Tâm hồn người Huế và nét riêng trong ẩm thực xứ Huế

“Học trò xứ Quảng ra thi, thấy cô gái Huế chân đi không đành” – câu ca dao dường như đã lột tả hết cái vẻ quyến rũ, sức cuốn hút của xứ Huế.

Cái vẻ cuốn hút của xứ Huế không chỉ đến từ thiên nhiên phong cảnh hữu tình nơi đây, nó còn đến từ tất cả những giá trị văn hóa của vùng đất cố đô này. Trong các giá trị nhân văn đó thì văn hóa ẩm thực là một giá trị mà ta không thể không nhắc đến mỗi khi nói về xứ Huế.

Đó là những câu thơ mà nhà thơ Thu Bồn đã dùng để miêu tả về con người Huế. Tâm hồn người Huế cũng như dòng sông Hương vậy, nó hiện lên với thật nhiều những sắc thái: êm đềm, thơ mộng, quyến rũ nhưng cũng thật gần gũi, thân thương. Và chính những tâm hồn đó đã tạo nên một nền ẩm thực Huế hết sức đặc trưng và không thể lẫn lộn. Không đa dạng như ẩm thực miền Bắc, cũng không phồn thực như lối ẩm thực miền Nam, ẩm thực Huế mang một bản sắc của một vùng đất từng là kẻ chợ, thanh lịch, nhẹ nhàng và tùng tiệm.

Người Huế ăn uống gắn liền với ba tiêu chí là ngon, rẻ và đặc biệt là phải đẹp. Đối với người Huế thì một món ăn nếu không đẹp thì không phải thực sự là một món ăn. Trong mỗi món ăn Huế, mỗi người vợ, người mẹ, người bà dường như đặt cả trái tim và trí óc của mình vào món ăn, nhất là trong việc tạo nên hình dáng món ăn. Nghệ thuật trong cách tạo nên vẻ đẹp của mỗi món ăn đó chính là sự đắn đo về màu sắc, hình khối, khả năng bày biện, sắp xếp để tạo ra một hiệu ứng thẩm mỹ, một sức hút đối với người ăn một cách cao độ. Dường như sự tôn sùng cái đẹp trong bữa ăn của người Huế đã nói lên phần nào cái tính cách của của người Huế, những con người có sự đam mê một cách đặt biệt đến nghệ thuật, đến cái đẹp.

Không chỉ đặc biệt về mặt hình thức, các món ăn Huế cũng thật khác biệt khi thưởng thức bằng vị giác. Đối với gia vị thì người Huế có một niềm đam mê hết sức đặc biệt. Ngoài để tạo ra màu sắc đẹp, đối với người Huế thì gia vị chính là một “liều thuốc” kích thích vị giác tuyệt vời trong mỗi món ăn. Và từ chính cái việc sử dụng nhiều gia vị trong món ăn, người Huế đã tạo nên một nét ấn tượng rất riêng cho món Huế, một ấn tượng mà nếu ai đã từng thưởng thức qua món Huế đều không thể nào quên được. Chính sự hòa quyện của rất nhiều loại gia vị trong một món ăn đã mang lại cho vị giác một nỗi “thống khổ” của cái ngon thật khó tả.

Cái độc đáo của hương vị món Huế đó chính là sự đậm đà, thấm thía đến khó quên của món ăn. Không thanh đạm, đa dạng như ẩm thực miền Bắc hay mộc mạc, đơn giản như món ăn miền Nam, hương vị ẩm thực Huế tồn tại trong lòng những người đã thưởng thức qua nó một cách rất riêng. Nó thật cuốn hút, hấp dẫn nhưng lại không kém phần kín đáo, thầm lặng, nó giống như chính những người con gái đất Huế vậy.

Trong bản giao hưởng của hàng trăm loại gia vị xứ Huế thì ta không thể quên được vị cay nồng nàn của ớt – “vị nhạc trưởng” đầy quyến rũ của dàn đồng ca hương vị. Nếu bạn là người miền Bắc hoặc miền Nam đến với Huế thì bạn hãy sẵn sàng cho một sự trải nghiệm ẩm thực thật là khó quên khi tất thảy các món ăn Huế đều… cay. Mọi thứ từ tô bún bò buổi sáng, rồi bún hến, cơm hến, cho đến nước chấm của tất cả các loại bánh như bánh bèo, bánh nậm, bánh ram ít… đều không thể thiếu cái hương vị cay nồng của ớt. Nếu màu tím chính là biểu tượng cho một vùng văn hóa đằm thắm xứ Huế thì sắc đỏ, cam của ớt chính là tông màu chủ đạo trong ẩm thực Huế.

