Thách thức với Ấn Độ trên đường trở thành siêu cường lớn thứ ba thế giới

Ấn Độ có thể vươn lên trở thành siêu cường thứ ba của thế giới, sánh ngang với Mỹ và Trung Quốc?

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi phát biểu tại Gandhinagar ngày 10/1/2024. Ảnh: AFP/TTXVN

Đó là câu hỏi lớn đang được đặt ra, nhưng để hiện thực hóa giấc mơ này, Ấn Độ sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong năm 2025 và những năm tới.

Giấc mơ siêu cường và tham vọng của Thủ tướng Modi

Trong một cuộc phỏng v ấn độc quyền với tờ The Independent vào tháng 9, cựu Thủ tướng Anh Tony Blair đã đưa ra một tuyên bố táo bạo: Ấn Độ sẽ trở thành một siêu cường toàn cầu vào năm 2050. Ông nói: “Đến giữa thế kỷ này, bạn sẽ có ba siêu cường là Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ. Tất cả các quốc gia khác sẽ nhỏ bé hơn so với ba nước này”.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cũng có những khát vọng tương tự, tuyên bố Ấn Độ sẽ đạt được trạng thái phát triển vào năm 2047. Ông cũng cam kết đưa đất nước mình trở thành “siêu cường kinh tế lớn thứ ba” vào cuối nhiệm kỳ thứ ba của mình. Tuy nhiên, cam kết này được đưa ra trước khi kết quả bầu cử đáng thất vọng hồi tháng 6/2024, khiến ông mất đi đa số tuyệt đối trong Quốc hội.

Hầu hết các dự đoán về sức mạnh tương lai của Ấn Độ đều dựa trên hai sự thật đơn giản: Thứ nhất, Ấn Độ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Thứ hai, nền kinh tế trị giá 3 nghìn tỷ USD của Ấn Độ, hiện là nền kinh tế lớn thứ năm thế giới, đang tăng trưởng với tốc độ nhanh hơn bất kỳ quốc gia lớn nào khác.

Ngoài kinh tế, tầm quan trọng địa chính trị của Ấn Độ cũng tăng lên. Nước này được Mỹ coi là đối trọng với Trung Quốc ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, nhưng đồng thời vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Nga. Điều này tạo ra một vị thế độc đáo, có thể trở thành hình mẫu cho các quốc gia ở Nam Bán Cầu.

Tăng trưởng chậm lại và những mâu thuẫn

Ấn Độ đã vượt qua Anh để trở thành nền kinh tế lớn thứ năm thế giới vào năm 2023, và các nhà phân tích tại hãng tư vấn Morgan Stanley đồng ý với ông Modi rằng nước này sẽ vượt qua Nhật Bản và Đức để đạt vị trí thứ ba vào năm 2027.

Tuy nhiên, nền kinh tế Ấn Độ đang trải qua giai đoạn tăng trưởng chậm nhất trong hai năm qua, làm giảm triển vọng kinh tế cho cả năm tài chính. GDP chỉ tăng 5,4% trong quý 3 (tháng 7-9), thấp hơn nhiều so với dự báo 7% của Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ. Các nhà kinh tế cho rằng có dấu hiệu cho thấy sự mở rộng của nền kinh tế Ấn Độ đang mất đà.

Những con số tăng trưởng GDP này cũng mâu thuẫn với các chỉ số kinh tế khác như tỷ lệ việc làm, tiêu dùng tư nhân và hiệu quả xuất khẩu. Chi tiêu của người tiêu dùng chiếm khoảng 60% GDP của Ấn Độ, nhưng đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì chi tiêu ở khu vực thành thị chậm lại do lạm phát lương thực và tăng trưởng tiền lương thực tế trì trệ. Xuất khẩu hàng hóa của Ấn Độ, thường là động lực chính của tăng trưởng kinh tế, cũng đang chững lại.

Một vấn đề khác là liệu tăng trưởng GDP có thực sự mang lại lợi ích cho toàn bộ dân số hay không. Ấn Độ vẫn được xếp loại là quốc gia có thu nhập trung bình thấp, với thu nhập bình quân đầu người chỉ khoảng 2.400 USD. Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính phải mất thêm 75 năm nữa thu nhập bình quân của Ấn Độ mới đạt đến một phần tư của Mỹ.

Báo cáo năm 2024 của World Inequality Lab cho thấy kỷ nguyên tỷ phú vàng của Ấn Độ đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể về bất bình đẳng thu nhập, đưa Ấn Độ vào nhóm các quốc gia bất bình đẳng nhất trên thế giới, vượt qua cả Mỹ, Brazil và Nam Phi.

