Taliban hưởng lợi như thế nào với cuộc khủng hoảng Trung Đông đang diễn ra?

Bay qua không phận Afghanistan đang là lựa chọn an toàn nhất cho các hãng hàng không quốc tế, khi các cuộc tấn công bằng tên lửa giữa Iran và Israel đã khiến nhiều tuyến bay bị gián đoạn và các hãng hàng không phải tìm tuyến đường thay thế.

Các tay súng Taliban đi qua một chiếc máy bay của hãng hàng không Qatar Airways tại Kabul. Ảnh: Getty Images

Theo báo Mỹ The Independent, số lượng các chuyến bay quốc tế đi qua không phận Afghanistan do Taliban kiểm soát đã đạt mức cao kỷ lục trong tuần trước sau cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran vào Israel.

Ngày 3/10, không phận Afghanistan đã ghi nhận số lượng chuyến bay kỷ lục bay qua với 191 chuyến. Các hãng hàng không đã trả cho cơ quan hàng không dân dụng nước này 700 USD cho mỗi chuyến bay để được hưởng đặc quyền này. Các khoản thanh toán này đã trở thành một nguồn thu đáng kể và ngày càng tăng cho chính quyền Taliban đang trongtình trạng thiếu tài chính.

Trước đó, sau khi chính phủ đồng minh của NATO sụp đổ vào tháng 8/2021, khi lực lượng phương Tây rút khỏi Kabul và Taliban nắm quyền kiểm soát Afghanistan, không phận nướcnày đã trở thành vùng cấm đối với các chuyến bay quốc tế. Tuy nhiên, sau khi xung đột giao tranh tại Gaza bùng nổ từ ngày 7/10/2023, các chuyến bay quốc tế đã quay trở lại bầu trời Afghanistan.

Dữ liệu từ FlightRadar24 cho thấy vào tuần thứ hai của tháng 8, Afghanistan chứng kiến ​​số chuyến bay qua không phận nước này tăng gấp 7 lần so với tháng 8/2023.

Sự thay đổi này cũng đã tăng tốc đáng kể vào đầu tuần này khi Iran phóng gần 200 tên lửa đạn đạo vào Israel, buộc nhiều hãng hàng không khác phải bỏ tuyến bay thông thường từ châu Âu đến châu Á qua không phận Iran.

Dữ liệu từ FlightRadar24 cho thấy trung bình có 147 chuyến bay mỗi ngày đi qua không phận Afghanistan từ ngày 19 đến ngày 30/9. Con số này tăng 20% lên 171 vào ngày 1/10 khi Iran thực hiện cuộc tấn công, bắt đầu từ sáng sớm, và tiếp tục tăng lên 191 vào ngày 3/10 – đạt mức kỷ lục số chuyến bay bay qua không phận Afghanistan nhiều nhất trong một ngày kể từ khi Taliban tiếp quản.

Trong số các hãng hàng không trở lại bầu trời Afghanistan có Swiss Air, Finnair, Singapore Airlines, British Airways và Lufthansa.

Người phát ngôn của FlightRadar24, Ian Petchenik, nói với The Independent: “Chúng tôi thấy các máy bay thường bay qua Iran hiện đang sử dụng không phận Afghanistan. Khi ngày càng nhiều hạn chế về không phận ở Trung Đông, các hãng hàng không đang đưa ra quyết định đánh đổi hoặc tính toán rủi ro – đây có phải là phương pháp hoạt động an toàn không? Và liệu nó có an toàn hơn phương án thay thế vẫn cho phép chúng ta khai thác các chuyến bay này không?”.

“Các hãng hàng không, đặc biệt là các hãng hàng không phương Tây, đã nhận được hàng nghìn yêu cầu từ phi công muốn tránh không phận Iran và Syria. Chính điều này buộc họ phải lựa chọn hành lang hàng không Afghanistan, nơi tương đối ít rủi ro hơn”, Anant Mishra, một nhà bình luận về Afghanistan tại Trung tâm Cảnh sát và An ninh Quốc tế, Đại học South Wales, cho biết.

Quyết định không bay qua không phận Afghanistan sau tháng 8/2021 không chỉ xuất phát từ lo ngại về an toàn mà còn là một quyết định chính trị, một công cụ gây sức ép lên Taliban bằng cách hạn chế nguồn tiền tệ quốc tế.

Số tiền mà các hãng hàng không trả không lớn, nhưng tổng doanh thu mà Taliban nhận được thì không phải vậy. Ngân hàng Thế giới ước tính toàn bộ thu nhập của chính phủ Afghanistan trên thực tế từ tháng 3 đến tháng 8 năm nay rơi vào khoảng 1,3 tỷ USD. Nếu Afghanistan tiếp nhận các chuyến bay tiếp tục với mức giá như hiện tại, Taliban sẽ thu được khoảng 50 triệu USD/năm.

Kabir Taneja từ nhóm nghiên cứu Observer Research Foundation ở Delhi cho biết: “Chúng tôi cho rằng không phận Afghanistan hiện được coi là an toàn hơn không phận Iran, nhưng chúng tôi không biết những thay đổi này sẽ kéo dài bao lâu”.

Ông Taneja cho biết các chuyến bay băng qua không phận Afghanistan ở độ cao 10.700 m ít có khả năng trở thành mục tiêu của tên lửa đất đối không, đồng thời nói thêm rằng các nhóm vũ trang ở Afghanistan không có khả năng bắn hạ các máy bay, Theo Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), các chuyến bay ở độ cao 10.000 m trở lên ở Afghanistan vẫn nằm ngoài tầm với của những vũ khí của các nhóm khủng bố, ngay cả khi được bắn từ đỉnh núi.