Sốt xuất huyết gần vào mùa: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng tránh
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm khá nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng sức khỏe, thậm chí gây tử vong.
Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là bệnh lây truyền qua đường muỗi đốt, do virus Dengue gây nên, xuất hiện ở các quốc gia vùng nhiệt đới. Tại Việt Nam, bệnh sốt xuất huyết Dengue thường gây thành dịch vào giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 11 hàng năm. Trong đó đỉnh dịch vào khoảng tháng 8, tháng 9.
Hình ảnh bệnh sốt xuất huyết
Hình ảnh các chấm xuất huyết dưới da ở bệnh nhân sốt xuất huyết
Tác nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết
Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết là do virus Dengue lây lan cho người qua đường muỗi đốt. Virus này có 4 type huyết thanh (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). Ở Việt Nam có cả 4 type huyết thanh này, có nghĩa là một người đã mắc sốt xuất huyết type 1 (DEN-1) vẫn có thể mắc các type huyết thanh khác.
Muỗi mang virus Dengue khi đốt người, virus từ tuyến nước bọt của muỗi sẽ vào máu người rồi gây bệnh sốt xuất huyết. Có hai loại muỗi truyền bệnh là Aedes aegypti (muỗi vằn) hoặc muỗi Aedes albopictus (muỗi hổ châu Á). Đặc biệt, muỗi vằn đốt, hút máu và truyền virus Dengue cả ban ngày và ban đêm, nhất là sáng sớm và chiều tối.
Triệu chứng sốt xuất huyết qua các giai đoạn
Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua 4 giai đoạn
Giai đoạn ủ bệnh: 3 – 10 ngày (có thể kéo dài đến 14 ngày), thường không có triệu chứng.
Giai đoạn sốt: Người bệnh sốt cao đột ngột, liên tục, có thể có cơn rét run kèm theo nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, đau mỏi cơ khớp và nhức hai hố mắt. Da xung huyết, thường có chấm xuất huyết dưới da, có thể có chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.
Giai đoạn nguy hiểm: thường vào ngày thứ 3 -7 của bệnh. Người bệnh còn sốt hoặc đã giảm sốt. Có thể có các biểu hiện lừ đừ, phù mi mắt, tràn dịch màng phổi, màng bụng, gan to, có thể đau, có thể có dấu hiệu của xuất huyết niêm mạc và các tạng.
Giai đoạn hồi phục: Sau 24 – 48 giờ của giai đoạn nguy hiểm. Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, ăn ngủ khá hơn, huyết áp ổn định và tiểu nhiều.
Sốt xuất huyết có nguy hiểm không?
Sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vắc xin phòng bệnh. Bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến rất nhiều biến chứng sức khỏe, thậm chí tử vong.
Biến chứng đầu tiên là sốc do mất máu, thoát huyết tương. Nếu tình trạng này kéo dài, dịch huyết tương có thể ứ đọng trong màng não qua các thành mạch, gây phù não và các hội chứng về thần kinh, dẫn đến hôn mê. Thoát huyết tương có thể bị tràn, xâm nhập vào đường hô hấp, gây viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi, viêm phổi hoặc phù phổi cấp, nếu không được cấp cứu thì tính mạng có thể bị đe dọa.
Biến chứng thứ hai là tụt huyết áp đột ngột do mất máu và thoát huyết tương. Nếu không xử trí kịp thời, bệnh nhân có thể xuất huyết não, rất dễ vong.
Ngoài ra, người bệnh sốt xuất huyết có thể bị suy tim do chảy máu liên tục, tim không đủ máu tuần hoàn. Khi tim không đủ sức bơm máu, cộng với dịch huyết tương xuất huyết sẽ khiến màng tim bị tràn dịch gây ứ đọng. Thận cũng phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết tương qua nước tiểu, lâu dần gây suy thận cấp.
Sốt xuất huyết cũng có thể dẫn đến 2 biến chứng về mắt là mù đột ngột do xuất huyết võng mạc, hoặc xuất huyết trong dịch kính mắt (một loại chất nhầy trong nhãn cầu giúp nhìn rõ mọi vật). Khi bị xuất huyết, lớp dịch này sẽ bị che phủ và hòa tan khiến người bệnh gần như mù mắt.