Vì thế, hà kinh tế học người Pháp Thomas Piketty cho rằng Ấn Độ “nên tích cực đánh thuế người giàu” để phân phối lại của cải tốt hơn.

Công nhân làm việc tại một nhà máy ở Mundra, Ấn Độ. Ảnh: AFP/TTXVN

Cựu nhà ngoại giao Shyam Saran cho rằng Ấn Độ có tiềm năng lớn dựa trên dân số, quy mô kinh tế và đội ngũ nhân tài khoa học và kỹ thuật. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng sự phát triển trong nước diễn ra rất chậm. Ông nói: “Về GDP, Ấn Độ là nền kinh tế lớn thứ năm thế giới. Nhưng thứ hạng của nước này trong chỉ số phát triển con người lại rất thấp, đứng thứ 122 trên 191 quốc gia, và sự tiến bộ diễn ra rất chậm”.

Trung Quốc, nền kinh tế từng là động lực tăng trưởng của thế giới, cũng đang gặp khó khăn trong việc lấy lại đà tăng trưởng trước đại dịch. Trong quý vừa qua, nền kinh tế Trung Quốc chỉ tăng trưởng 4,7%, thấp hơn mục tiêu 5% của chính phủ.

Thách thức trở thành siêu cường

Chuyên gia kinh tế Alicia Garcia-Herrero cho rằng nền kinh tế Ấn Độ cần tăng trưởng khoảng 6% mỗi năm để có thể đạt quy mô tương đương với Trung Quốc vào năm 2050, trong khi tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc sẽ chậm lại.

Tuy nhiên, sự suy giảm tăng trưởng của Ấn Độ trong quý 3 khiến bà lo ngại về tính khả thi của mục tiêu này. Bà cho rằng Ấn Độ cần xây dựng một xã hội trưởng thành, với các thể chế hoạt động hiệu quả và không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi đảng chính trị cầm quyền.

Một dấu hiệu rõ ràng nhất về sự mâu thuẫn trong tăng trưởng của Ấn Độ là cuộc khủng hoảng việc làm ngày càng sâu sắc đối với thanh niên có trình độ học vấn. Tỷ lệ thanh niên có trình độ học vấn trong số những người thất nghiệp đã tăng từ 54,2% vào năm 2000 lên 65,7% vào năm 2022.

Điều này cho thấy Ấn Độ đang không tận dụng được lợi thế nhân khẩu học của mình. Ngoài ra, không có sự tăng trưởng đáng kể nào trong tiền lương thực tế ở Ấn Độ kể từ năm 2014.

Ấn Độ không chỉ cạnh tranh với Trung Quốc về kinh tế mà còn cả về an ninh. Những cuộc đụng độ biên giới trên dãy Himalaya kể từ năm 2020 đã khiến hai nước triển khai hàng chục nghìn quân, cùng với pháo binh, xe tăng và máy bay chiến đấu dọc theo biên giới.

Mặc dù hai nước đã đạt được thỏa thuận rút quân hồi tháng 10, nhưng các báo cáo mới nhất cho thấy vẫn chưa có sự rút quân thực sự nào. Sự cứng rắn của Ấn Độ trong vấn đề biên giới cho thấy sự tự tin ngày càng tăng của nước này, thể hiện qua việc New Delhi sẵn sàng tấn công cả những kẻ thù ở nước ngoài.

Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Modi, Ấn Độ đã trở nên tự tin và hiện diện hơn trên trường quốc tế. Nước này đã tăng cường quan hệ với Mỹ và thiết lập quan hệ đối tác với nhiều quốc gia trên thế giới. Ấn Độ cũng đã thành công trong việc chủ trì hội nghị thượng đỉnh G20 năm 2023.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng những thành tựu này mang tính phô trương hơn là thực chất. Ấn Độ vẫn thiếu năng lực cung cấp viện trợ, đầu tư ra nước ngoài và thúc đẩy thương mại.

Để củng cố vị thế của mình, Ấn Độ cần tiếp tục xây dựng khả năng phòng vệ, tăng tốc sản xuất tàu sân bay nội địa thứ hai, và trang bị thêm máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư, thậm chí thế hệ thứ năm.

Ấn Độ có tiềm năng lớn để trở thành một siêu cường thế giới. Tuy nhiên, nước này phải đối mặt với những thách thức lớn trong năm 2025 và những năm tới.

Ấn Độ cần giải quyết những mâu thuẫn trong tăng trưởng kinh tế, giảm bất bình đẳng, và xây dựng một xã hội công bằng hơn. Chỉ khi đó, Ấn Độ mới có thể thực hiện được giấc mơ siêu cường của mình.