Ba kịch bản có thể xảy ra với tương lai Trung Đông
Theo Giáo sư chính trị quốc tế Murat Yeşiltaş tại Đại học Khoa học xã hội Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 4/9, tương lai của Trung Đông vẫn còn mờ mịt và nhiều kịch bản có thể xảy ra, từ xung đột lan rộng đến hòa bình thông qua các liên minh mới.
Hỏa hoạn bùng phát tại một khu chợ sau cuộc đụng độ giữa quân đội Israel và người dân Palestine ở Jenin, Bờ Tây, ngày 31/8/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Giáo sư Yeşiltaş lưu ý thêm rằng, các diễn biến gần đây tại Trung Đông đã đưa khu vực này vào một giai đoạn bất ổn mới, tương tự như thời kỳ Mùa xuân Arab trước đây, khi Trung Đông đã trải qua những thay đổi chiến lược lớn.
Mặc dù các quốc gia trong khu vực đã nỗ lực hướng tới bình thường hóa và hợp tác để tạo ra một môi trường an ninh mới từ năm 2020, nhưng hiện tại họ lại đối mặt với một bối cảnh leo thang mới. Để hiểu rõ hơn về tương lai khu vực này, có thể xem xét ba kịch bản sau:
Khủng hoảng an ninh ngày càng trầm trọng
Trong kịch bản này, Trung Đông chìm trong bạo lực và bất ổn kéo dài. Các hoạt động quân sự của Israel ở Gaza tiếp tục gây ra cuộc giao tranh không dứt với Hezbollah tại Liban, dẫn đến một vòng xoáy bạo lực liên miên. Cuộc đối đầu giữa Israel và Iran có thể leo thang thành chiến tranh trực tiếp, đặc biệt khi Israel tiếp tục nhắm vào các mục tiêu của Iran ở Syria và các khu vực khác. Iran có thể đáp trả bằng cách huy động các lực lượng thân Tehran như Hezbollah ở Liban, Houthi ở Yemen, và các nhóm người Shia ở Iraq, dẫn đến nguy cơ xung đột khu vực rộng lớn hơn.
Syria, vốn đã bị tàn phá bởi nội chiến, có thể trở thành chiến trường cho các cuộc xung đột giữa Israel và Iran. Những cuộc không kích của Israel vào các vị trí của Iran ở Syria có thể kích động phản ứng từ quân đội Syria, l.àm t.ình hình thêm rối ren. Tại Yemen, nhóm Houthi tiếp tục đe dọa các tuyến đường vận chuyển ở Vịnh Aden và Biển Đỏ, làm gia tăng nguy cơ với các tuyến cung cấp dầu quan trọng toàn cầu.
Video đang HOT
Trong kịch bản này, triển vọng hòa bình và ổn định khu vực trở nên mờ mịt khi bạo lực dai dẳng làm phức tạp nỗ lực can thiệp của các bên trong và ngoài khu vực. Khủng hoảng nhân đạo cũng trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt tại Gaza, Liban và Syria, nơi thường dân chịu thiệt hại nặng nề. Các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ và EU, có thể tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ cho Israel, kể cả tăng cường hỗ trợ quân sự và ngoại giao để đảm bảo an ninh.
Ổn định sau xung đột
Trong trường hợp xung đột kết thúc, khu vực có thể chuyển từ đối đầu sang một trạng thái hòa bình mong manh. Cuộc chiến ở Gaza có thể dừng lại thông qua một lệnh ngừng b.ắn nhờ các nhà trung gian quốc tế hoặc do các bên kiệt sức về mặt quân sự. Dù vậy, Israel có thể tiếp tục thực hiện các cuộc tấn công có mục tiêu nhằm vào Hezbollah và các lực lượng thân Iran, duy trì căng thẳng ở mức cao nhưng không leo thang thành chiến tranh tổng lực.
