Thành phố 24 triệu dân nguy cơ bị nhấn chìm

Lagos, thành phố hơn 24 triệu dân, đang phải hứng chịu đợt lũ lụt nghiêm trọng bất thường và nguy cơ bị nhấn chìm vì nước biển dâng.

Người dân Nigeria, quốc gia đông dân nhất châu Phi, đã quen với những trận lũ lụt hàng năm nhấn chìm thành phố ven biển từ tháng 3 đến tháng 11. Tuy nhiên vào giữa tháng 7, Đảo Lagos, khu vực thương mại sầm uất của thủ đô Nigeria, đã trải qua một trong những trận lũ lụt tồi tệ nhất những năm gần đây.

“Nó rất tồi tệ và bất thường”, Eselebor Oseluonamhen, 32 tuổi, điều hành một công ty truyền thông ở Lagos, nói. “Tôi lái xe ra khỏi nhà mà không nhận ra trời đã mưa rất nhiều. Trên đường đi, giao thông ách tắc vì lũ. Càng đi, mực nước càng dâng cao. Nước không ngừng dâng cho đến khi ngập cản trước xe, rồi nước tràn vào xe”.

Đường phố Lagos, Nigeria ngập lụt do mưa lớn hôm 16/7. Video: Twitter/Kate Henshaw .

Hình ảnh và video trên mạng xã hội cho thấy hàng chục xe ngập nước sau trận mưa xối xả. Lũ lụt làm tê liệt hoạt động kinh tế với gây thiệt hại ước tính khoảng 4 tỷ USD mỗi năm.

Là nơi sinh sống của hơn 24 triệu người, Lagos, một thành phố trũng trên bờ biển Đại Tây Dương của Nigeria, có thể không còn phù hợp cho con người sinh sống vào cuối thế kỷ này, khi mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu, các dự báo khoa học cho biết.

Theo nghiên cứu do Viện Nghiên cứu Phát triển dẫn đầu, vấn đề trở nên trầm trọng hơn do “hệ thống thoát nước yếu kém, không được bảo trì đầy đủ và quá trình phát triển đô thị mất kiểm soát”. Cơ quan thủy văn Nigeria NIHSA dự báo lũ lụt thảm khốc hơn vào tháng 9, cao điểm của mùa mưa.

Lagos được xây dựng một phần trên đất liền và gồm một chuỗi đảo. Thành phố đang vật lộn với tình trạng đường bờ biển xói mòn dẫn đến dễ bị ngập lụt. Nhà môi trường Nigeria Seyifunmi Adebote cho rằng nguyên nhân là hiện tượng nóng lên toàn cầu và “hành động do con người gây ra trong thời gian dài”.

Các chuyên gia môi trường cho biết hoạt động khai thác cát để xây dựng là nguyên nhân chính gây ra xói mòn bờ biển ở Lagos. Manzo Ezekiel, phát ngôn viên cơ quan quản lý khẩn cấp Nigeria (NEMA), nói rằng bờ biển Đảo Victoria, Lagos đã bị “cuốn trôi, đặc biệt ở khu VI của Lagos”, khiến nước biển ngày càng lấn sâu vào đất liền”.

Tại Đảo Victoria, một khu dân cư giàu có ở Lagos, một thành phố ven biển hoàn toàn mới được đặt tên “Eko Atlantic” đang được xây dựng trên vùng đất lấn biển và sẽ được bảo vệ bằng con đê bê tông dài 8 km.

Dự án đầy tham vọng này có thể góp phần giảm thiểu tình trạng thiếu nhà ở tại các khu vực khác của thành phố, song Ezekiel lo ngại hoạt động lấn biển sẽ gây áp lực lên các khu vực duyên hải khác.

Các nhà phê bình khác lập luận khu vực lân cận không có đê bảo vệ sẽ dễ dàng bị ngập lụt do nước biển dâng.

Đảo Lagos bị ngập lụt hôm 16/7. Ảnh: Twitter/Jae .

Các thành phố trũng ven biển ở một số nơi trên thế giới có thể bị nhấn chìm vĩnh viễn vào năm 2100, theo kết quả nghiên cứu của nhóm Climate Central. Các khu vực bị ảnh hưởng có thể chìm xuống dưới mực triều cường nếu nước biển tiếp tục dâng cao.

“Do hoạt động xả khí thải gây hiệu ứng nhà kính của con người, mực nước biển dâng cao trong ba thập kỷ tới có thể gây lũ lụt thường xuyên với vùng đất hiện là nơi sinh sống của 300 triệu người”, nghiên cứu cho hay. “Đến năm 2100, các khu vực hiện là nơi sinh sống của 200 triệu người có thể vĩnh viễn nằm dưới mực triều cường”.

Mực nước biển toàn cầu được dự báo tăng hai mét vào cuối thế kỷ này, khiến Lagos, nơi các chuyên gia cho rằng nằm ở độ cao chưa đầy hai mét so với mặt biển, trong tình trạng bấp bênh do một đoạn bờ biển Nigeria là vùng trũng. Trong nghiên cứu từ năm 2012, Đại học Plymouth của Anh phát hiện mực nước biển chỉ dâng 1-3 m đã “tác động thảm khốc đối với các hoạt động của con người” ở môi trường ven biển Nigeria.

Lũ lụt lâu năm ở các khu vực ven biển Nigeria đã khiến nhiều người thiệt mạng và nhiều người phải di dời. Theo dữ liệu của NEMA , hơn hai triệu người chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi lũ lụt năm 2020. Ít nhất 69 người chết trong thảm họa lũ lụt năm ngoái. Năm 2019, hơn 200.000 người bị ảnh hưởng và 158 người thiệt mạng.

“Mỗi năm chúng tôi đều chứng kiến lũ lụt ở Nigeria. Đó là vấn đề do biến đổi khí hậu và chúng tôi đang phải sống chung với nó”, Ezekiel nói.

Ngoài biến đổi khí hậu, hệ thống thoát nước kém và tắc nghẽn trong thành phố được cho là đã khiến tình trạng ngập lụt gia tăng.

“Biến đổi khí hậu đóng phần không nhỏ khiến mực nước biển dâng cao, nhưng những gì bạn có thể thấy trong video này chủ yếu là vấn đề hệ thống thoát nước”, một người đăng Twitter khi xem video về trận lũ lụt gần đây ở Lagos.

Toàn cảnh Đảo Lagos nhìn từ trên cao năm 2016. Ảnh: AFP .

Giới chức Lagos đã bắt đầu khai thông các kênh dẫn nước để giảm thiểu lũ lụt. Tổng thống Nigeria Muhammadu Buhari cũng bày tỏ sẵn sàng hợp tác với các đồng minh toàn cầu để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Nền kinh tế Nigeria gặp khó khăn trong những năm gần đây, khiến nguồn tài chính cho biến đổi khí hậu và các lĩnh vực quan trọng khác bị cắt giảm. Dù vậy, giới chức vẫn cam kết tăng cường ứng phó với biến đổi khí hậu của đất nước.

Tháng trước, Bộ Môi trường Nigeria thông báo Tổng thống phê duyệt chính sách quốc gia về biến đổi khí hậu nhằm giải quyết “hầu hết, nếu không phải tất cả, những thách thức do biến đổi khí hậu và tình trạng dễ bị tổn hại do khí hậu”.