Suy giảm chức năng tìn.h dụ.c do thuố.c chống trầm cảm: Làm sao hạn chế?

Đối với người bệnh trầm cảm, việc dùng thuố.c là bắt buộc và đôi khi phải dùng kéo dài. Tuy nhiên, việc dùng thuố.c chống trầm cảm có thể dẫn đến một số tác dụng phụ.

Trong đó tác dụng phụ gây suy giảm chức năng tìn.h dụ.c hay gây bất lực khiến nhiều người lo ngại.

Thuố.c chống trầm cảm gây tác hại tìn.h dụ.c

Các loại thuố.c điều trị bệnh trầm cảm được sử dụng phổ biến là loại thuố.c chống trầm cảm ba vòng (amitriptylin, amitriptylinoxide, clomipramine, nortriptyline…) và loại thuố.c tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI) gồm: fluoxetine, dapoxetine, paroxetine… Ngoài ra còn có thuố.c ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs) gồm: desvenlafaxine, duloxetine, venlafaxine; các thuố.c như chất ức chế monoamine oxidase (MAO) và tricyclics. Với từng trường hợp bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuố.c, liều dùng và thời gian dùng thuố.c.

Thuố.c điều trị trầm cảm là loại thuố.c phải dùng lâu dài nhưng người bệnh lại thường nôn nóng khi dùng thuố.c, muốn dừng thuố.c ngay khi các triệu chứng được cải thiện. Thuố.c điều trị gồm giai đoạn tấ.n côn.g và điều trị duy trì. Thời gian điều trị tấ.n côn.g thường kéo dài từ 6 – 12 tuần, sau đó phải tiếp tục điều trị duy trì khi những triệu chứng của trầm cảm đã hết hoàn toàn. 6 tháng là thời gian ít nhất cho mỗi đợt điều trị bệnh. Với các trường hợp trầm cảm kinh niên cần phải uống thuố.c lâu hơn, tính hàng năm thậm chí có trường hợp phải dùng thuố.c suốt đời.

Nếu có dấu hiệu suy giảm tìn.h dụ.c do thuố.c trầm cảm phải trao đổi với bác sĩ để có hướng giải quyết triệt để. Ảnh: TM

Thuố.c chống trầm cảm 3 vòng, đa vòng, ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonin (SSRI)… đều ảnh hưởng xấu đến đời sống tìn.h dụ.c của bệnh nhân ở các mức độ khác nhau. Những triệu chứng do tác dụng phụ của thuố.c trầm cảm có thể thay đổi tùy từng người và cũng có một số triệu chứng đặc trưng khác nhau giữa nam và nữ. Bệnh nhân nam thường than phiền khó cương dươn.g vậ.t, giảm ham muốn (dù tình trạng trầm cảm đã hết), khó xuấ.t tin.h. Các bệnh nhân nữ thì thấy mất hết ham muốn, giảm tiết dịch â.m đạ.o gây đau, rát khi quan hệ tìn.h dụ.c. Các thuố.c ảnh hưởng đến chức năng tìn.h dụ.c nhiều nhất là amitriptylin và fluoxetin. Các thuố.c ít ảnh hưởng đến ham muốn tìn.h dụ.c là tianeptil (stablon), fluvoxamin (luvox) và mirtazapin (remeron, tzap, noxibel).

Lý do thuố.c chống trầm cảm gây tác dụng phụ về tìn.h dụ.c chưa được giới chuyên môn giải thích đầy đủ. Bản thân bệnh trầm cảm cũng có thể ảnh hưởng đến tìn.h dụ.c, vì vậy, khó xác định triệu chứng nào do rối loạn trầm cảm hoặc do thuố.c gây ra. Mặt khác, thuố.c chữa trị trầm cảm có nhiều loại và mỗi loại có các tác dụng khác nhau. Thí dụ như dạng thuố.c chứa chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) có tác dụng tăng cường lượng serotonin lưu thông trong não. Serotonin giúp người dùng cảm thấy ít bị trầm cảm và lo âu nhưng quá nhiều serotonin có thể ngăn chặn ham muốn và khó cảm nhận khoái cảm tìn.h dụ.c. Một cách giải thích khác là khi serotonin tăng thì mức độ dopamine giảm và đó là điều đáng chú ý vì dopamine là hóa chất cần thiết để cảm thấy hưng phấn và con người khó có cảm giác được gợ.i dụ.c khi cơ thể chứa ít dopamine.

