Tác động tiềm tàng từ gói trừng phạt mới của EU với Nga

Theo Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen , với gói trừng phạt thứ 19, đây là lần đầu tiên EU nhắm vào lĩnh vực khí đốt của Nga.

Một tàu dầu gần thành phố cảng Nakhodka của Nga (Ảnh minh họa: Reuters).

Trong bối cảnh cuộc xung đột tại Ukraine kéo dài, Liên minh châu Âu (EU), EU ngày 23/10 đã thông qua gói trừng phạt thứ 19 nhằm vào Nga, gói trừng phạt được đánh giá là phạm vi rộng và mạnh mẽ nhất kể từ đầu năm 2025.

Gói trừng phạt thứ 19 của EU bao gồm một loạt biện pháp kinh tế, với tổng cộng 69 cá nhân và 45 thực thể bị thêm vào danh sách hạn chế. Các biện pháp này được thiết kế để chạm đến nhiều lĩnh vực then chốt, từ năng lượng đến ngoại giao.

Trước hết là lệnh cấm nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga. Theo TASS, lệnh cấm sẽ được thực thi theo lộ trình: các hợp đồng ngắn hạn chấm dứt trong vòng 6 tháng kể từ ngày hiệu lực (dự kiến cuối năm nay), trong khi hợp đồng dài hạn sẽ bị loại bỏ hoàn toàn từ ngày 1/1/2027.

Đây là lần đầu tiên EU đưa LNG vào danh mục trừng phạt, dù trước đó châu Âu vẫn phụ thuộc vào nguồn cung này như một giải pháp thay thế tạm thời cho dầu mỏ Nga sau khi xung đột bùng nổ năm 2022. Giới phân tích cho rằng biện pháp này “mang tính biểu tượng cao”, vì LNG chiếm 15-20% nguồn cung khí đốt cho một số quốc gia châu Âu như Tây Ban Nha và Pháp.

Tiếp theo, EU nhắm vào “hạm đội bóng đêm” – những con tàu cũ mà Nga bị nghi sử dụng để vận chuyển dầu mỏ nhằm tránh lệnh cấm vận phương Tây . Gói này bổ sung thêm 117 tàu vào danh sách hạn chế, nâng tổng số lên 558 tàu bị cấm tiếp cận cảng EU cũng như bảo hiểm và dịch vụ châu Âu.

Về ngoại giao, gói trừng phạt giới hạn phạm vi di chuyển của các nhà ngoại giao Nga trong EU. Từ nay, họ chỉ được phép hoạt động trong quốc gia nơi công tác, không thể tự do đi lại giữa các nước thành viên như trước. Đây là biện pháp “phòng ngừa an ninh” sau các cáo buộc từ cơ quan tình báo châu Âu rằng một số nhà ngoại giao Nga lạm dụng đặc quyền để thu thập thông tin tình báo.

Trong lĩnh vực tài chính và tiền điện tử (crypto), EU cấm các nhà cung cấp châu Âu cung cấp dịch vụ cho Nga, nhằm ngăn Moscow sử dụng tiền kỹ thuật số để “lách” trừng phạt hoặc chuyển tài sản ra nước ngoài thông qua giao dịch ẩn danh.

Ngoài ra, gói trừng phạt mới còn áp đặt lệnh cấm giao dịch đối với 5 ngân hàng ở Trung Á bị cáo buộc hỗ trợ Nga né tránh biện pháp. Cuối cùng, gói trừng phạt mở rộng sang các doanh nghiệp ngoài Nga, với 17 thực thể bị nghi cung cấp thiết bị và công nghệ phục vụ quân sự Nga.

Việc thông qua gói thứ 19 không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của tính toán chiến lược dài hạn từ Brussels. EU muốn hướng mục tiêu kép: một là làm suy yếu nền kinh tế quân sự của Nga; hai là giảm dần sự phụ thuộc của chính mình vào nguồn cung từ Moscow.

Từ đầu năm, EU đẩy mạnh chiến lược “thoát Nga” trong lĩnh vực năng lượng. Theo báo cáo từ Ủy ban châu Âu, tỷ lệ nhập khẩu dầu Nga tại lục địa già đã giảm từ 30% năm 2021 xuống chỉ 2% vào quý I/2025.

Lệnh cấm LNG là bước tiếp theo nhằm loại bỏ hoàn toàn năng lượng Nga khỏi châu Âu vào năm 2027. Bà Von der Leyen gọi đây là “tín hiệu rõ ràng từ hai bờ Đại Tây Dương rằng chúng ta sẽ duy trì áp lực tập thể lên Nga”.

