Tham quan Tháp Bà Ponagar về đêm: Tăng trải nghiệm cho du khách

Chương trình tham quan Tháp Bà Ponagar về đêm là một trong các hoạt động gắn với Đề án phát triển kinh tế ban đêm của tỉnh Khánh Hòa, cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa.

Tháp Bà Ponagar. (Ảnh: Vietnam )

Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích tỉnh Khánh Hòa, bắt đầu từ ngày 4/8/2024 (tức Mùng 1/7 năm Giáp Thìn), hai chương trình tham quan Tháp Bà Ponagar về đêm sẽ được ra mắt, đưa du khách trải nghiệm thực tế về văn hóa, nghệ thuật dân gian truyền thống của người Chăm.

Cụ thể, hai chương trình tham quan Tháp Bà Ponagar về đêm “Linh thiêng xứ Trầm” và “Trăng soi dáng Tháp” sẽ diễn ra lần lượt vào mùng 1 và ngày rằm âm lịch hàng tháng, bắt đầu từ 19h30 tối.

Chương trình tham quan Tháp Bà Ponagar về đêm được xem là một trong các hoạt động văn hóa, nghệ thuật gắn với Đề án phát triển kinh tế ban đêm của tỉnh Khánh Hòa, cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa.

Cùng với đó, tạo sân chơi lành mạnh để người dân và du khách có những trải nghiệm thực tế về văn hóa, nghệ thuật dân gian truyền thống, tham gia trực tiếp vào công tác tuyên truyền, quảng bá để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa bằng những hoạt động thực tiễn.

Đến với chương trình, người dân, du khách sẽ được hòa mình cùng những nghi lễ truyền thống, thưởng thức nghệ thuật Chăm đặc sắc với thời lượng khoảng 45-60 phút.

Hai chương trình tham quan, trải nghiệm được thực hiện dưới hình thức sân khấu hóa bán thực cảnh ở phía sau tháp Nam, góp phần hòa quyện giữa phong cảnh tuyệt đẹp của tháp về đêm với vẻ đẹp mảnh đất Nha Trang-Khánh Hòa.

Lễ hội Tháp Bà đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia vào năm 2012. (Ảnh: Vietnam )

Tại chương trình, người dân và du khách được nghe thuyết minh, giới thiệu về khu đền tháp với những giá trị về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, điêu khắc…và hòa mình trong những hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, được thưởng thức nhiều loại hình nghệ thuật đặc sắc, hay trải nghiệm với nghề thủ công truyền thống của người Chăm.

Du khách không tham quan tự do mà theo lộ trình nhất định do ban tổ chức xây dựng, ấn định thành mạch chuyện xuyên suốt, vừa thuận tiện cho việc giới thiệu, giúp cho du khách dễ dàng cảm nhận được giá trị Tháp Bà Ponagar.

Tháp Ponagar còn gọi là núi Tháp Bà nơi cửa sông Cái, cách trung tâm thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, khoảng 2km về phía Bắc.

Tháp Bà Ponagar Nha Trang gắn liền với điểm du lịch Vương quốc Chămpa. Tại đây, du khách có thể khám phá những công trình kiến trúc tuyệt đẹp của thời kỳ Hindu giáo tại địa phương này.

Từ Ponagar trong tên gọi của điểm du lịch Tháp Bà Ponagar Nha Trang có nghĩa là “mẹ xứ sở” dịch theo tiếng Chăm. Truyền thuyết Tháp Bà Ponagar xuất phát từ khi công trình này được xây dựng vào khoảng thế kỷ VIII-XIII.

Tháp Bà Ponagar là ngôi đền nằm trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ cao khoảng 50m so với mực nước biển. Tổng thể kiến trúc của Ponagar gồm 3 tầng, đi từ dưới lên trên. Ở tầng thấp, ngang mặt đất bằng là ngôi tháp cổng mà nay không còn nữa. Từ đấy có những bậc thang bằng đá dẫn lên tầng giữa.

Ở tầng giữa gọi là Mandapa (tức là nhà khách, nhà tĩnh tâm) dành cho khách hành hương nghỉ ngơi, chuẩn bị lễ vật. Mandapa dài 20m, rộng 15m, gồm 4 hàng cột hình bát giác (bao gồm 10 cột lớn và 12 cột nhỏ).

Trên thân các cột lớn có các lỗ mộng, khoét sâu vào thân cột, đối xứng ngang bằng với đỉnh của các cột nhỏ. Trên thân tháp còn có nhiều tượng và phù điêu bằng đất nung, trong đó có hình Po Nagar, thần Tenexa, các tiên nữ, các loài thú: nai, ngỗng vàng, sư tử…

Tầng trên cùng là nơi các ngọn tháp tọa lạc. Những ngôi tháp được xây dựng theo kiểu Chăm, gạch xây rất khít mạch, không nhìn thấy chất kết dính. Tháp thờ chính ở dãy trước khá lớn và cao khoảng 23m, là tháp Ponagar.

Tháp có 4 tầng, mỗi tầng đều có cửa, tượng thần và hình thú bằng đá. Bên trong là tượng nữ thần (cao 2,6m) tạc bằng đá hoa cương màu đen (trước đó là gỗ trầm hương, và xa hơn nữa là bằng vàng) ngồi trên bệ đá uy nghiêm hình đài sen, lưng tựa phiến đá lớn hình lá bồ đề. Đây là một kiệt tác về điêu khắc Chămpa, là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật tượng tròn và chạm nổi.

Tháp Bà Ponagar. (Nguồn: Vietnam )

Xung quanh di tích hiện nay còn có một số tượng người, tượng thú… Trên đỉnh tháp là tượng thần Shiva cưỡi ngưu thần Nandin, cùng các tượng linh vật khác như thiên nga, dê, voi,… Mặt ngoài tháp được trang trí với những hình điêu khắc như vũ công, người chèo thuyền, xay gạo, đi săn…

Tháp Bà Ponagar là công trình tiêu biểu cho nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc dân tộc Chăm. Kỹ thuật xây dựng giai đoạn từ thế kỷ thứ 8-13 đến nay vẫn là điều bí ẩn dù nhiều nhà nghiên cứu đã vào cuộc, nhiều công trình khoa học đã được thực hiện.

Người ta vẫn chưa hiểu được người Chăm đã làm cách nào để những viên gạch với kích cỡ 20×20cm cứ chồng khít lên nhau mà không cần bất kỳ một chất kết dính nào. Đó là nét độc đáo khiến du khách thêm phần yêu thích ngôi đền tháp này.

Về kỹ thuật, tất cả tháp này được xây bằng gạch và trang trí nghệ thuật bằng các chất liệu đá-gốm, nội dung thể hiện cũng gắn liền với các vị thần được thờ ở đây. Các tác phẩm điêu khắc bằng đá thể hiện các chủ đề khác nhau theo tôn giáo Bàlamôn như các pho tượng tròn (hiện đang trưng bày tại Viện Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa) gắn liền với khu đền tháp tạo thành mảng kiến trúc nghệ thuật tuyệt mỹ.

Năm 1979, Tháp Bà Ponagar được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử-văn hóa cấp Quốc gia.

Vào những ngày lễ vía Bà hàng năm (từ 20 -23/3 Âm lịch), tháp Bà Ponagar đón hàng vạn khách du lịch hành hương cũng như người dân trong vùng về dự lễ hội nhằm để tưởng nhớ công ơn của Thiên Y Ana Thánh Mẫu (người Chăm gọi là Po Inư Nagar), người mẹ xứ sở đã có công dạy người dân cách làm ăn, sinh sống.

Lễ hội Tháp Bà cũng đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia vào năm 2012.