Thế lưỡng nan ngoại giao của ông Zelensky và nước cờ ’sai lầm’ của Tổng thống Biden

Giao cho Tổng thống Zelensky trách nhiệm thuyết phục Đảng Cộng hòa là một bước đi có tính toán và là một nước cờ chiến lược, nhưng mọi chuyện không thành công.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky(trái) và Tổng thống Mỹ Joe Biden bắt tay khi gặp nhau tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng ở Washington, DC tháng 12/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo nhận định của Imran Khalid, nhà bình luận đặc biệt về các vấn đề thời sự thuộc mạng truyền hình toàn cầu CGTN (Trung Quốc) và nhà báo tự do về các vấn đề quốc tế, đúng như dự đoán, ảnh hưởng chính trị của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã trải qua một chấn động đáng kể, sau khi ông rời Washington, D.C gần đây mà không nhận được sự chấp thuận bổ sung về việc tăng cường tài trợ quân sự của Mỹ cho Kiev, trong bối cảnh xung đột toàn diện với Nga. Đây cũng là bước thụt lùi lớn đối với Tổng thống Mỹ Joe Biden và Đảng Dân chủ.

Sự thật là Tổng thống Biden đã chủ ý mời người đồng cấp Zelensky tới Mỹ để đích thân kêu gọi viện trợ bổ sung về quân sự và tài chính. Tổng thống Biden hy vọng sẽ tận dụng được ảnh hưởng của ông Zelensky trong giới chính trị Mỹ, nên quyết định có tính toán mời nhà lãnh đạo Ukraine đến Washington, D.C, nhằm mục đích sử dụng khả năng thuyết phục của ông Zelensky để tác động đến quan điểm của Đảng Cộng hòa, một nhiệm vụ mà ông Biden cho là hiệu quả hơn nếu được giao cho nhà lãnh đạo Ukraine thay vì tự mình xử lý.

Giả định cơ bản là sự hiện diện của Tổng thống Zelensky có thể tạo xúc tác cho phản ứng có lợi hơn từ Đảng Cộng hòa, đặc biệt nếu Đảng Dân chủ tỏ ra sẵn sàng thỏa hiệp. Cụ thể, kịch bản dự kiến ​​​​liên quan đến sự tương tác ngoại giao trong đó việc vận động hành lang của ông Zelenskyy, cùng với những thỏa hiệp tiềm tàng từ Đảng Dân chủ, có thể tạo ra môi trường thuận lợi để Đảng Cộng hòa nhượng bộ về viện trợ quân sự cho Ukraine.

Tính toán chiến lược của Tổng thống Biden bao gồm khả năng – ít nhất – đảm bảo một số hỗ trợ khẩn cấp hoặc các điều khoản quan trọng, chẳng hạn như vũ khí và vật tư hoạt động cần thiết cho kế hoạch giao tranh mùa đông của Ukraine. Như vậy, giao cho ông Zelensky trách nhiệm thuyết phục Đảng Cộng hòa là một bước đi chiến lược có tính toán và là một nước cờ chiến lược. Nhưng mọi chuyện không thành công và nhà lãnh đạo Ukraine đã “trở về nhà gần như tay trắng”.

Như vậy, sự tham gia có chủ ý của Tổng thống Zelensky vào chính trị nội bộ Mỹ đã dẫn đến giai đoạn hiện tại, với việc Đảng Cộng hòa chưa đồng ý cung cấp viện trợ bổ sung cho Ukraine, một phần xuất phát từ mối quan hệ chặt chẽ của ông với Nhà Trắng. Vấn đề Ukraine đã trở thành một công cụ chính trị để đảng Cộng hòa thách thức đảng Dân chủ, làm phức tạp thêm các quyết định ngoại giao và điều động chính sách đối ngoại tổng thể. Liên minh với Mỹ, từng được coi là có lợi, giờ đây lại bộc lộ những rủi ro cố hữu đối với Ukraine trong bối cảnh cạnh tranh đảng phái ở Mỹ.