Về địa chính trị, khi thông qua gói trừng phạt 19 nhằm vào Nga, EU phối hợp chặt chẽ với Mỹ. Ngày 22/10, Mỹ đã tăng cường áp lực kinh tế lên Nga với lệnh trừng phạt mới. Điều này cho thấy EU đang tính toán để tạo sức ép để hối thúc Nga phải ngồi vào bàn đàm phán.

Tác động tiềm tàng với Nga

Gói thứ 19 được dự đoán sẽ gây khó khăn cho Nga, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế nước này đã suy giảm đáng kể do các gói trước. Theo Bloomberg, Nga có thể mất thêm 10-15 tỷ euro doanh thu từ LNG hàng năm khi lệnh cấm hoàn tất. Năng lượng chiếm 40% ngân sách Nga, việc mất thị trường EU sẽ buộc Moscow phải chuyển hướng sang châu Á, nhưng với giá thấp hơn do thiếu cơ sở hạ tầng.

Về “hạm đội bóng đêm”, việc thêm 117 tàu bị cấm sẽ làm tăng chi phí vận chuyển dầu Nga thêm 20-30%. Chuyên gia kinh tế Anders slund từ Đại học Georgetown (Mỹ) nhận định: “Đây là biện pháp quyết liệt nhằm vào nguồn thu dầu mỏ, vốn là nguồn sống của nền kinh tế thời chiến”.

Trong lĩnh vực tài chính, việc bị cấm tiền điện tử và giao dịch với ngân hàng Trung Á sẽ hạn chế khả năng chuyển tiền của Nga, ảnh hưởng đến nhập khẩu công nghệ quân sự. Điều này có thể làm chậm lại chương trình sản xuất vũ khí của Nga.

Theo đánh giá từ cơ quan tình báo EU, hạn chế ngoại giao cũng sẽ làm giảm ảnh hưởng tình báo của Nga ở châu Âu.

Chuyên gia Gehrke dự báo GDP Nga có thể giảm thêm 1-2% năm 2026 do tác động từ gói trừng phạt mới, đẩy lạm phát tăng cao và làm suy yếu đồng rúp. Tuy nhiên, Nga vẫn có khả năng thích ứng nhờ xuất khẩu sang “các nước thân thiện”.

Rủi ro cho chính EU

Mặc dù mang lại lợi ích chiến lược, gói trừng phạt thứ 19 cũng tiềm ẩn rủi ro cho chính EU.

Về năng lượng, theo Financial Times, lệnh cấm LNG có thể đẩy giá khí đốt châu Âu tăng 10-15% trong ngắn hạn. Một số nước như Hungary và Slovakia, vẫn phụ thuộc Nga, có thể gặp khó khăn, dẫn đến chia rẽ nội bộ EU. Bà Von der Leyen thừa nhận cần tăng nguồn cung từ Mỹ và Na Uy để bù đắp.

Đối với toàn cầu, gói trừng phạt thứ 19 của EU với Nga có thể làm ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế thế giới do gián đoạn nguồn năng lượng.

Theo báo cáo mới nhất của IMF, lệnh trừng phạt Nga đã góp phần vào tình trạng lạm phát toàn cầu và gói mới có thể đẩy giá dầu lên 80-90 USD/thùng. Các nước phụ thuộc dầu Nga giá rẻ có khả năng sẽ chịu thiệt hại.

Các chuyên gia dự đoán, EU sẽ tìm cách tăng cường đối thoại với các nước thứ ba để tránh “hiệu ứng domino”. Tuy nhiên, lợi ích dài hạn cho EU là giảm phụ thuộc Nga sẽ giúp tăng cường an ninh năng lượng của khối.

Gói trừng phạt thứ 19 của EU là cho thấy sự kiên quyết của phương Tây trong cuộc đối đầu kinh tế với Nga. Tuy nhiên, giới chuyên gia hoài nghi rằng, tác động của gói phụ thuộc vào việc thực thi và phối hợp quốc tế.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov hôm 24/10 cho biết, Nga đang phân tích các lệnh trừng phạt mới nhất của phương Tây và sẽ hành động theo lợi ích của mình.

Nga nhiều lần tuyên bố, các lệnh trừng phạt của phương Tây là “vô dụng” và khẳng định nền kinh tế nước này đã xây dựng được khả năng “miễn nhiễm” trước các biện pháp trừng phạt.