Mới nhìn qua thì nhiều người sẽ cho rằng ẩm thực Huế quá đỗi cầu kỳ và phức tạp, nhưng không, bên cạnh cái vỏ bọc có vẻ khó gần thì ẩm thực thực Huế cũng không thiếu những món ăn thân thuộc, mộc mạc. Bởi bên cạnh những món ăn ngự thiện, cung đình thì trong bữa cơm hằng ngày của người dân xứ Huế vẫn luôn tồn tại những món ăn dân dã từ cua đồng, cá ruộng, rau vườn. Dân dã là thế nhưng món ăn vẫn không thiếu đi sự tinh tế, và sự tinh tế đó đến từ chính tấm lòng của người người thưởng thức – đó chính là “Tâm thực”, bậc cao nhất trong nghệ thuật thưởng thức ẩm thực xứ Huế. Có lẽ vì thế mà trong bàn ăn của người Huế những bánh canh cá lóc đồng hay món rau dại nấu canh tập tàng tuy dân dã, đơn sơ nhưng đã đánh bại bao nhiêu món ăn sơn hào hải vị.

Không chỉ đặc biệt trong từng món ăn, cách ăn cũng là một nhân tố rất quan trọng tạo nên nét đẹp trong ẩm thực xứ Huế. Dù vận dụng hết mọi giác quan để thưởng thức món ăn, nhưng đối người Huế thì cũng chỉ cốt ăn lấy hương lấy hoa. Sự thanh thản ấy có thể nhận biết trên những chiếc bánh bèo nhỏ chúm chím tựa những nụ hoa, những lá bánh nậm mỏng tăng tựa cánh chuồn hay tô cơm hến nhỏ nhỏ nhưng hết sức đậm đà. Và trong mỗi bữa ăn của người Huế, cách ăn này càng được thể hiện rõ rệt hơn. Mỗi món ăn khi dọn lên mâm thì thường không dọn lên luôn một lần mà chỉ được dọn trên những chiếc dĩa con nho nhỏ, làm như vậy vừa tránh được cảm giác quá nhiều, vừa giúp món ăn luôn nóng hổi, thơm ngon.

Đối với người Huế, mỗi bữa ăn dường như là một nghi lễ đặc biệt – họ chỉnh chu, tươm tất trong tất cả mọi thứ. Dù là một bữa ăn gia đình đơn giản hay là một bàn tiệc với phong phú các món sơn hào hải vị thì bữa ăn đó phải được bày ra với chén dĩa tươm tất, người ăn phải giữ một tư thế thật ngay ngắn, không lăng xăng, ồn ào trong khi ăn. Đối với người Huế, bữa cơm chính là một điều gì đó hết sức thiêng liêng và trang trọng. Trong bữa ăn thì chỉ có những câu chuyện vui vẻ nên được nói ra, tránh những câu chuyện buồn, chuyện đàm tiếu và đặc biệt là cãi vã trong bữa ăn.

Nếu như trong thời đại hiện nay, khi nhiều nền ẩm thực ở miền Bắc và miền Nam đã có sự thay đổi đi phần nào, thì ẩm thực Huế vẫn luôn giữ được cái nét riêng của mình và dường như không hề thay đổi lẫn không muốn thay đổi. Một phần là vì bản tính hủ cựu, hoài cổ của người Huế, một phần là bởi vì nền ẩm thực Huế đã quá đặc sắc – nó không cần phải thay đổi bất kỳ thứ gì, nó chỉ cần là chính nó là đã đủ hấp dẫn rồi.

Một nền ẩm thực Huế trang trọng, tinh tế nhưng không không kém đi sự bình dị, dân dã đã khiến bao nhiêu du khách mỗi khi ghé thăm Huế phải say lòng vì nó. Ẩm thực Huế không quá phô trương, nhưng nó vẫn rất chu toàn và thẩm mỹ trong lẫn hình thức và hương vị. Nếu bạn là một người yêu thích khám phá ẩm thực thì Huế chính là một địa điểm không thể lý tưởng hơn. Nếu đến với ẩm thực Huế thì chắc chắn hành trình ẩm thực của bạn sẽ không bao giờ trở nên nhàm chán bởi ẩm thức xứ Huế dù không quá đa dạng nhưng nó lại hàm chứa rất nhiều màu sắc và những triết lý văn hóa ẩn đằng sau những món ăn của vùng đất cố đô.

Theo Btrip.vn