Thời tiết cực đoan đe dọa các vựa lúa của châu Á

Thời tiết khắc nghiệt có thể gây ra mối đe dọa đối với hơn 2 tỷ người ở châu Á phụ thuộc vào lúa gạo như loại lương thực chính.

Hơn 90% lượng gạo trên thế giới được sản xuất và tiêu thụ ở châu Á – Thái Bình Dương. Ảnh: Reuters

Tháng 6, Mahendra Pratap bắt đầu gieo hạt trên cánh đồng của nhà tại Kannauj, bang Uttar Pradesh (Ấn Độ) với hy vọng sẽ có một mùa vụ bội thu.

Năm trước, những trận mưa lớn đã phá hủy mùa màng và ông không nhận được bất kỳ sự giúp đỡ nào từ chính phủ. Đến năm nay, cũng trong đợt gió mùa, ông lại phải đối mặt với vấn đề trái ngược: mưa quá ít. Tính đến tháng 8, gần 90% cây trồng của ông đã héo khô.

“Năm nay đất đai cằn cỗi và chúng tôi chưa nhận được sự hỗ trợ nào”, người nông dân Pratap chia sẻ với báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP), đồng thời cho biết thêm những người khác cũng gặp vấn đề tương tự.

Các chuyên gia nhận định thời tiết khắc nghiệt ở các quốc gia sản xuất gạo lớn trên thế giới bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc và Pakistan đang đe dọa sản lượng ngũ cốc toàn cầu trong năm nay, từ đó ảnh hưởng đến hơn 2 tỷ người ở châu Á phụ thuộc vào lúa gạo như một loại lương thực chính.

Trong bối cảnh giá lương thực tăng vọt trong năm nay, gạo phần lớn vẫn duy trì giá cả phải chăng do 4 năm thu hoạch dồi dào trước đó.

Nhưng sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm chi phí phân bón cao sau xung đột ở Ukraine, đợt nắng nóng kỷ lục và hạn hán ở Trung Quốc, lượng mưa thấp ở Ấn Độ và lũ lụt ở Pakistan đang đe dọa sản lượng gạo và đẩy giá lên cao.

Theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), hơn 90% lượng gạo trên thế giới được sản xuất và tiêu thụ ở châu Á – Thái Bình Dương.

Trung Quốc là nhà sản xuất và nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, nước này vẫn chủ trương tự cung tự cấp và duy trì lượng gạo tồn kho hơn 100 triệu tấn.

“Do đợt hạn hán vừa qua, các cánh đồng lúa tại Trung Quốc bị ảnh hưởng và từ đó có thể ảnh hưởng đến năng lực xuất khẩu”, Guillherme Campos – quản lý cố vấn kinh doanh quốc tế tại công ty dịch vụ đa lĩnh vực Dezan Shira & Associates ở Hong Kong (Trung Quốc) – cho hay.

Trung Quốc chủ yếu xuất khẩu gạo sang Philippines, Hàn Quốc và Nhật Bản, song không phải là nước xuất khẩu gạo lớn trên toàn cầu.

Quốc gia xuất khẩu lương thực lớn nhất thế giới là Ấn Độ, cung cấp lương thực cho người dân tại ít nhất 150 quốc gia. Các mối đe dọa đối với hoạt động sản xuất đã làm dấy lên lo ngại rằng Ấn Độ sẽ chặn đường xuất khẩu. Tuy nhiên, Chính phủ Ấn Độ đã đưa ra lời hứa đảm bảo rất khó xảy ra lệnh cấm toàn diện. Hồi tháng 5, Ấn Độ đã cấm xuất khẩu lúa mì sau đợt nắng nóng kỷ lục bóp nghẹt sản lượng của quốc gia.

Tuần trước, phương tiện truyền thông Ấn Độ đưa tin chính phủ nước này đang xem xét một lệnh hạn chế xuất khẩu gạo tấm 100%, chiếm phần lớn lượng gạo nhập khẩu của Trung Quốc từ Ấn Độ và được sử dụng để làm thức ăn cho gia súc.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) ngày 12/8, nguồn cung gạo toàn cầu dự kiến giảm 4,1 triệu tấn xuống 697,3 triệu tấn trong năm 2022-2023, chủ yếu do sản lượng giảm ở Bangladesh và Ấn Độ,.

Hạn hán của Trung Quốc đã ảnh hưởng đến 1,2 triệu ha đất ở nhiều tỉnh dọc theo lưu vực sông Dương Tử, một khu vực sản xuất gạo chủ lực của nước này. Nhà phân tích Campos giải thích: “Mặc dù vụ đầu tiên trong ba vụ lúa của Trung Quốc được thu hoạch trong điều kiện bình thường, vụ thứ hai đang bước vào giai đoạn trổ bông và đây là thời kỳ nhạy cảm nhất với nhiệt độ và nước. Những cánh đồng không có nước tưới sẽ phải chịu tác động của nhiệt độ cao kỷ lục”.

Theo hải quan Trung Quốc, ngay cả trước khi xảy ra nạn hạn hán, xuất khẩu gạo của nước này đã giảm trong 7 tháng đầu năm 2022, giảm 18,42% so với cùng kỳ năm ngoái. Lượng gạo xuất khẩu sang Hàn Quốc và Philippines sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do đợt hạn hán lần này.

Các nhà phân tích cho biết, do Trung Quốc không phải là nước xuất khẩu gạo lớn, các bên nhập khẩu có thể chuyển sang các nước sản xuất gạo khác. Tuy nhiên, tác động từ mối đe dọa đối với vụ thu hoạch của Trung Quốc cũng đang được các nước láng giềng xem xét kỹ.

Tại Philippines, một nhà lập pháp đã lên tiếng cảnh báo nguồn cung gạo có thể bị ảnh hưởng bởi hạn hán ở lưu vực sông Dương Tử và hối thúc chính phủ đảm bảo các hợp đồng mua gạo với Việt Nam và Thái Lan, các nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba trên thế giới. Philippines nhập khẩu một lượng lớn gạo từ các nước và đang phải vật lộn với giá lương thực liên tục tăng và đồng peso mất giá.

Ấn Độ, chiếm 40% thương mại gạo toàn cầu, ghi nhận lượng mưa thâm hụt đáng kể ở các bang sản xuất gạo quan trọng như Uttar Pradesh, Bihar, Jharkhand và Tây Bengal trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 8.

Vinod Kaul, Giám đốc điều hành của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo toàn Ấn Độ (AIREA), cho biết bất kỳ thách thức nào cũng không có khả năng gây thiệt hại cho xuất khẩu gạo nói chung, đồng thời nhấn mạnh đến sự đảm bảo của chính phủ.

Tính đến ngày 1/7, dự trữ gạo của Ấn Độ ở mức 47 triệu tấn, cao hơn nhiều so với lượng bắt buộc là 13,5 triệu tấn.

Theo Bộ Nông nghiệp Ấn Độ, cho đến nay, sản lượng gạo cho giai đoạn 2021-2022 đang ở mức 130 triệu tấn, cao hơn 6 triệu tấn so với năm trước.

Tuy nhiên, tổng diện tích trồng lúa ở Ấn Độ đã giảm từ gần 39,1 triệu ha xuống 36,7 triệu ha từ đầu năm tính đến tháng 8. Với tình trạng hạn hán, sản lượng trong vụ thu hoạch vào tháng 10 có thể không mạnh như trước.