Sự thật chưa kể về thời tiết trong không gian của Hệ Mặt Trời!
Hầu hết mọi người nghĩ về không gian như một vùng trống rỗng của hư vô, nhưng trên thực tế, không gian là một nơi hỗn loạn chứa đầy plasma và từ trường.
Giữa các hành tinh là một biển các hạt tích điện liên tục chảy ra khỏi Mặt trời, được gọi là môi trường liên hành tinh.
Như Universe Today giải thích, cũng như plasma Mặt Trời, môi trường ngoài không gian cũng chứa đầy tia vũ trụ và các hạt bụi mịn. Trên thực tế, môi trường liên hành tinh thay đổi liên tục và có thể có những tác động đáng chú ý đến hành tinh của chúng ta. Những thay đổi này có nghĩa là không gian bên ngoài thực sự có thời tiết.
Với bề mặt quay liên tục, Mặt Trời điều khiển hầu hết mọi thứ trong hệ Mặt Trời và thời tiết không gian cũng không ngoại lệ. Tất cả những thứ này đều gửi vật chất và bức xạ đi ra khỏi bề mặt Mặt Trời về phía các hành tinh quay quanh.
Trái Đất liên tục bị ảnh hưởng bởi gió Mặt Trời
Thành phần cơ bản nhất của thời tiết không gian là gió Mặt Trời, như Đại học Chicago giải thích, đó là một dòng chảy liên tục của các hạt nóng lấp đầy toàn bộ Hệ Mặt Trời với tốc độ khoảng một triệu dặm một giờ. Gió này xuất phát từ vành nhật hoa của Mặt Trời. Bầu khí quyển nóng đến mức phi lý của Mặt Trời, có thể nóng tới vài triệu độ.
Tuy nhiên, gió Mặt Trời cũng không đồng nhất. Theo NASA, các hạt mang điện tạo nên gió Mặt Trời được từ trường Mặt Trời tạo thành các vòng và dòng chảy, có cường độ khác nhau. Mạnh nhất có thể được tìm thấy trong các khu vực được gọi là lỗ tràng hoa, nơi các đường sức từ trường không bị ràng buộc và hướng trực tiếp ra khỏi bề mặt Mặt Trời. Với tốc độ và cường độ khác nhau, gió Mặt Trời là nguyên nhân gây ra phần lớn biến động của thời tiết không gian khi va chạm vào từ trường của Trái Đất.
Giống như thời tiết trong bầu khí quyển của Trái Đất, thời tiết không gian thậm chí còn có các thang đo mức độ nghiêm trọng giống như các thang đo được sử dụng để phân loại bão và động đất. Các thang đo này cho chúng ta biết được rằng các sự kiện thời tiết không gian mạnh nhất có thể phá hủy vệ tinh, ảnh hưởng đến hệ thống định vị và thậm chí gây nguy cơ bức xạ cho máy bay.
Cấu trúc lớn nhất của Hệ Mặt Trời là một cấu trúc vô hình
Theo Space.com, Mặt Trời tạo ra một quả bong bóng khổng lồ trong không gian. Được gọi là nhật quyển, nó được lấp đầy bởi gió Mặt Trời, bảo vệ toàn bộ Hệ Mặt Trời khỏi các vật chất độc hại giữa các vì sao. Bên trong nhật quyển, gió Mặt Trời được điều khiển bởi từ trường.
Trên thực tế, các hạt gió Mặt Trời tích điện kéo theo từ trường của Mặt Trời khi chúng chảy ra ngoài không gian. Kết quả là một tấm từ tính vô hình lấp đầy toàn bộ Hệ Mặt Trời được sinh ra.
Mặt Trời có chu kỳ thời tiết là 11 năm
Gần như tất cả biển động thời tiết không gian đều đến từ Mặt Trời, nhưng hoạt động của Mặt Trời cũng thay đổi theo thời gian. Chu kỳ Mặt Trời kéo dài trung bình khoảng 11 năm, cho thấy Mặt Trời dao động giữa các thái cực ôn hòa và bạo lực.
Như Space.com giải thích, kể từ tháng 12 năm 2019, Mặt Trời đang ở trong chu kỳ 25 của Mặt Trời, mặc dù thời gian chính xác có thể khó dự đoán vì chu kỳ kéo có thể dài trong khoảng từ 8 đến 14 năm. Điều này gây ra bởi những thay đổi trong từ trường của Mặt Trời và các thời kỳ hoạt động được biết đến với sự gia tăng đáng kể các vết đen trên bề mặt Mặt Trời.