Mỗi loại thuố.c chống trầm cảm hoạt động khác nhau trong cơ thể nhưng hầu hết các loại thuố.c chống trầm cảm chính đều có thể liên quan đến tác dụng phụ về tìn.h dụ.c. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh nhân bị ảnh hưởng có khác nhau và không phải bệnh nhân nào cũng có tác dụng phụ. Khảo sát cho thấy, từ 58-70% bệnh nhân trầm cảm dùng thuố.c dạng SSRI có phản ứng phụ về tìn.h dụ.c. Tỉ lệ tương ứng ở dạng thuố.c chống trầm cảm 3 vòng (tricyclic antidepressant) là từ 7-10%. Dạng thuố.c chống trầm cảm có tác dụng ức chế enzym monoamine oxidase (MAOI) liên quan với tác dụng phụ về tìn.h dụ.c tùy theo loại biệt dược – có loại tỉ lệ ảnh hưởng lên đến 40% trường hợp.

Khắc phục bằng cách nào?

Những triệu chứng rối loạn tìn.h dụ.c như vậy có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến các mối quan hệ, giảm tự tin, khiến bệnh nhân trầm cảm bỏ thuố.c với mong muốn giảm triệu chứng tác dụng phụ. Tuy nhiên, việc bỏ thuố.c chống trầm cảm đột ngột làm mất hiệu quả trị liệu là điều không được chỉ định mà bệnh nhân nên trao đổi với thầy thuố.c để có biện pháp thích hợp.

Rối loạn tìn.h dụ.c không hẳn là tác dụng phụ thường xuyên khi bệnh nhân dùng thuố.c chống trầm cảm. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân chỉ gặp triệu chứng về tìn.h dụ.c trong vài tuần hay vài tháng đầu dùng thuố.c và triệu chứng có thể giảm bớt sau đó. Nhiều bệnh nhân chủ động hạn chế tác dụng phụ thành công bằng một số cách đơn giản. Nếu tác dụng phụ do thuố.c trầm cảm gây ra nặng và kéo dài, bệnh nhân có thể tham khảo ý kiến bác sĩ có thể được đổi thuố.c điều trị và được tư vấn lập kế hoạch gia.o hợ.p trước giờ uống thuố.c. ôi khi có thể xin dừng thuố.c một vài ngày trong tuần. Dùng thuố.c với liều lượng cao cũng có thể dễ gây tác dụng phụ hơn, bệnh nhân có thể nhờ thầy thuố.c đánh giá về liều dùng và xem xét giảm bớt.

Bản thân người dùng thuố.c cũng nên áp dụng một số cách để giảm bớt tác dụng phụ của thuố.c lên tìn.h dụ.c. Chẳng hạn như: vì thuố.c chống trầm cảm cũng làm giảm mức độ dopamine trong cơ thể, bệnh nhân có thể làm tăng dopamine một cách tự nhiên như tập luyện thể dục thể thao, nghỉ ngơi và để cho tâm trí thoải mái, giảm stress. Trong đa số trường hợp, thuố.c trầm cảm ảnh hưởng nhiều đến ý muốn của bệnh nhân, theo đó, họ vẫn có thể được kích thích về thể chất nhưng thiếu ham muốn để thực hiện hành động. Trong trường hợp này, nên để cho cơ thể và tâm trí đi theo chiều hướng giúp cảm thấy kích thích tìn.h dụ.c, để làm tăng ham muốn tìn.h dụ.c theo cách tự nhiên.

DS. Trần Minh Thành

Theo Suckhoedoisong.vn