sĩ nữ bậc thầy.

Gần đây, loạt thương hiệu đình đám từ Dior, Valentino, Prada đến Victoria Beckham tiếp tục quảng bá cho thời trang siêu thực. Tiêu biểu thuộc dòng sản phẩm ready-to-wear (thời trang may sẵn) là series áo, váy năng động in họa tiết đôi môi đỏ mang dấu ấn Man Ray của Victoria Beckham và Prada.

Nữ công tước Wallis Simpson, vợ của cựu vương Edward VIII, trong thiết kế váy nổi tiếng. Hình ảnh tôm hùm được chính Salvador Dalí vẽ lên váy – Ảnh: Getty

Nhà mốt Schiaparelli, kế thừa danh tiếng Elsa Schiaparelli, phác họa sắc màu siêu thực đặc thù của hãng qua sô diễn Xuân – Hè 2021 ấn tượng. Chương trình giới thiệu bộ sưu tập jumpsuit, váy xẻ tà tay bồng, đầm bó phối nơ hồng gợi cảm đi cùng nhiều chi tiết cắt may phá cách.

Thời trang thường được xem là chứng nhân phản ánh những biến động lịch sử. Khi đại dịch toàn cầu bùng phát, không ít thương hiệu buộc phải thay đổi để thích nghi, để giữ vững chỗ đứng trước vô vàn thách thức. Trong bối cảnh như thế, một số nhà thiết kế lại tìm về trào lưu siêu thực nhằm tiếp cận gần hơn những mong ước hiện thực.

Thiết kế lấy cảm hứng những hình khối độc đáo của thương hiệu Chalayan – Ảnh: Dazed

Không chỉ giới tạo mẫu cao cấp, các thương hiệu bán lẻ có mức giá phổ thông cũng bày bán sản phẩm ít nhiều biểu thị dấu ấn siêu thực, với đường may, hoa văn và điểm nhấn táo bạo, sống động hơn.

Như Dalí từng lý giải: “Điều tôi cố làm là dệt nên những giấc mơ, những thứ nhiệm mầu”. Ngay lúc này, nhiều người trong chúng ta hẳn đều thấy đôi chút đồng cảm trước phát ngôn ấy.