Video đang HOT
Với phụ nữ đang mang thai, sốt xuất huyết khiến bà bầu sốt cao, nhịp tim thai đập nhanh hơn, ảnh hưởng đến thai nhi. Bà bầu cũng có nguy cơ giảm tiểu cầu dẫn đến hiện tượng chảy máu. Nếu bị sốt xuất huyết trong những tháng đầu của thai kỳ, bà bầu rất dễ bị sảy thai.
Với trẻ em mắc sốt xuất huyết, nguy cơ tụt huyết áp, mất nước càng lớn do tỷ lệ nước trong cơ thể trẻ thường cao hơn người trưởng thành. Người cao tuổi có sẵn bệnh nền như cao huyết áp, bệnh thận, bệnh gan dễ khiến tình trạng bệnh biến chuyển nặng hơn khi mắc sốt xuất huyết.
Muỗi vằn Aedes đốt người gây bệnh sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết có lây không?
Bệnh sốt xuất huyết không lây qua dịch tiết nước bọt hay đường hô hấp, vì vậy việc tiếp xúc với người bệnh sẽ không lây bệnh. Sốt xuất huyết chỉ lây qua đường muỗi đốt. Muỗi hút máu người mắc bệnh hoặc người nhiễm virus Dengue không triệu chứng, sau đó lại đốt người khỏe mạnh thì sẽ truyền virus cho người lành.
Trong ổ dịch sốt xuất huyết, cứ 1 trường hợp mắc bệnh điển hình thì có hàng chục trường hợp mang virus tiềm ẩn, không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng là nguồn bệnh để lây cho người khác. Khi vào mùa dịch, bạn khó có thể chắc chắn mình không nằm trong ổ dịch hoặc người xung quanh không mang virus tiềm ẩn. Do đó, cần chủ động phòng bệnh cho bản thân và gia đình.
Sốt xuất huyết Dengue chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên chủ yếu là điều trị triệu chứng. Thời gian điều trị từ 7-10 ngày, tính từ ngày sốt đầu tiên.
Người bệnh có thể điều trị tại nhà sau khi được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, xét nghiệm và tư vấn kế hoạch điều trị, theo dõi, chăm sóc ngoại trú. Khuyến khích bệnh nhân uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh..), nước cháo loãng với muối.
Khi người bệnh sốt, có thể lau người bằng nước ấm, uống thuốc hạ sốt Paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10-15 mg/kg/lần, cách nhau mỗi 4-6 giờ. Tuyệt đối không dùng Aspirin, Analgin, Ibuprofen để điều trị sốt vì có thể làm trầm trọng thêm tình trạng chảy máu, tăng nguy cơ xuất huyết dạ dày, đe dọa đến tính mạng.
Báo cho nhân viên y tế khi có các dấu hiệu cháy máu như: chảy máu mũi, chân răng, đi cầu phân đen, tri giác lơ mơ… để có hướng xử trí kịp thời.
Cách phòng bệnh sốt xuất huyết
Để phòng bệnh sốt xuất huyết, tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.
Cụ thể, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách: đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng; thả cá hoặc mê zô (Mesocyclops: sinh vật giáp xác nhỏ ăn bọ gậy) vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại…) để diệt lăng quăng/bọ gậy; rửa các dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ hàng tuần.
Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá…, dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến. Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa.
Phòng chống muỗi đốt bằng cách: mặc quần áo dài tay; ngủ trong màn kể cả ban ngày; dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi…; dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi; cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
Bên cạnh đó, cần tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
'Rơi đúng' chu kỳ sốt xuất huyết, phân biệt với sốt do COVID ở trẻ thế nào?
ThS.BS Nguyễn Hữu Hiếu - Trung tâm Nhi khoa, BV Bạch Mai cho biết, bệnh sốt xuất huyết và COVID-19 khi khởi phát thường có những biểu hiện tương đối giống nhau và dễ gây nhầm lẫn, do đó phụ huynh cần hết sức lưu ý theo dõi sát sao, tránh để trẻ rơi vào tình huống nguy kịch.
Đã có 14.700 ca mắc sốt xuất huyết, 6 ca tử vong, nhiều ca bệnh nặng - nhất là ở trẻ em. Bộ Y tế dự báo thời gian tới số mắc có xu hướng tăng do đang bắt đầu vào thời điểm mùa dịch.