Từ trường của Mặt trời càng xoắn, rối, và càng hoạt động mạnh thì càng có nhiều khả năng xuất hiện các vết đen trên Mặt Trời. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Astronomy & Astrophysics, các vết đen trên Mặt Trời là kết quả của các đường sức từ trường mạnh xuyên qua bề mặt Mặt Trời. Điều này chặn dòng plasma bên trong Mặt Trời, gây ra những vệt sáng của vật chất lạnh hơn, tối hơn.
Trong mỗi chu kỳ, hoạt động của Mặt Trời thay đổi từ thời kỳ yên tĩnh – cực tiểu – sang thời kỳ hoạt động mạnh nhất – cực đại của Mặt Trời. Tuy nhiên, chính xác mức độ hoạt động của mỗi chu kỳ có thể khác nhau đáng kể.
Trái Đất được bao quanh bởi gió Mặt Trời bị mắc kẹt
Từ trường Trái Đất quét gió Mặt Trời, ngăn phần lớn gió va vào bầu khí quyển của chúng ta, nhưng nó cũng giữ lại rất nhiều gió trong quỹ đạo Trái Đất. Kết quả là hai vùng không gian khổng lồ được hình thành và bao quanh Trái Đất, chứa đầy các hạt tích điện nguy hiểm. Như Trung tâm Vũ trụ Houston giải thích, chúng được gọi là vành đai bức xạ Van Allen, tuy vô hình nhưng nguy hiểm.
Các vành đai Van Allen quá xa Trái Đất để có thể gây nguy hiểm cho hầu hết các phi hành gia (về mặt kỹ thuật, Trạm Vũ trụ Quốc tế vẫn ở bên trong tầng thượng khí quyển của Trái Đất, theo NASA), nhưng chúng là mối lo ngại đối với một nhóm phi hành gia cụ thể – các phi hành đoàn Apollo của NASA. Forbes giải thích các nhà khoa học NASA đã phải làm việc cẩn thận như thế nào để giữ an toàn cho các phi hành gia trong các nhiệm vụ này.
Tuy nhiên, các vành đai Van Allen vẫn có thể gây ra vấn đề cho các tàu vũ trụ ở các quỹ đạo thấp hơn. Thời tiết không gian có thể ảnh hưởng đến từ trường của Trái Đất. Một nghiên cứu trên tạp chí Vật lý không gian JGR gọi những sự kiện này là những lỗ thủng vành đai Van Allen và chúng có thể do gió Mặt Trời thổi nhanh hoặc vụ phóng khối lượng tròn vành đai từ Mặt Trời, khiến các vành đai tạo ra những cơn mưa electron năng lượng cao xuống Trái Đất khoảng vài lần mỗi năm.
Vì sao hành tinh có hình cầu và vòng nhẫn bao quanh?
Theo trang tin trực tuyến Australia Theconversation, cách đây hơn 2.000 năm, người Hy Lạp cổ đại đã chứng minh được rằng Trái đất hình tròn và biết được kích thước của chúng bằng cách sử dụng những quan sát đơn giản về Mặt trời.
Lý do hành tinh có hình cầu
Làm thế nào để mọi người biết điều này? Khi ta thả bất cứ thứ gì, lực hấp dẫn sẽ khiến nó rơi trực tiếp về tâm, ít nhất là cho đến khi nó chạm đất. Lực hấp dẫn là lực gây ra bởi hầu hết mọi thứ có khối lượng. Khối lượng là thước đo lượng vật chất có trong mọi thứ. Có thể ở dạng đá, nước, kim loại hay bất cứ thứ gì. Mọi vật chất đều có khối lượng, do đó mọi thứ đều gây ra lực hấp dẫn, trọng lực luôn kéo về phía tâm.
Trái đất và tất cả các hành tinh đều hình tròn vì khi được hình thành, chúng được cấu tạo từ vật chất nóng chảy, cơ bản là chất lỏng rất nóng. Vì lực hấp dẫn luôn hướng tâm nên nó ép các vật mà Trái đất được cấu tạo theo mọi hướng như nhau và tạo thành một quả bóng tròn. Khi nguội, Trái đất trở thành một chất rắn hay giống như một quả bóng tròn hay "hình cầu".
Đám mây khí mà Trái đất được tạo ra từ từ quay theo một hướng quanh trục. Đỉnh và đáy của trục là cực bắc và cực nam của Trái đất. Nếu ai đó từng chơi đu quay thì sẽ thấy, khi quay càng nhanh thì rất khó dừng lại. Xu hướng bị bật ra được gọi là lực ly tâm và đẩy khối lượng trên đường xích đạo ra ngoài. Nó làm cho hành tinh phình ra ở đường Xích đạo.
