Sư tử đá “xâm lăng” nhà truyền thống của người Cơ Tu

Gươl – nhà truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở dãy Trường Sơn – vốn là loại hình kiến trúc độc đáo, là sản phẩm văn hoá tinh thần mang sắc thái đặc thù lãnh thổ rất rõ rệt của cộng đồng Cơtu, Ve, Giẻ Triêng, Xơđăng, Cor, Cadong… trên dọc dài cánh đông Trường Sơn. Gươl gắn với cồng chiêng, những điệu múa tâng tung-ya yă, những đêm hát lý những lễ hội tín ngưỡng thiêng liêng cao quí và thân thương của đồng bào miền núi.

Sư tử đá – linh vật hoàn toàn xa lạ với đồng bào Cơ Tu lại ngự trị tại công trình văn hóa truyền thống của huyện Nam Giang, Quảng Nam.

Gươl là nơi để những thanh niên chưa vợ, những người già hằng đêm đến ngủ. Gươl là chốn linh thiêng, nơi cư ngụ của thần linh, ông bà, tổ tiên họ. Phụ nữ, con gái chưa chồng không được đến Gươl. Trong Gươl mọi người không được đánh cãi nhau, mà luôn đoàn kết đùm bọc thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh… Gươl là ngôi nhà chung, được lập nên không chỉ bằng công sức của mọi người trong làng, mà còn là nơi gửi gắm tâm linh, niềm tin, tình yêu thương của cộng đồng làng.

Thế nhưng, tại công trình nhà truyền thống các dân tộc huyện Nam Giang, Quảng Nam đã làm ngược lại những giá trị đó. Nhà truyền thống các dân tộc Nam Giang được xây dựng xong từ năm 2009, tại thôn Crung, xã Cà Dy, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam, trên khuôn viên rộng 2.500m2, được thiết kế theo kiến trúc nhà Gươl của đồng bào Cơ-tu và nhà Rông của đồng bào Giẻ-Triêng. Giá trị đầu tư hơn 3 tỷ đồng.

Sư tử đá – linh vật hoàn toàn xa lạ với đồng bào Cơ Tu ngự trị tại công trình văn hóa truyền thống của huyện

Rất tiếc, công trình đồ sộ này trở nên xa lạ với cả cộng đồng lẫn du khách miền xuôi, hoang lạnh bởi không người tới lui. Nhà truyền thống Nam Giang không chỉ phản cảm khi xây bằng vật liệu bê tông cốt thép, lợp tôn sắt, lát gạch men, trang trí bằng đèn chùm kiểm nhà phố… lạc lõng giữa không gian rừng núi, mà còn rước cả 2 tượng sư tử đá – vốn là linh vật của người Trung Quốc, hoàn toàn xa lạ với đồng bào miền núi Quảng Nam để trấn ngự tại cửa Gươl. Ngoài sư tử đá, tại 2 cột lớn cửa Gươil này còn trang trí 2 độc bình gốm Giang Tây, Trung Quốc không ăn nhập vì với văn hóa bản địa.

Việc phục dựng những công trình văn hóa cho đồng bào dân tộc thiểu số là đáng khuyến khích, nhưng cách làm mang tính áp đặt, tư duy ấu trĩ như nhà truyền thống các dân tộc ở huyện Nam Giang vừa phản tác dụng lại hao tốn ngân sách.

Bình gốm Giang Tây, Trung Quốc trang trí tại nhà truyền thống các dân tộc Nam Giang. Ảnh: Thanh Hải

Theo LDO