Trong bối cảnh song hành với COVID-19 hiện nay, làm sao để tránh nhầm lẫn các dấu hiệu bệnh, điều trị trẻ kịp thời tránh biến chứng nặng; dấu hiệu nào cảnh báo SXH đang ở giai đoạn nguy hiểm; chăm sóc trẻ mắc SXH ra sao để mau hồi phục sức khỏe... là vấn đề được nhiều bố mẹ quan tâm.
Phóng viên Báo Sức khỏe & Đời sống đã có cuộc trao đổi thông tin với ThS.BS Nguyễn Hữu Hiếu - Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Bạch Mai về vấn đề này.
- Sốt xuất huyết đang gia tăng ở miền Nam với rất nhiều trẻ mắc bệnh. Trong bối cảnh dịch COVID-19 như hiện nay, cần phân biệt sốt trong SXH và sốt do COVID-19 thế nào thưa bác sĩ?
Sốt xuất huyết và COVID-19 đều là các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch do virus. Hai bệnh tuy triệu chứng ban đầu giống nhau nhưng có những điểm đặc trưng riêng về yếu tố dịch tễ, đường lây truyền cũng như bệnh cảnh.
BS. Nguyễn Hữu Hiếu - Trung tâm Nhi khoa, BV Bạch Mai.
Tính đến giữa tháng 4, TP. Hồ Chí Minh ghi nhận gần 4.500 ca mắc sốt xuất huyết Dengue trong đó có 109 ca nặng đang điều trị tại các bệnh viện, ghi nhận 02 trường hợp tử vong vì SXH. Nguyên nhân dẫn đến tử vong là bệnh nhân được phát hiện và nhập viện trễ. Theo báo cáo của Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), trong 3 tháng đầu năm 2022, số ca SXH đến khám và nhập viện Nhi đồng 1 tăng gấp 1,5 - 2 lần so với cùng kỳ năm 2021.
SXH là bệnh lưu hành hằng năm và giai đoạn cao điểm của bệnh thường từ cuối tháng 7 đến hết tháng 1 năm sau - thời điểm thuận lợi để muỗi vằn truyền bệnh sinh sôi, tạo điều kiện bùng phát Dengue. Tuy nhiên thực tế hiện nay đã có nhiều trẻ mắc SXH, với nhiều ca bệnh nặng, thậm chí có ca tử vong.
Lý giải nguyên nhân này có thể do năm nay mùa mưa đến sớm và theo chu kỳ 3-4 năm thì bệnh sốt xuất huyết sẽ tăng và năm nay "rơi đúng" chu kỳ này nên người dân cần phải cảnh giác (chu kỳ mới nhất là năm 2017).
Cách phân biệt sốt trong SXH và sốt trong COVID-19
SXH và COVID-19 khi khởi phát thường có những biểu hiện tương đối giống nhau và dễ gây nhầm lẫn (sốt, đau đầu, mỏi người, ớn lạnh), tuy nhiên khác nhau ở các triệu chứng đi kèm và diễn biến của sốt.
- Sốt xuất huyết
Sốt cao đột ngột, liên tục từ 39 - 40 độ C trong 2 - 7 ngày liền.Chán ăn, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, đau bụng.Ban xung huyết và/ hoặc xuất huyết dưới dạng chấm rải rác trên da hoặc bầm chỗ tiêm, chảy máu cam, nôn ra máu.
- COVID-19:
Sốt ( 37,5 độ C), ở trẻ em khởi phát thường sốt cao ( 38,5 độ C) trong 2 ngày đầu sau đó tự hết sốt.Đau đầu, đau họng, đau cơ hoặc đau cả người.Cảm giác ớn lạnh, mệt mỏi.Ho, hụt hơi hoặc khó thở.Mất vị giác hoặc khứu giác.Ngạt mũi hoặc chảy nước mũi.Các triệu chứng tiêu hóa: buồn nôn hoặc nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng
- Bệnh SXH nguy hiểm thế nào nếu không được chữa trị kịp thời?. Thực tế hiện nay ở TP.HCM đã có không ít các trường hợp nặng, tổn thương đa cơ quan, thậm chí ngừng tim trước khi nhập viện.
Theo số liệu của BV Nhi Đồng 1, trong 2 tuần đầu tháng 4, khoa hồi sức tích cực - chống độc đã điều trị gần 10 ca sốc sốt xuất huyết nặng, tổn thương các cơ quan trong đó có ca ngưng thở, ngưng tim trước nhập viện. Nguyên nhân là do người dân còn tâm lý sợ dịch bệnh COVID-19 nên hạn chế đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám dù đã có triệu chứng. Hoặc vì người dân quá lo dịch bệnh COVID-19 mà quên đi bệnh sốt xuất huyết và các bệnh lý cũng có triệu chứng sốt khác như cúm, tay chân miệng.
