Tác động của cuộc chiến thuế quan với nền kinh tế Trung Quốc

Mặc dù thuế quan gia tăng từ Mỹ đe dọa tăng trưởng GDP của Trung Quốc , nhưng quốc gia này vẫn tìm thấy cơ hội để phát triển.

Sự chuyển hướng kinh tế, đầu tư công và công nghệ tự chủ có thể giúp Trung Quốc vượt qua thử thách này.

Quang cảnh cảng hàng hóa ở tỉnh Hải Nam , Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung kéo dài nhiều năm qua, với đỉnh điểm là các biện pháp áp thuế nặng nề lên hàng hóa của nhau, đã gây ra không ít lo ngại về tác động tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, xét riêng đối với Trung Quốc, liệu đây có hoàn toàn là một “thảm họa” hay lại là một phép thử, một động lực để quốc gia này trỗi dậy mạnh mẽ hơn trên con đường tự cường kinh tế?

Nhận định trên trang web China-US Focus mới đây, Giáo sư Kinh tế Lawrence Lau tại Đại học Trung Quốc Hong Kong (CUHK) cho rằng, theo ước tính từ các phân tích, nếu không có các yếu tố hỗ trợ khác, GDP của Trung Quốc trong năm 2025 có thể giảm khoảng 1,2% do tác động trực tiếp từ thuế quan. Viễn cảnh về một sự “chia tách” hoàn toàn trong thương mại song phương giữa hai cường quốc là hoàn toàn có thể xảy ra khi mức thuế hiện tại đã lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ và 125% theo chiều ngược lại. Mức thuế này gần như triệt tiêu mọi lợi nhuận của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, khiến hoạt động thương mại trở nên phi thực tế.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Lau, bức tranh không hoàn toàn ảm đạm. Dữ liệu cho thấy sự phụ thuộc của kinh tế Trung Quốc vào xuất khẩu , đặc biệt là xuất khẩu sang Mỹ, đã giảm đáng kể theo thời gian. Nếu như vào năm 2006, xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ chiếm tới 35,5% GDP của Trung Quốc, thì đến quý 1/2025, con số này đã giảm xuống còn 19,2%. Tương tự, tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ trong GDP của Trung Quốc cũng giảm từ mức đỉnh 7,5% năm 2006 xuống còn 2,9% vào năm 2024. Điều này cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đã có sự chuyển dịch cơ cấu, giảm dần sự lệ thuộc vào thị trường Mỹ.

Một yếu tố đáng chú ý khác là hàm lượng giá trị gia tăng trong hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ ngày càng tăng, đạt 0,71 vào năm 2023 so với 0,56 vào năm 2010. Điều này đồng nghĩa với việc mỗi đồng đô la Mỹ giảm trong xuất khẩu sang Mỹ sẽ kéo theo mức giảm tương ứng khoảng 0,71 USD trong GDP của Trung Quốc. Dẫu vậy, với việc Mỹ gần đây đã miễn trừ thuế quan cho một số mặt hàng điện tử quan trọng như điện thoại di động, máy tính xách tay và chất bán dẫn (ước tính khoảng 100 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu), tác động tiêu cực trong ngắn hạn có thể sẽ được giảm thiểu. Tuy nhiên, tính bền vững của biện pháp này vẫn còn là một dấu hỏi lớn.

Trong bối cảnh thách thức từ bên ngoài, Trung Quốc không hề thụ động. Chính phủ nước này đã công bố mục tiêu tăng trưởng GDP khoảng 5% cho năm 2025, và mức trung bình tăng trưởng của các địa phương còn cao hơn, ở mức 5,26%, cho thấy dư địa tăng trưởng vẫn còn. Thêm vào đó, các chuyên gia dự đoán Trung Quốc sẽ tung ra các biện pháp kích thích kinh tế nội địa bổ sung để đối phó với thuế quan, có thể đóng góp thêm khoảng 0,5% vào tăng trưởng GDP. Như vậy, một kịch bản dự kiến cho năm 2025 là nền kinh tế Trung Quốc vẫn có thể đạt mức tăng trưởng khoảng 4,5% (5,26% – 1,2% 0,5%). Đây là một con số không hề tệ trong bối cảnh đầy biến động.

Thực tế cho thấy, nền kinh tế Trung Quốc với quy mô lớn và chuỗi cung ứng nội địa tương đối hoàn chỉnh có khả năng chống chịu tốt trước những cú sốc bên ngoài. Các doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc sẽ buộc phải tìm kiếm các thị trường thay thế, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ các sáng kiến tự chủ công nghệ và thay thế nhập khẩu, như những gì đang diễn ra với DeepSeek và Huawei. Hơn nữa, việc tăng cường đầu tư công và kích cầu tiêu dùng nội địa sẽ là những công cụ quan trọng để bù đắp cho sự sụt giảm xuất khẩu và tận dụng tối đa năng lực sản xuất dư thừa.

Nhìn về dài hạn, dù sự “tách rời” kinh tế ở một mức độ nhất định là khó tránh khỏi và có thể gây ra những tổn thất nhất định cho cả hai bên, nhưng nó cũng có thể mở ra một kỷ nguyên mới với sự đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này sẽ giúp tăng cường khả năng phục hồi của nền kinh tế thế giới trước các biến động địa chính trị, dịch bệnh hay thiên tai, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh và mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.

Dù mục tiêu cuối cùng của Mỹ trong cuộc chiến thuế quan vẫn còn là một ẩn số, và có thể liên quan đến nhiều vấn đề phức tạp khác ngoài thương mại, Trung Quốc có lẽ sẽ thu được nhiều lợi ích hơn nếu kiên định theo đuổi các chính sách kinh tế độc lập của mình. Tự lực cánh sinh và đổi mới sáng tạo nên là kim chỉ nam, nhưng không đồng nghĩa với việc khép cửa với thế giới. Duy trì sự cởi mở trong kinh tế, giáo dục, khoa học và công nghệ vẫn là yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững.

Giáo sư Lau lưu ý, mặc dù khó có thể kỳ vọng cuộc chiến thuế quan sẽ sớm kết thúc, nhưng khả năng leo thang thành một cuộc xung đột quân sự trực tiếp là rất thấp. Lịch sử đã chứng minh rằng các cường quốc có thể tránh được chiến tranh nóng ngay cả trong bối cảnh đối đầu căng thẳng. Sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, dù đang trải qua những thử thách, vẫn là một yếu tố quan trọng để duy trì hòa bình và ổn định.

Tóm lại, cuộc chiến thuế quan với Mỹ có thể là một “liều thuốc thử” mạnh mẽ cho nền kinh tế Trung Quốc. Thay vì suy sụp, đây có thể là cơ hội để quốc gia này đẩy nhanh quá trình chuyển đổi, giảm sự phụ thuộc vào bên ngoài, tập trung vào thị trường nội địa và phát triển công nghệ tự chủ.