Hậu quả từ chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Zelensky có thể sẽ ảnh hưởng đến vị thế của ông ở trong nước, nơi các đối thủ chính trị của ông đang theo dõi sát sao. Cách tiếp cận chiến lược của ông Zelensky để quản lý cuộc chiến đang vấp phải sự chỉ trích từ các đối thủ chính trị, những người ủng hộ một diễn ngôn công khai thực tế hơn và ít lạc quan hơn. Những vấn đề nội bộ như vậy tạo thêm sự phức tạp cho kịch bản thời chiến vốn đã căng thẳng đối với ông Zelensky.

Việc không thể đạt được sự cân bằng giữa giải quyết các vấn đề trong nước và thể hiện sức mạnh trên trường quốc tế càng làm trầm trọng thêm những thách thức phức tạp mà ông Zelensky phải đối mặt vào lúc này. Cuộc xung đột Ukraine đang ở một thời điểm quan trọng, đóng vai trò như một phép thử cho tầm nhìn chính trị của Mỹ, Ukraine và châu Âu. Tất cả các bên liên quan đều phải vật lộn với sự mệt mỏi của cuộc xung đột, chia rẽ nội bộ và bóng ma lờ mờ về một chiến trường khó lường.

Thừa nhận một thực tế rõ ràng, nhà lãnh đạo quân sự Ukraine, Tướng Valery Zaluzhny, gần đây đã công khai về sự đình trệ của cuộc phản công, đánh dấu bước thụt lùi đáng chú ý trong thái độ lạc quan từng được thổi phồng trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột. Một số phương tiện truyền thông có ảnh hưởng của Tây đã tiết lộ rằng cuộc phản công của Ukraine, vốn được lên kế hoạch tung ra một đòn giáng mạnh nhằm vào Nga, đã bế tắc, làm gia tăng căng thẳng và nghi ngờ giữa Washington và Kiev. Sự thất bại này đã đặt ra những câu hỏi nhức nhối liên quan đến khả năng của Ukraine trong việc giành lại những vùng lãnh thổ khác do Nga kiểm soát.

Mỹ và Ukraine đã có sai lầm về năng lực phòng thủ của Nga. Ảnh: AP

Trong khi đó, Mỹ đã tính toán sai lầm liên quan đến việc nhanh chóng chuyển đổi lực lượng Ukraine thành một đơn vị chiến đấu kiểu phương Tây, do đánh giá quá cao những tiến bộ có thể đạt được trong một khoảng thời gian ngắn. Ngoài ra, giới lãnh đạo chính trị từ cả Ukraine và phương Tây đã tính toán sai lầm việc Nga sẵn sàng chịu tổn thất ở mức độ vượt quá khả năng chịu đựng của hầu hết các quốc gia.

Bên cạnh đó, còn có sai lầm trong việc đánh giá khả năng của Nga liên quan đến năng lực phòng thủ và phát triển nhanh chóng công nghệ máy bay không người lái. Từ buổi được đón tiếp như một người hùng chiến tranh tại Đồi Capital (Quốc hội Mỹ) vào năm 2022 cho đến việc tìm cách thuyết phục một Quốc hội Mỹ bị rạn nứt sâu sắc vào tháng 12/2023, Tổng thống Ukraine Zelensky hiện đang phải vật lộn với những thách thức ngày càng leo thang trong hoạt động tiếp cận viện trợ từ Washington.

Tuy nhiên, quyết định của Đức hỗ trợ quân đội Ukraine với gói viện trợ khoảng 1,1 tỷ USD – ngay sau chuyến thăm đầy thất vọng của ông Zelensky tới Mỹ – phản ánh sự điều chỉnh lại chiến lược trong EU.

Nhận thức được những hạn chế của viện trợ quân sự, Đức đặt mục tiêu khẳng định lại vai trò lãnh đạo của mình tại EU trong bối cảnh viện trợ của Mỹ đang suy yếu. Động thái này cũng nhấn mạnh ý định chiến lược của Đức về một lập trường tự chủ hơn trong các cuộc khủng hoảng khu vực.

Khi vấn đề Ukraine phát triển thành mối lo ngại chủ yếu của châu Âu, sáng kiến ​​của Đức báo hiệu một sự thay đổi rộng rãi hơn hướng tới sự tự lực của châu Âu và sự nhấn mạnh mới vào “tình đoàn kết châu Âu” trong việc giải quyết các thách thức địa chính trị phức tạp. Có lẽ sự hỗ trợ từ Đức này là niềm an ủi duy nhất cho Tổng thống Zelensky trong thời gian sắp tới.