Thơ mộng ngôi làng cổ bên dòng sông chảy ngược

Làng Kon K’Tu (thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum) nằm yên bình bên dòng sông Đăk Bla. Nơi đây còn lưu giữ nhiều nét cổ kính, mộc mạc và những giá trị văn hóa có tuổi đời hàng trăm năm.

Đặc biệt, bà con Ba Na trong làng vẫn hăng say “giữ lửa” với nghề đan lát, thổ cẩm.

Làng cổ bên dòng sông chảy ngược

Sông Đăk Bla là dòng sông hiếm hoi ở Việt Nam chảy theo hướng Đông – Tây nên được người dân ví von là “dòng sông chảy ngược”. Từ sự đặc biệt này, sông Đăk Bla cũng trở thành một biểu tượng của vùng đất Kon Tum. Nép bên dòng sông chảy ngược này là làng Kon K’Tu (xã Đăk Rơ Wa, thành phố Kon Tum).

Từ thành phố Kon Tum đi về hướng mặt trời mọc khoảng 8km, chúng tôi tới làng văn hóa Kon K’Tu. Ngôi làng đa số là người bản địa Ba Na sinh sống với 138 hộ dân, gần 800 nhân khẩu.

Trải qua thời gian hình thành, phát triển nhưng ngôi làng Kon K’Tu còn lưu giữ những nét văn hóa đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên. Người dân Ba Na trong làng luôn có ý thức bảo tồn nghề dệt thổ cẩm, đan lát và những ngôi nhà cổ có tuổi đời hàng trăm năm.

Giữa làng Kon K’Tu là căn nhà rông khổng lồ, che chở cho cuộc sống bình yên của dân làng. Kon K’Tu được xem là làng cổ nhất trên địa bàn thành phố Kon Tum khi còn giữ lại nhiều nét kiến trúc nguyên bản ngày xưa của người Ba Na. Nhiều nhà sàn truyền thống được xây dựng xung quanh nhà rông theo lối kiến trúc “làng vòm” có từ xa xưa.

Bên cạnh làng, dòng sông Đăk Bla chảy hiền hoà, êm đềm như giữ nguồn mạch sống nuôi dưỡng cả làng. Người dân cũng sống dựa vào dòng sông này để đánh bắt cá tôm, lấy nước sinh hoạt, tưới mát cho hàng trăm diện tích hoa màu.

Ông A Đưn, Trưởng thôn làng Kon K’Tu không giấu niềm tự hào khi được sinh ra và lớn lên trên ngôi làng có truyền thống này. Bà con Ba Na trong làng luôn nhiệt huyết giữ đất, giữ làng và giữ văn hoá trước thách thức với thời gian. Bảo tồn nhưng bà con địa phương cũng không ngừng học hỏi, cùng với lớp trẻ quảng bá những giá trị cổ kính của làng đối với du khách trong và ngoài nước.

Trưởng thôn A Đưn bộc bạch: “Làng thường tổ chức nhiều hoạt động văn hóa nhằm tuyên truyền, bảo tồn nét đẹp có từ hàng đời nay. Đồng thời, bà con luôn cũng chung tay xây dựng Kon K’Tu thành làng du lịch nổi tiếng và mang lại giá trị kinh tế cho chính người bản địa nơi đây. Nhiều người bản địa đã tự sửa chữa nhà mình để làng homestay phục vụ du khách”.

Đến với làng Kon K’Tu, du khách sẽ được ngắm nhìn những ngôi nhà làm bằng gỗ, đất có tuổi đời hơn trăm năm. Ngoài ra, du khách sẽ còn được đắm chìm vào những bài kể về lịch sử hình thành của làng, nghe nhiều loại đàn được làm từ nứa, tre…

Trai đan lát, con gái say sưa bên khung dệt

Khi du khách bước vào làng Kon K’Tu sẽ cảm nhận thấy một khung cảnh bình yên. Trong mỗi nhà sàn, cô gái Ba Na say sưa se từng sợi chỉ để dệt thổ cẩm. Bên sông, chàng trai rắn chắc đang ngồi chẻ lạt, đan gùi, đan nia…

Chị Y Xanh (50 tuổi, làng Kon K’Tu) có tiếng của làng về đôi tay tài hoa. Sau mỗi buổi ra đồng, chị Y Xanh thường ngồi bên khung dệt để hoàn thành những đơn đặt hàng thổ cẩm của khách du lịch và bà con trong làng.