Thực tế có những trường hợp gia đình tự điều trị, không phát hiện sớm bệnh cảnh nên khi trẻ được đưa đến bệnh viện đã ở giai đoạn muộn. Khi đó việc hồi sức ở những trẻ này rất phức tạp, tỉ lệ tử vong cao và có thể để lại di chứng cho trẻ sau này nếu vượt qua được.
Đa số bệnh nhân SXH thường tự khỏi trong vòng 7 ngày nhưng có khoảng 5% bệnh nhân sẽ có biểu hiện nặng như chảy máu hoặc thoát huyết tương gây sốc do giảm thể tích, suy hô hấp, suy tim, suy thận, rối loạn đông máu, tổn thương gan, rối loạn tri giác, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ có nguy cơ tử vong.
Đặc biệt vấn đề đồng nhiễm COVID-19 và SXH, bệnh nhân có nguy cơ trở nặng, thậm chí tử vong cao hơn nếu hai bệnh cùng biến chứng nặng, không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Các dấu hiệu báo hiệu bệnh vào giai đoạn nguy hiểm, thường từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7, trẻ xu hướng giảm sốt nhưng xuất hiện các dấu hiệu sau:
Đột nhiên đau bụng, đau bụng vùng gan và cảm giác đau tăng dần.Bồn chồn trong người, vật vã, li bì.Số lần và số lượng đi tiểu giảm hơn.Chảy máu bất kỳ chỗ nào: chân răng, mũi..., chảy máu niêm mạc, nội tạng.Đi ngoài ra máu, nôn ra máu.Giảm tiểu cầu nặng.Da xung huyết, dễ bị bầm tím khi va đập.Sốc giảm thể tích, xuất huyết nặng, suy đa cơ quan.
- Từ kinh nghiệm điều trị cho trẻ mắc SXH, bác sĩ có thể cho biết nhóm đối tượng nào dễ trở nặng khi mắc SXH và cha mẹ cần phải chú ý nhóm trẻ này như thế nào?
Từ đầu năm đến nay, Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Bạch Mai có tiếp nhận khám và điều trị ngoại trú một vài trường hợp rải rác trẻ sốt cao trên 3 ngày ở vùng dịch tễ của SXH như Hoàng Mai, Đống Đa nhưng chưa trường hợp nặng nào cần nhập viện theo dõi và điều trị.
Tuy nhiên, cần chú ý các nhóm đối tượng dễ trở nặng khi mắc SXH gồm:
Trẻ ở lứa tuổi sơ sinh, nhũ nhi.Trẻ suy dinh dưỡng cũng như béo phì.Có bệnh đi kèm như bạch cầu cấp, xuất huyết giảm tiểu cầu, đái tháo đường hoặc đang bị nhiễm trùng thứ phát (viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết,...).Trẻ đồng mắc các bệnh do virus khác như COVID-19, tay chân miệng,...
Cha mẹ cần chú ý phát hiện các dấu hiệu trở nặng của SXH ở những đối tượng này để kịp thời để thông báo với các bác sĩ hoặc cho trẻ nhập viện để theo dõi điều trị. Chú ý cần tăng cường dinh dưỡng, tăng cường uống nước và oresol đặc biệt trong giai đoạn nguy hiểm.
- Hiện nay trẻ đã đi học, các hoạt động vui chơi cũng đã mở cửa, cách nào để phát hiện sớm trẻ SXH bởi lẽ căn bệnh này cũng dễ nhầm với cúm, sốt siêu vi, viêm họng... Và dù mắc bệnh, trẻ vẫn vui chơi, hoạt động bình thường?
Bệnh nhi thường khởi phát bệnh SXH với triệu chứng sốt cao đột ngột, trước đó trẻ hoàn toàn khỏe mạnh, thời gian sốt từ 2 - 7 ngày, kèm theo những biểu hiện như đỏ bừng mặt, da xung huyết, đau nhức cơ, đau khớp, đau đầu.
Trong một số trường hợp, trẻ bị bệnh SXH có thể bị sốt kèm theo đau họng, mệt mỏi, buồn nôn và nôn. Trẻ nhũ nhi có thể kèm triệu chứng ho sổ mũi hay tiêu chảy. Vào thời điểm này, những triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ thường không đặc hiệu, không thể phân biệt với nhiễm các loại virus khác.