Các nỗ lực quốc tế nhằm duy trì lệnh ngừng b.ắn và ngăn chặn bạo lực tái diễn có thể được tăng cường, nhưng những căng thẳng chưa được giải quyết vẫn có nguy cơ bùng phát trở lại. Kịch bản này có thể dẫn đến một thỏa thuận ngừng b.ắn tạm thời, giúp kiềm chế bạo lực nhưng không hoàn toàn chấm dứt. Điều này mở ra cơ hội cho các nỗ lực ngoại giao tập trung vào quản lý tình hình hiện tại hơn là giải quyết những nguyên nhân gốc rễ của xung đột.
Các nước phương Tây có thể đóng vai trò tích cực hơn trong tiến trình hòa bình, khuyến khích bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia Arab. Mỹ duy trì cam kết đảm bảo an ninh cho Israel nhưng giảm bớt can thiệp trực tiếp vào các hoạt động chống Iran và Hezbollah.
Xe quân sự Israel được triển khai gần biên giới với Dải Gaza, ở miền nam Israel. Ảnh: THX/TTXVN
Hình thành liên minh khu vực mới
Kịch bản này đề cập đến việc hình thành của một liên minh khu vực mới nhằm phản đối các chính sách của Israel, với sự tham gia của Ai Cập, Iran, và Saudi Arabia, cùng với sự hỗ trợ của các cường quốc như Nga và Trung Quốc. Liên minh này sẽ được củng cố bởi các mối quan hệ ngoại giao, đầu tư kinh tế và hợp tác quân sự từ Nga và Trung Quốc, tạo ra một đối trọng mới đối với sự hiện diện của phương Tây trong khu vực.
Trong liên minh này, Iran đóng vai trò quan trọng nhưng sẽ cần cân bằng giữa duy trì gắn kết trong liên minh và các tham vọng khu vực của mình. Nga và Trung Quốc, bằng cách hỗ trợ liên minh này, không chỉ mở rộng ảnh hưởng tại Trung Đông mà còn làm thay đổi động lực quyền lực toàn cầu, đặc biệt là đối với Mỹ và các đồng minh châu Âu.
Trong khi đó, Israel sẽ đối mặt với áp lực ngoại giao và quân sự ngày càng gia tăng, buộc nước này phải tìm cách củng cố quan hệ với Mỹ và các đồng minh châu Âu. Các nước phương Tây có thể tăng cường hiện diện quân sự và hỗ trợ cho Israel để đối phó với sự trỗi dậy của liên minh mới này.
Tóm lại, Giáo sư Yeşiltaş nhấn mạnh quỹ đạo của Trung Đông có vẻ đang hướng tới xung đột và bất ổn kéo dài. Để tránh viễn cảnh này, khu vực cần một khuôn khổ an ninh mới có khả năng đáp ứng mối quan tâm của tất cả các bên liên quan. Điều này đòi hỏi hợp tác quốc tế mạnh mẽ hơn và một cam kết rõ ràng từ các tác nhân trong khu vực nhằm đạt được hòa bình và ổn định lâu dài.
'Người thắng, kẻ thua' sau cuộc tấn công đáp trả của Iran với Israel
Cuộc tấn công đáp trả của Iran giúp Israel tiếp tục nhận được sự hỗ trợ chính trị và quân sự từ phương Tây cũng như đảm bảo sự hiện diện liên tục của Mỹ ở Trung Đông.
Người dân xếp hàng chờ mua bánh mỳ tại thành phố Gaza ngày 14/4/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo nhận định của nhà nghiên cứu Burak Elmalı thuộc Trung tâm Nghiên cứu Thế giới TRT nhận định với hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 18/4, cuộc tấn công trả đũa của Iran nhằm vào Israel là lần đầu tiên Tehran nhắm mục tiêu trực tiếp vào Israel mà không cần nhờ đến các lực lượng ủy nhiệm của họ trong khu vực, đồng thời làm bộc lộ rõ "người thắng và kẻ thua" từ hành động này.