Theo chị Y Xanh, trong làng còn khoảng 20 người thường xuyên dệt thổ cẩm để bán cho du khách và bà con trong làng sử dụng. Để bảo tồn và phát triển, làng đã thành lập tổ dệt thổ cẩm để thực hiện các đơn đặt hàng và truyền nghề cho thế hệ con cháu. Một số sản phẩm thường được bà con nơi đây làm ra gồm áo, váy, tấm địu con hay túi xách, ví… Qua đó, bà con vừa gìn giữ, phát huy nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc và tạo thu nhập cho gia đình.

Ông A Hùng ngồi bên bếp lửa tỉ mỉ đan gùi, nia để bán cho khách du lịch.

“Từ xưa đến nay, làng chúng tôi đã lập ra lệ con gái lớn biết dệt thì mới được đi lấy chồng. Con trai khỏe thì lên rừng chặt lồ ô, tre về học đan gùi, đan nia thì mới được ở rể. Nhờ vậy, thế hệ trẻ luôn tiếp nối những giá trị văn hóa và nghề thủ công mà ông cha đã truyền lại”, chị Y Xanh tâm sự.

Gia đình ông A Hùng (62 tuổi) cùng vợ Y Mưk (62 tuổi) cũng là cặp vợ chồng khéo tay. Ông đan lát giỏi, chị Y Mưk thì dệt có tiếng. Chính vì vậy, vợ chồng ông bà thường ở nhà giúp người làng, học sinh làm các đồ mỹ nghệ trong các dịp lễ hội, hoạt động…

Ông A Hùng tâm sự: “Làng có thay đổi hơn xưa, nhiều nhà xây mọc lên nhưng bà con vẫn sống dựa vào dệt và đan lát. Tôi sinh được 8 người con, mỗi đứa một nghề để phát triển kinh tế. Nhưng cuối tuần, chúng lại về nhờ vợ chồng dạy cho đan lát, dệt thổ cẩm. Chúng tôi hạnh phúc vì lớp trẻ còn đam mê các nghề thủ công và bảo tồn làng cổ này”.

Bên cạnh việc bảo tồn các nghề truyền thống, làng cổ Kon K’Tu đã được quy hoạch thành điểm đến du lịch kết nối thông qua các mô hình homestay. Bà con bản địa ở đây thường nấu những món ăn truyền thống của người Tây Nguyên như: Cơm lam, gà nướng, xiên lợn, rượu cần để phục vụ du khách đến thăm quan, nghỉ ngơi.

Thúc đẩy du lịch tại làng cổ Kon K’Tu

Là một trong những doanh nghiệp tiên phong đầu tư cơ sở du lịch sinh thái tại xã Đăk Rơ Wa, ông Nguyễn Bá Tâm, Giám đốc HTX Du lịch – Nông nghiệp Đăk Rơ Wa cho biết: “Nhận thấy tiềm năng lớn trong phát triển du lịch của vùng, chúng tôi quyết định xây dựng khu du lịch sinh thái để mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo, hòa mình vào thiên nhiên nơi đây. Với cảnh quan hoang sơ, không khí trong lành cùng văn hóa bản địa phong phú, đây là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tạm rời xa nhịp sống đô thị”.

Theo ông Tâm, mục tiêu của khu du lịch không chỉ hướng đến việc phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo tồn và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của người dân địa phương. Mỗi hoạt động tại khu du lịch đều hướng tới việc giới thiệu và tôn vinh bản sắc độc đáo của con người nơi đây. Đồng thời, thông qua khu du lịch sinh thái này tạo thêm nhiều cơ hội việc làm cho bà con trong vùng thông qua các dịch vụ như homestay, ẩm thực truyền thống và hướng dẫn du lịch, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển cộng đồng một cách bền vững.