Theo các nhà khoa học, hình dạng của hành tinh và tốc độ hay hướng mà nó quay phụ thuộc vào điều kiện ban đầu của vật chất mà nó tạo ra. Nói đơn giản hơn, hình dạng của các đối tượng lớn hơn chịu ảnh hưởng nhiều của lực hấp dẫn. Ví dụ, để thoát khỏi trọng lực của Trái đất, người ta cần phải di chuyển với tốc độ 11km/giây hay 40.000km/giờ. Nếu một ngôi sao hay hành tinh có dạng lập phương thay vì tròn, các góc của khối lập phương sẽ nằm cao hơn các phần còn lại. Khi đó, lực hấp dẫn của ngôi sao, hành tinh sẽ phân phối không đều tại các điểm và không còn giữ được trạng thái cân bằng, khiến chúng rơi khỏi quỹ đạo. Thực tế, các ngôi sao và hành tinh không phải là những hình cầu dạng chuẩn, chúng thường hơi phình ở phần đường Xích đạo.
Lý do hành tinh có các vòng nhẫn bao quanh
Ngoài lý do hình tròn thì chính các hành tinh này còn có các vòng nhẫn bao quanh. Ví dụ, một số hành tinh trong hệ Mặt trời có các vòng quay xung quanh như Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương. Trong số này, Sao Thổ được chú ý nhiều nhất vì có nhiều vòng nhẫn bao quanh nhất. Chúng tạo ra hình ảnh tuyệt đẹp nhưng riêng Trái đất lại không có. Theo Scientific American, không sao, vì chúng ta đã có Mặt trăng. Lực hấp dẫn của nó không chỉ là lý do khiến Trái đất có thủy triều, thậm chí là cả lý có sự sống trên Trái đất.
Vậy làm thế nào mà các vòng nhẫn của các hành tinh lại giống nhau? Tờ Universe Today giải thích, trong quá khứ xa xôi, một số tiểu hành tinh có thể đã va chạm vào các thiên thể khác. Các mảnh vỡ không kết tụ lại mà phân tán và bị khóa trong quỹ đạo của một hành tinh khác. Hoặc, lực hấp dẫn của một hành tinh chỉ gom được một tiểu hành tinh đi ngang qua.
Theo Space, mọi vòng nhẫn quay quanh hành tinh đều được tạo ra theo cách nói trên, bất kể có hệ Mặt trời hay không. Có một điều cần lưu ý: 100% khả năng một tiểu hành tinh "va chạm" với một hành tinh như Sao Mộc, mặc dù Sao Mộc được tạo ra từ khí. Điều này xảy ra gần đây là ngày 13/9/2021, theo một nhà thiên văn nghiệp dư ở Brazil đã ghi lại được sự việc.
Theo NASA, không chỉ có một vòng nhẫn phẳng, rộng trên mỗi hành tinh mà con số cũng bất biến. Ví dụ, Sao Hải Vương có tới 5 vòng tròn đầy đủ và 4 "vòng bán nguyệt". Còn theo nghiên cứu mới đây của Đại học Colorado (Mỹ) giới thiên văn học thậm chí còn biết được độ rộng của các vòng nhẫn bao quanh và khoảng cách cách xa hành tinh là bao nhiêu. Ví dụ, vòng nhẫn Leverrier có chiều rộng 15km và cách tâm Sao Hải Vương tới 53.200km. Về vật liệu, những chiếc còn nhẫn được "chế từ" hàng tỷ bit đá và băng, từ kích thước to như một ngôi nhà đến nhỏ như chiếc kính hiển vi...
Theo CNN, không giống hình dạng vĩnh cửu mang tính biểu tượng của một chiếc nhẫn, những chiếc vòng này không tồn tại mãi mãi. Ví dụ, Sao Thổ đang mất dần các vòng nhẫn bao quanh do trọng lực kéo nên người ta dựa đoán, trong vòng 100 triệu năm nữa, những chiếc nhẫn này sẽ biến mất.
Hai hành tinh khí khổng lồ đang biến hình thành siêu Trái Đất Quá trình biến đổi ngoạn mục của 2 siêu Trái Đất tương lai đã được ghi lại nhờ Kính viễn vọng không gian Hubble của NASA/ESA và Kính viễn vọng Keck II thuộc Đài quan sát W.M.Keck (đặt tại Hawaii). Theo Sci-News, nhóm khoa học gia dẫn dầu bởi tiến sĩ Michael Zhang từ Viện Công nghệ California (Mỹ) đã lần tìm dữ...