Nhà nghiên cứu Elmalı cho rằng bên hưởng lợi lớn nhất trong động thái này là Israel, đặc biệt là Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Ông Netanyahu đã khiến nhiều người ủng hộ ông trong giới chính trị phương Tây tức giận trong những tuần gần đây liên quan đến thương vong dân sự ở Dải Gaza. Nhưng cuộc tấn công của Iran tạo cơ hội cho Israel để phương Tây tiếp tục hỗ trợ Tel Aviv về mặt quân sự và chính trị, cũng như sự hiện diện liên tục của Mỹ.
Mặc dù cuộc đáp trả của Iran một phần là phản ứng trước cuộc tấn công của Israel vào Gaza, nhưng điều đó cũng tạo ra những lý do để Mỹ duy trì sự hiện diện quân sự của mình trong khu vực, bất chấp những tuyên bố gần dây về việc họ rút khỏi Trung Đông, vốn được nhiều cử tri Mỹ ủng hộ trước thềm cuộc bầu cử tổng thống sắp diễn ra.
Chính quyền Iran cũng là bên hưởng lợi qua việc khôi phục được uy tín đối với công chúng trong nước và trong mắt những người có cảm tình với họ ở Trung Đông. Nếu Iran không trả đũa cuộc tấn công lãnh sự quán ở Syria, hoặc phủ nhận nó bằng một vài cuộc tấn công mang tính biểu tượng cao thông qua lực lượng Hezbollah nhằm vào miền bắc Israel, thì uy tín của Tehran sẽ bị nghi ngờ và lời biện minh là "tránh căng thẳng khu vực" sẽ không có tác dụng.
Với hành động đáp trả vào cuối tuần trước, Tehran đã củng cố hình ảnh của mình như một nhân tố có khả năng tấn công trực tiếp vào Israel, điều mà chỉ có Tổng thống Iraq Saddam Hussein trước đây từng làm trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất.
Hơn nữa, trong tuyên bố của mình, Iran đã đề cập đến Điều 51 của Hiến chương Liên hợp quốc (LHQ) và nhắc lại rằng hành động trả đũa là để đáp trả vụ tấn công lãnh sự quán của họ. Iran đã thực hiện cam kết tránh leo thang chiến tranh lan rộng ngoài Gaza như đã hứa với Mỹ trong những tuần sau ngày 7/10 năm ngoái. Vì vậy, Iran đặt động thái của mình bên ngoài cuộc xung đột Israel - Hamas và nhấn mạnh rằng hành động trả đũa nên được nhìn nhận theo cách này.
Nhưng điều này đi kèm với việc những thường dân bị ảnh hưởng bởi chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza trở thành bên thua cuộc. Nhà nghiên cứu Elmalı nhận định: Khả năng Israel trả đũa nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran đang đặt ra câu hỏi và suy đoán về cách Iran sẽ phản ứng trước các cuộc tấn công như vậy hoặc làm thế nào nước này sẽ duy trì ảnh hưởng trong khu vực thông qua các lực lượng ủy nhiệm ở Syria và Iraq. Những cuộc thảo luận về các vấn đề này sẽ thu hút sự tập trung vào Gaza sang một vấn đề khác, cơ làm giảm sự chú ý của dư luận phương Tây về thương vong dân sự và nhân đạo ở Gaza.
Chuyên gia Nga dự báo phản ứng của Iran sau khi Israel tấn công lãnh sự quán ở Syria Nếu Iran thực hiện một cuộc tấn công trả đũa Israel sẽ gây ra hậu quả thảm khốc không chỉ cho hai nước mà còn với toàn bộ khu vực. Lực lượng cứu hộ khẩn cấp làm nhiệm vụ tại hiện trường vụ oanh tạc khu vực gần Đại sứ quán Iran ở Damascus, Syria ngày 1/4/2024. Ảnh: THX/TTXVN Tối 1/4, không quân...