Tiếp sau đó, có thể biểu hiện sốt xuất huyết ở trẻ như: xuất hiện chấm xuất thường ở cẳng tay, cẳng chân, nách, ngực, thắt lưng; xuất huyết niêm mạc như chảy máu mũi, chảy máu răng, đi cầu ra máu. Ở nữ tuổi dậy thì có thể xuất huyết âm đạo.
Các bác sĩ điều trị cho trẻ mắc sốt xuất huyết tại TP.HCM.
- Việc điều trị ngoài tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, cha mẹ hay gặp sai lầm nào khi chăm sóc con mắc SXH tại nhà thưa bác sĩ?
Đúng là có nhiều phụ huynh do lo lắng thái quá cho sức khỏe của trẻ nên có những sai lầm trong chăm sóc trẻ. Các sai lầm của cha mẹ hay gặp khi chăm sóc trẻ mắc SXH tại nhà có thể kể đến như:
Tự ý sử dụng thuốc hạ sốt, đặc biệt nhóm Ibuprofen, aspirin làm nặng thêm tình trạng xuất huyết.Cho con uống thuốc kháng sinh khi không có chỉ định của bác sĩ.Tự ý truyền dịch khi trẻ mệt mỏi tại các phòng khám tư hoặc tại nhà.Cho uống oresol không đúng cáchCho trẻ ăn thực phẩm, đồ uống có màu đỏ, nâu hay đen.Cạo gióKhông vệ sinh cá nhân, không cho trẻ tắm rửa.Cho rằng đã bị SXH thì không mắc lại nữa nên tâm lý chủ quan không phòng tránh.
Cha mẹ cần lưu ý việc điều trị, chăm sóc cho trẻ mắc SXH cần tuân thủ theo chỉ định và khuyến cáo của bác sĩ.
- Vậy bác sĩ có lời khuyên nào tới phụ huynh để phòng bệnh SXH cho trẻ và khi con đã mắc bệnh rồi thì chăm sóc trẻ SXH đúng cách ra sao để trẻ mau hồi phục sức khỏe?
Để phòng bệnh SXH cho trẻ, phụ huynh cần:
Chống muỗi đốt bằng cách xịt chống muỗi, mắc màn khi ngủ.Diệt muỗi, diệt loăng quăng.Giữ cho nhà cửa sạch sẽ, sáng sủa, khô ráo vì môi trường ẩm thấp là những điều kiện thuận lợi cho muỗi cư trú và phát triển.Phát quang bụi rậm quanh nhà, đậy kín thùng trữ nước, dọn dẹp những nơi trũng nước sau trời mưa vì đó là nơi muỗi tới sinh nở.Không cho trẻ chơi gần những nơi ẩm thấp, tối kín, nơi muỗi tập trung.
Chăm sóc trẻ mắc SXH đúng cách bằng việc:
Theo dõi nhiệt độ trẻ hàng ngày và chú ý phát hiện sớm những dấu hiệu bệnh trở nặng để đưa trẻ đến cơ sở y tế cấp cứu kịp thời.Gia đình phải tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ, không được nghe theo kinh nghiệm mách bảo để chữa mẹo hoặc dùng thêm các loại thuốc khác.Cần cho trẻ uống nhiều nước để bù đắp lượng nước bị mất do sốt, nếu trẻ uống được oresol là tốt nhất. Nếu không có oresol, nên cho trẻ uống thêm nước cam, chanh tươi, nước dừa thay thế.
Cho trẻ uống từ từ vì việc uống quá nhanh, quá nhiều cùng một lúc có thể sẽ gây nôn, đầy bụng.Cần cho trẻ nghỉ ngơi tuyệt đối, không nên để trẻ chơi đùa nhiều và tránh mặc nhiều áo quần hay ủ kín trẻ.
- Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ về những thông tin chia sẻ hữu ích!
Từ đầu năm tới 4/2022, TP.HCM ghi nhận 4.500 ca mắc sốt xuất huyết Từ đầu năm đến giữa 4/2022, TP.HCM ghi nhận khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, gia tăng hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2020 và 2021. Chiều 28/4, bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM cho biết, tính từ đầu năm đến giữa tháng 4, TP.HCM có khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, trong...